rozcieńczeń Ostwalda - wiąże stałą dysocjacji ze stopniem dysocjacji, pozwala obliczać jedno gdy znamy drugie.
reguła Le Chateliera - reguła przekory; jeżeli układ będący w stanie równowagi jest poddawany działaniu bodźców zewnętrznych, które tę równowagę zakłócają, to w układzie zajdą takie zmiany, które osłabią wpływ bodźców zewnętrznych (każda akcja rodzi reakcję ).
reguła van't Hoffa - empiryczna reguła, głosząca, że każde podwyższenie temperatury reakcji o 10° powoduje około dwukrotny wzrost szybkości reakcji.
reguła Hunda - elektrony, o ile to możliwe (stan podstawowy, niewzbudzony) starają się obsadzić poszczególne orbitale danego typu pojedynczo, przy czym ich spiny ustawiają się równolegle, a dopiero następnie dokonuje się parowanie elektronów na poszczególnych orbitalach.
kwas-zasada - 1. wg Arrheniusa - kwas jest zdolny odłączyć jon wodorowy, zasada odłącza w czasie dysocjacji jon wodorotlenowy 2. wg Brønsteda - kwas jest zdolny odłączyć proton, zasada jest zdolna przyłączyć proton; istnieje zawsze para kwas - zasada:
HCl + H2O –—> H3O+ + Cl-kwas zasada kwas zasada HS- + H3O+ –—> H2S + H2Ozasada kwas kwas zasada HS- + H2O –—> S2- + H3O+kwas zasada zasada kwas jak widać niekiedy ten sam anion (np. HS-; H2PO4-; HSO3-) może raz pełnić rolę zasady (przyłączając proton) a w innej sytuacji - kwasu (odłączając proton).
mol - ilość substancji (liczność materii) zawierająca w sobie ilość cząsteczek (jonów, atomów, ...) równą liczbie Avogadro - ilość substancji o masie (wyrażonej w gramach) równej liczbowo średniej masie cząsteczkowej (atomowej, jonowej);
roztwór - układ dyspersyjny, jednofazowy, minimum dwuskładnikowy o dyspersji cząsteczkowej (roztwór rzeczywisty);
ułamek molowy — stosunek ilości moli jednej substancji do sumarycznej ilości moli wszystkich substancji wchodzących w skład roztworu bądź mieszaniny gazów)
izotopy - atomy tego samego pierwiastka różniące się liczbą masową (a więc ilością neutronów w jądrze)
entalpia - termodynamiczna funkcja stanu określona równaniem: H = U + pV, gdzie U - energia wewnętrzna, p - ciśnienie, V - objętość. Podobnie jak w przypadku energii wewnętrznej możemy określać jedynie wartości zmian entalpii a nie jej wartość absolutną. W warunkach izobarycznych ciepło reakcji równe jest co do wartości zmianie entalpii. (więcej)
entalpia swobodna - potencjał termodynamiczny, funkcja termodynamiczna określona równaniem G = H - TS, gdzie H - entalpia, T - temperatura w K, S - entropia. W odwracalnych procesach izotermiczno-izobarycznych (T=const. i p=const.) zmiana entalpii swobodnej DH=0.
molowa entalpia tworzenia - przyrost entalpii w reakcji tworzenia jednego mola danej substancji z pierwiastków. Dla pierwiastków przyjmujemy (umownie) entalpię tworzenia równą zero. Standardowa entalpia tworzenia odnosi się do warunków standardowych.
entropia - W czasie procesów samorzutnych rośnie stopień uporządkowania, przy rozumieniu maksymalnego uporządkowania jako idealnie równomiernego rozłożenia w przestrzeni składników danego układu (stan gazowy w tym rozumieniu jest o wiele bardziej uporządkowany niż krystaliczne ciało stałe). Miarą tego uporządkowania jest wartość entropii. W czasie procesów odwracalnych wartość entropii nie zmienia się, w procesach samorzutnych entropia rośnie (DS>0). Entropia jest również funkcją stanu, tak jak energia wewnętrzna i entalpia, tzn. jeżeli stan układu zmienił się od stanu 1 do stanu 2 to różnica wartości entalpii, entropii czy innych funkcji stanu nie zależy od tego po jakiej drodze następowała zmiana stanu, a jedynie od parametrów początkowych i końcowych przemiany.
iloczyn jonowy wody - wartość iloczynu stężeń molowych jonów wodorowych i wodorotlenowych roztworów wodnych.
