Ojczyzną krakowiaka jest oczywiście ziemia krakowska. Obszar, na którym narodził się ten taniec obejmuje sporą część dorzecza górnego lewego brzegu Wisły, a więc na zachodzie pasmo jury krakowsko-częstochowskiej, południową część Wyżyny Małopolskiej, a na wschodzie po obu stronach Wisły - zachodnią część kotliny krakowsko - sandomierskiej.
W Małopolsce na każdym kroku zaznacza się panowanie krakowiaka. Jednak nazwy tej nie nadał mu lud podkrakowski. W Krakowskiem liczne tańce wiejskie o dwudzielnym metrum i synkopowanym rytmie rozmaicie się nazywały: albo od miejsca pochodzenia, jak na przykład proszowiak - od Proszowic, skalbmierzak - od Skalbmierza, albo od sposobu tańczenia: suwany, mijany, przebiegany i inne. Wykształcony przez szlachtę, stał się dominującym w kuligach, szczególnie gdy takie niespodzianie zajeżdżały do dworów.
Budowa melodii krakowiaka jest symetryczna, o wyraźnie zarysowanych dwutaktowych frazach muzycznych. Taniec posiada metrum 2/4 i charakterystyczne synkopowane rytmy. Krakowiaka charakteryzuje szybkie tempo, pulsujący rytm, wzmacniany przez dzwoniące u pasów metalowe kółka. Szczególnie znamienny dla krakowiaka jest właśnie rytm synkopowy. Zaznaczone są w nim obydwie lub tylko słabsze części taktu, z mocniejszym akcentem na drugiej, słabszym na czwartej ósemce.
Pod względem choreograficznym krakowiak składa się z dwóch części: cwału wykonywanego zazwyczaj w ciągu 8 lub 16 taktów i następującej po nim figury (np. hołubce, krzesany, porębiańska) tańczonej przez poszczególne pary.
Krakowiak - taniec i nazwa - zostały upowszechnione dopiero od czasów Wojciech Bogusławskiego w końcu XVIII w., głównie przez scenę - dzięki baletowi i operze. Forma muzyczna krakowiaka scenicznego i towarzyskiego różni się nieco od wiejskich tańców krakowskich. Jedną z różnic jest udział i rola śpiewu w tańcu. W krakowiaku towarzyskim lub scenicznym albo śpiewa się tańcząc, albo jest to forma wyłącznie instrumentalna.
Wykonanie krakowiaka wiejskiego uwzględnia przyśpiewki, najczęściej dwu- lub czterowiersze. Ten swoiście brzmiący, przepojony dziarskim rytmem taniec, miał tę moc, że ułatwiał władanie orężem, gdy trzeba było bronić sprawy narodowej. Melodie krótkich zazwyczaj śpiewek krakowiaków, dzięki ich rytmice i buńczuczności, sprzyjały układaniu do nich tekstów patriotycznych.
Najbardziej znane to np: Albośmy to jacy tacy, Leć głosie po rosie Stanisława Moniuszki, Wesół i szczęśliwy Z. Noskowskiego, Skowroneczek śpiewa, krakowiaki J. Stefaniego z Krakowiaków i górali W. Bogusławskiego, krakowiak z opery L. Różyckiego Pan Twardowski, oraz pieśni patriotyczne w rytmie i z melodiami krakowiaków Bartoszu, Bartoszu, Dalej bracia, dalej żywo, Płynie Wisła płynie. Nie śpiewano ich w tańcu, ale w domu przy okazji różnych spotkań podnosiły i umacniały ducha narodowego. Taniec, wykonywany z towarzyszeniem muzyki instrumentalnej i bardziej swobodnych, często żartobliwych przyśpiewek pełnił podobną rolę.
Rytm krakowiaka występował u kompozytorów polskich i obcych już w XVI i XVII wieku. Od końca wieku XVIII poprzez wiek XIX i XX elementy krakowiaka weszły do twórczości wokalnej i instrumentalnej polskich kompozytorów: J. Stefaniego, K. Kurpińskiego, F. Chopina, S. Moniuszki, Z. Noskowskiego, I. Paderewskiego, K. Szymanowskiego i innych.
