Wykładnia prawa c.d.
Domniemania interpretacji:
Jeżeli nie udowodni się czegoś innego, to przyjmuje się (domniemuje się ) że:
• norma prawna jest zgodna z konstytucją
• norma niższego rzędu jest zgodna z normą hierarchicznie wyższą
• prawodawca stanowi prawo w sposób racjonalna
• nie stanowi norm sprzecznych
• nie stanowi norm zbędnych
• dąży do społecznie aprobowanych celów
• liczy się z konsekwencjami empirycznymi podejmowanych decyzji
• dysponuje najlepszą wiedzą empiryczną
Dyrektywy preferencji:
• pierwszeństwo wykładni językowej oraz pomocniczości wykładni systemowej i funkcjonalnej(str.182)
• tylko ważne racje uzasadniają odstąpienie pierwszeństwa wykładni językowej, systemowej i funkcjonalnej
Materiały interpretacyjne:
• akty normatywne
• orzecznictwo sądowe
• doktryna prawnicza (literatura naukowa, komentarze, glosy, podręczniki)
• materiały przygotowawcze (sprawozdania komisji legislacyjnych, materiały z obrad parlamentu, komisji parlamentarnych, rządowych)
• projekty ustaw i innych aktów normatywnych
• materiały komparatystyczne (obce teksty prawne, orzecznictwo i doktryny)
* wyniki ekspertyz naukowych i opinie biegłych
* wiedza specjalistyczna, nieprawnicza
Teoria argumentacji
• model subsumpcyjny (sylogistyczny)- uzasadnienie przyjmuje postać wyprowadzania określonych następstw przyjętych z przesłanek na podstawie złożonych reguł inferencyjnych (reguł wnioskowania)
• model argumentacyjny (dyskursywny)- wymiana argumentów uzasadniających daną tezę: argumenty ,,pro” i ,,contra”. Dokonywanie ocen argumentów. Tylko wyjątkowo sprowadza się do zbioru prostych operacji logicznych.
Najważniejsze argumenty w uzasadnieniach prawniczych:
• normy prawne
• poglądy doktryny prawniczej
• reguły egzegezy(interpretacyjne, kolizyjne, wnioskowań prawniczych)
• reguły i zasady pozaprawne
• opinie ekspertów i twierdzenia naukowe
Reguły wnioskowań prawniczych i toposy(topiki, argumenty)m prawnicze:
argumentum a simile- wnioskowanie z podobieństwa lub analogii (do ustawy-analogia legis, do prawa-analogia iuris), jeżeli dany fakt nie został unormowany przez przepisy prawne.
Np. 1) termin wniesienia pisma procesowego jest zachowany, gdy osoba uwięziona przed upływem terminu złożyła pismo w zarządzie więzienia
2) do użytkownika wieczystego można stosować przepisy o własności
3) do ugody zawartej w sprawie karnej wolno stosować przepisy o ugodzie w postępowaniu cywilnym.
Argumentum a contario- wnioskowanie z przeciwieństwa- zakaz stosowania podobnych lub takich samych konsekwencji prawnych do sytuacji, które są do siebie podobne. Gdy w kontekście danego przepisu prawnego występują zwroty typu ,,wyłącznie”, ,,jedynie”, ,,tylko”, to należy zastosować wnioskowanie z przeciwieństwa, ponieważ użycie tych zwrotów sugeruje, iż intencja prawodawcy było ograniczenie danej normy wyłącznie do faktów w niej wskazanych. W prawie cywilnym dopuszczalna jest analogia, jednakże w prawie karnym i skarbowym uznaje się analogię za niedopuszczalną (za niedopuszczalną uważa się analogię na niekorzyść oskarżonego, nie ma bowiem żadnych przeszkód żeby stosować analogię na korzyść oskarżonego).
Argumentum a fortiori
• jeżeli A, to tym bardziej B
• wnioskowanie z większego na mniejsze- komu wolno jest więcej, temu tym bardziej wolno jest mniej(jeżeli sąd może kogoś pozbawić władzy rodzicielskiej, to tym bardziej może tą władzę ograniczyć)
• wnioskowanie z mniejszego na większe- jeżeli zakazane jest mniej, to tym bardziej zakazane jest więcej
Reguły instrumentalnego zakazu i nakazu- jeżeli obowiązuje określona norma, to tym samym nakazane jest czynienie wszystkiego, co jest przyczynowo konieczne do realizacji tej normy.
Argumentum a coherentia- warunek racjonalności każdej argumentacji
Res iudicata pro veritate habetur – rzecz osądzona powinna być uważana za prawdziwą
Ne ultra petita partium – sądy i inne organy stosujące prawo są związane żądaniami stron
De minimis non curat praetor – argument usprawiedliwiający odmowę wszczęcia jakiegoś postępowania powołaniem się na błahość sprawy
Nemo plus iuris transfere potest quam ipse habet – nikt nie może przenieść więcej praw niż sam posiada
Impossibilium nulla obligatio est – nie jesteśmy zobowiązani do świadczeń niemożliwych
Favor legitimas – prawo sprzyja temu co legalne
Ex iniuria ius non oritur – z działań bezprawnych nie może powstać prawo
Zasada proporcjonalności – środki naszych działań musza być dostosowane do celów, które przy ich pomocy staramy się realizować
Zakaz nadużywania prawa – art. 5 k.c. - Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.
Ignorantia iuris nocet, non excusat – nieznajomość prawa szkodzi i nie stanowi usprawiedliwienia
Iura scripta vigilantibus –
Nullum crimen, nulla poena sine lege- nie ma kary bez (przepisu) prawa; zasada prawna, w myśl której czyn tylko wtedy może podlegać karze, jeśli przewiduje ją wydany uprzednio przepis prawny; żaden czyn nie może być poczytany za przestępstwo, jeżeli prawo nie uważa go za takie.
Zasada prawa do sądu
Zasada niezawisłości sądów
Nemo iudex in causa sua – nikt nie może być sędzią we własnej sprawie
Audiatur et altera pars – wysłuchaj również drugą stronę
Praesumptio boni viri – domniemanie dobrej wiary
In dubio pro reo – wszelkie wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść strony nie obciążonej ciężarem dowodu
In dubio pro libertate - w razie wątpliwości na korzyść wolności
Lex retro non agit – prawo nie działa w wstecz
Lex iniusta non est lex – prawo niesłuszne nie jest prawem
mbenio85