iloczyn rozpuszczalności - iloczyn molowych stężeń nasyconego roztworu jonów tworzących słabo rozpuszczalny związek. Wartość Ir zależy od temperatury, rozpuszczalnika i czasem wartości pH roztworu. Dla związku dysocjującego:
rozpuszczalność - ilość gramów danej substancji, która w danej temperaturze może rozpuścić się w 100 g rozpuszczalnika, dając roztwór nasycony
SEM - siła elektromotoryczna ogniwa, różnica potencjałów na elektrodach ogniwa otwartego (czyli w momencie gdy nie jest z niego pobierany prąd)
potencjał normalny elektrody - potencjał elektrody (półogniwa) zbudowanego z metalu zanurzonego w roztworze swoich jonów o stężeniu (a dokładniej aktywności) 1 mol/dm3 (redoks)
szybkość reakcji i stała szybkości reakcji - szybkością reakcji (V) nazywamy wielkość zmiany stężenia substratów (c) w jednostce czasu (t). Ponieważ jednak szybkość reakcji w danej chwili jest proporcjonalna do stężeń substratów, a te zmieniają się z każdą chwilą, w skończonym przedziale czasowym (np. 1 sekundy) możemy określić tylko pewną średnią wartość szybkości reakcji. Rzeczywistą wartość szybkości w danej chwili definiujemy jako różniczkę dc/dt (czytaj: dc po dt) czyli zmianę stężenia w przedziale czasowym nieskończenie małym.
dyfuzja - zjawisko samorzutnego wyrównania stężeń w roztworze lub mieszaninie gazów.
dysocjacja - rozpad elektrolitu na jony pod wpływem polarnego rozpuszczalnika lub temperatury elektroujemność - zdolność atomów danego pierwiastka do przyciągania ładunku ujemnego. Na wielkość elektroujemności największy wpływ mają dwa czynniki: dążność każdego atomu do osiągnięcia oktetowego wypełnienia powłoki walencyjnej oraz siła przyciągania elektronów przez dodatnie jądro. Do najmniej elektroujemnych pierwiastków należą metale głównie ze względu na ilość elektronów na powłoce walencyjnej. Łatwiej im dojść do oktetu przez oddanie jednego czy dwóch elektronów niż przyciągnięciu siedmiu lub sześciu. Generalnie elektroujemność maleje wraz ze spadkiem ilości elektronów walencyjnych i wzrostem promienia atomowego.
emulsja - dwufazowy układ dyspersyjny ciecz-ciecz, dwóch nie mieszających się cieczy - najczęściej polarnej (ogólnie określanej jako"woda", W) i niepolarnej (najczęściej określanej mianem "olej", O); są to drobne kropelki (1-50 mm) jednej cieczy (faza rozproszona) zawieszone w innej cieczy, stanowiącej fazę ciągłą, zewnętrzną. Rozróżniamy dwa typy emulsji: olej w wodzie (O/W), gdy fazą ciągłą jest faza polarna (najczęściej rzeczywiście woda lub wodny roztwór), oraz woda w oleju (W/O), gdy fazą ciągłą jest ciecz niepolarna (np. olej roślinny lub parafina). Ponieważ po rozproszeniu jednej cieczy w drugiej powierzchnia styku faz jest bardzo duża i działają silne siły napięcia powierzchniowego, emulsja jest układem nietrwałym i bardzo szybko dochodzi do rozdzielenia cieczy na dwie fazy. W celu zwiększenia trwałości emulsji do układu dwóch cieczy dodaje się substancji powierzchniowo czynnych - tzw. emulgatorów. Są to substancje o tak dobranej budowie i polarności, że mają powinowactwo zarówno do cieczy polarnej jak i niepolarnej i w związku z tym dodane w niewielkiej ilości (rzędu procenta) umiejscawiają się na granicy faz obniżając bardzo znacznie napięcie powierzchniowe. Przez dodanie odpowiedniego dla danych cieczy emulgatora i w odpowiedniej ilości zwiększamy wielokrotnie trwałość emulsji, do tego stopnia, że jesteśmy w stanie uzyskać układ, który nie ulegnie rozwarstwieniu nawet przez okres paru lat.