Kujawiak jest tańcem pochodzenia ludowego o metrum 3/4, rytmice typu mazurkowego i wolnym tempie. Jego nazwa pochodzi od Kujaw. Tańce o cechach muzycznych kujawiaka znane są w Łęczyckiem i w Wielkopolsce. Rangę tańca narodowego zyskał późno. Nazwa kujawiak poraz pierwszy pojawiła się w 1827 r., a z zapisami muzycznymi w 1830 r.
W narodowej formie kujawiaka, rozwiniętej poza środowiskiem wiejskim, odnaleźć można wiele cech muzycznych typowych dla mazura, oberka i chodzonego. Podobne są ukształtowania rytmiczne ale tempo jest powolne, melodyka zbliżona do konstrukcji tańców chodzonych o szeroko, stopniowo wznoszącej się linii melodycznej. Inny jest też sposób akcentowania - łagodne podkreślenie pierwszej i drugiej, słabej części taktu. Zakończenie kujawiaka zbliża się rytmicznie do mazura, ale posiada zupełnie inny waraz ze względu na powolne tempo tańca i inny typ zakończenia melodycznego.
Melodie kujawiaków oparte są często na tonacjach molowych lub na skalach modalnych, przez co są rozlewne i liryczne. Kujawiak, podobnie jak oberek, często poprzedzony wstępem o schemacie rytmicznym granym na jednym dźwięku, będącym toniką lub dominantą tonacji.
Pomiędzy kujawiakiem a jego pierwowzorami ludowymi występuje wiele różnic. W kujawiakach wiejskich znaleźć można znacznie więcej ukształtowań rytmicznych. Ukształtowania rytmiczne w różny sposób podkreślają pierwszą lub drugą część taktu. Cechą charakterystyczną ugrupowań rytmicznych jest też występowanie tempa rubato, polegajacego na przesuwaniu drobnych wartości rytmicznych wewnątrz taktu bez naruszenia metrum.
Inną charakterystyczną cechą kujawiaka wiejskiego są stopniowe zmiany tempa z powolnego do bardzo szybkiego, przy zachowaniu w zasadzie tej samej melodii. Kujawiak wiejski występował jako pieśń śpiewana i jako forma instrumentalna, przerywana przyśpiewkami.
Kujawiak jako taniec narodowy stanowił pewnego rodzaju syntezę tańca chodzonego i wolnego tańca wirowego. Muzycznie reprezentował formę raczej instrumentalną, złożoną z dwu i więcej zróżnicowanych melodycznie części. Największą popularnością cieszył się na przełomie XIX i XX wieku.
Kujawiak przeniknął do muzyki artystycznej w XIXw. Istnieją kujawiaki komponowane na głosy wokalne i instrumentalne. Elementy kujawiaka spotkać można w utworach F. Chopina, H. Wieniawskiego, F. Nowowiejskiego. Kujawiaki do tańca komponowali K. Namysłowski, W. Osmański i inni.
Polonez, inaczej taniec polski, rozpowszechniony w całej Europie, dawniej zwykle rozpoczynający bale. U Włochów znany pod nazwą la polacca, u Francuzów la polonaise, które to określenie wyparło rodzimą nazwę. U ludu wiejskiego i wśród drobnej szlachty nosił nazwę polskiego lub wolnego i był tańczony tylko w czasie godów weselnych (zwykle podczas oczepin). Na Mazowszu zwał się niegdyś pieszym, w Krakowskiem wielkim, gdy krakowiaka nazywano małym. Później nazwa wielkiego przeszła i na samego krakowiaka. Inna często spotykana nazwa to chodzony.
Wzmianki o tańcu w rodzaju poloneza pochodzą z drugiej połowy XVI i początków XVII wieku. W Polsce taniec ten w swej najdawniejszej postaci zachował się w melodiach z początku XVII wieku, a znanych jako kolędy: "W żłobie leży", "Dzisiaj w Betlejem", "Bóg się rodzi". Być może, że dopiero w wieku XVIII ułożono teksty religijne do wcześniejszych melodii tanecznych.
Tańczony pod koniec XVI i XVII w. na dworze królów polskich polonez był swego rodzaju paradą szlachty przed królem; stanowił nieodzowną część ceremoniału dworskiego. Otwierano nim największe uroczystości. Był tańcem poważnym, dostojnym. Od połowy XVII wieku polonez, znany wśród wszystkich warstw społecznych naszego kraju, zyskał rangę oraz miano tańca narodowego. Osiągnął sławę i poza jego granicami, jako szczególnie reprezentatywny dla naszej kultury. Stał się synonimem polskości. Wiek XIX stworzył całą symbolikę poloneza, dopatrując się w nim, w jego przebiegu, charakterze, figurach odzwierciedlenia polskich stosunków społeczno-obyczajowych.