energia aktywacji - żeby mogła zajść reakcja między dwiema cząsteczkami musi się zdarzyć jednocześnie kilka rzeczy:- dwie cząsteczki muszą się znaleźć w tym samym miejscu- muszą to być cząsteczki teoretycznie zdolne do reakcji między sobą- muszą ustawić się względem siebie tak, by możliwe było oddziaływanie odpowiednich grup reaktywnych- muszą w sumie posiadać zasób energii wystarczający do rozerwania istniejących wiązań, by po przegrupowaniu atomów móc utworzyć nowe. Ta konieczna do reakcji ilość energii nazywa się energią aktywacji, a stan reagujących cząsteczek - już nie dwie cząsteczki substratów, ale też jeszcze nie produkt, nazywa się kompleksem aktywnym
izomeria zjawisko występowania różnych związków, o różnych właściwościach chemicznych i fizycznych a o takim samym składzie pierwiastkowym i masie cząsteczkowej.
katalizator - substancja, która biorąc udział w poszczególnych etapach przemiany chemicznej przyspiesza proces chemiczny, zaś po zakończeniu łańcucha przemian zostaje odtworzona w identycznej ilości. Należy pamiętać, że katalizator nie zmienia relacji energetycznych substraty-produkty, nie zmienia stanu równowagi reakcji odwracalnych, a jedynie przyspiesza proces.Czasem zdarza się, że zależy nam na spowolnieniu procesu - użyte do tego celu substancje noszą nazwę inhibitorów lub ujemnych katalizatorów.
koloidy - w przypadku układów koloidalnych decydującym parametrem jest wielkość cząstek stanowiących fazę rozproszoną (zdyspergowaną). Może się zdarzyć, że układ koloidalny jest jednocześnie roztworem o rozdrobnieniu cząsteczkowym, a więc roztworem rzeczywistym np. gdy mamy do czynienia z roztworem wielkocząsteczkowego białka. Najczęściej mamy do czynienia z koloidami w postaci ciało stałe w cieczy (roztwory koloidalne), do układów koloidalnych zaliczamy także aerozole - mgły (ciecz rozproszona w gazie) i dymy (cząstki ciała stałego w gazie). Cechą charakterystyczną wszystkich układów koloidalnych, związaną z rozmiarami cząstek zawieszonych, jest występowanie efektu Tyndalla, tzn. powstawanie smugi świetlnej, obserwowanej podczas oglądania wiązki światła przechodzącego przez układ koloidalny, w przypadku gdy patrzymy z kierunku prostopadłego do kierunku przebiegu wiązki (rozpraszanie światła przechodzącego przez układ).
Często w przypadku roztworów koloidalnych stosujemy podział na koloidy liofobowe ("nie lubiące" rozpuszczalnika) i liofilowe ("lubiące" rozpuszczalnik, ulegające solwatacji). Jeśli fazą ciągłą jest woda mówimy o hydrofobowości i hydrofilowości substancji koloidalnych. W przypadku koloidów liofobowych główne znaczenie dla ich trwałości ma ładunek miceli (cząstek koloidalnych z zaadsorbowanymi jonami) koloidalnych, w przypadku liofilowych za trwałość odpowiedzialny jest głównie proces solwatacji. Koloidy liofobowe łatwo wytrącić w postaci osadu dodając silnych elektrolitów.
liczby kwantowe - każdy elektron w atomie opisany jest przez cztery liczby kwantowe:
spinową liczbę kwantową (krótko - spin), przyjmującą tylko jedną z dwóch wartości: +1/2 i -1/2, określając jednoznacznie dwa przeciwne kierunki wirowania elektronu i związane z tym kierunki
reakcja łańcuchowa - reakcje złożone z powiązanych ze sobą i kolejno następujących po sobie procesów. Zaczynają się reakcją inicjującą, po niej następują kolejne, najczęściej kilkuetapowe procesy, w których odtwarza się czynnik inicjujący, i które trwają aż do momentu zaniku substratów lub wygaśnięcia procesu z powodu dezaktywacji czynnika inicjującego
reakcje odwracalne - reakcje chemiczne, które mogą przebiegać z podobną szybkością i wydajnością zarówno od substratów do produktów jak i odwrotnie. W reakcjach, które można zaliczyć do reakcji odwracalnych ustala się po pewnym czasie stan dynamicznej równowagi, tzn. stężenia substratów i produktów osiągają takie wartości, że szybkość reakcji prostej i odwrotnej jest identyczna i wobec tego stężenia składników mieszaniny reakcyjnej są stałe. Wzajemne relacje między stężeniami substratów i produktów w stanie równowagi opisuje stała równowagi reakcji odwracalnych.
siły van der Waalsa - siły międzycząsteczkowe, siły przyciągania i odpychania występujące między cząsteczkami położonymi odpowiednio blisko siebie. Przy bardzo bliskim położeniu cząsteczek względem siebie dominują siły odpychania, przy większych odległościach...
sylvtronix