Charakterem poloneza jest uroczysta powaga, więc ruchy jego są powolniejsze od ruchów innych tańców w tempie 3/4, jak np: menueta czy sarabandy, od których odróżnia go również inne akcentowanie. Polonez posiada metrum 3/4 i składa się zwykle z dwóch części po 6, 8, lub 10 taktów każda. W drugiej połowie XVIII w. dołączono część środkową, trio, również o dwóch częściach, a niekiedy i dwa tria z kodą. Tempo w całym tańcu jest jednakowe - umiarkowane, raczej wolne. Początek tańca rozpoczyna się zawsze na mocnej części taktu, akcent wypada na mocnej i na słabej części taktu. Najbardziej charakterystyczny dla poloneza wieku XVIII - XIX jest powtarzający się schemat rytmiczny, występujący przeważnie na początku okresów oraz schemat rytmiczny kadencji na końcu okresów lub zdań, zawsze z wyraźnym akcentem na drugiej, słabej części taktu. Kadencja w polonezie jest bardzo istotnym elementem tańca, jest muzycznym podkładem do ukłonu, który jest wielokrotnie powtarzany w czasie tańca. Cechą charakterystyczną wszystkich rytmów polonezowych jest stała, jednolita pulsacja rytmiczna sześciu ósemek w takcie, sprawiająca wrażenie płynnie realizowanego ruchu z akcentem na "raz" i "dwa", podkreślanym wydłużeniem nuty.
Za charakterystyczną cechę polonezów ludowych uważa się metrum trójmiarowe, tempo powolne, początek tańca zaczynający się na mocnej części taktu, jeden schemat rytmiczny powtarzany w całej melodii. Polonezy lub "chodzone" ludowe mają regularną budowę okresową (4 + 4 takty). Pewne ich odmiany rytmiczne są nieodłącznie związane z charakterystycznymi melodycznymi i rytmicznymi poszczególnych regionów Polski.
Szczególnie rozbudowaną formę polonez osiągnął w muzyce artystycznej. Rytm poloneza stosowano i do dłuższych ustępów muzycznych o charakterze uroczystym i pompatycznym. W ten sposób powstały polonezy koncertowe, wariacje na tematy polonezowe itp. Najlepszym przykładen są polonezy Chopina z najbardziej chyba znanymi Polonezem As-dur czy też Polonezem A-dur. Należy również wspomnieć o polonezach M. K. Ogińskiego, będacych odbiciem epoki i ducha narodowego. Polonezy pisał również K Kurpiński, aczkolwiek do wielu z nich zakradł się panujący wówczas styl Rossiniego. Polonezy pisali niemal wszyscy znakomitsi kompozytorzy polscy i cudzoziemscy. Polonezy obcych kompozytorów różnią się jednak od polskiego elementami formalnymi i charakterem. Utwory o charakterze poloneza można znaleźć również w dziełach operowych, jak np. Fauście Spohra, Purytanach Belliniego, Halce Moniuszki.
Walc, taniec pochodzenia niemieckiego o umiarkowanym tempie i metrum 3/4. Do wczesnych tańców pokrewnych walcowi należał tzw. Deutscher Tanz, tańczony w południowych Niemczech i Austrii, do jego odmian zaliczały się m.in. tańce: Steirischer (sztajer), Lendler, Dreher, Spinner, Schleifer. Pierwsze walce wydane w Wiedniu i Anglii ukazały się w dwóch ostatnich dekadach XVIII w. W XIX w. walc stał się popularnym tańcem towarzyskim, ale wykonywany był także w salach koncertowych.
Wykształciły się wówczas główne typy walca: wiedeński, charakteryzujący się występowaniem pulsu złożonego z powtarzanych trzech ćwierćnut, z akcentem na pierwszej z nich (np. Nad pięknym modrym Dunajem J. Straussa syna, 1867), oraz francuski - o powolnym tempie i łagodnym, sentymentalnym charakterze (np. Mon rêve E. Waldteuffla, 1876). W 1. połowie XX w. powstał walc angielski (odmiana wcześniejszego amerykańskiego bostona), wykonywany często do muzyki popularnych piosenek.
Aguuul6