Słownik pojęć optycznych i okulistycznych.pdf

(313 KB) Pobierz
Słownik pojęć optycznych i okulistycznych
A
Aberacja chromatyczna
– wada układu optycznego polegająca na ogniskowaniu w różnej odległości, światła o różnej
długości fali. Błąd w ogniskowaniu jest spowodowany różnicą w ogniskowaniu soczewki dla światła fioletowego (
ogniskowa jest krótsza ) i dla światła czerwonego ( ogniskowa jest dłuższa ).Miarą aberacji jest różnica pomiędzy tymi
ogniskami. Na skutek aberacji chromatycznej, obraz otrzymany na zdjęciu będzie się charakteryzował kolorowymi
obwódkami. Producenci obiektywów stosują soczewki apochromatyczne w celu eliminacji tego zjawiska.
Aberracja optyczna
– wada pojedynczej soczewki, układu optycznego, obiektywu a także zwierciadła niepłaskiego,
polegająca na deformacji uzyskanego obrazu, a w szczególności zniekształceniu jego kształtu, ostrości lub kolorów.
Aberrację zmniejsza się stosując zamiast pojedynczej soczewki zespół soczewek wykonanych z różnych gatunków szkła.
ABRAZJA ROGÓWKI
- to laserowe usunięcie części tkanki rogówki i nadanie jej odpowiedniego kształtu.
Absorpcja
– (fizyka, chemia) (łac. absorbere, wchłaniać) to proces polegający na wnikaniu cząsteczek, atomów lub
jonów do wnętrza innej substancji tworzącej dowolną fazę ciągłą – (gazu, cieczy, ciała stałego itp.) Absorpcji nie należy
mylić z adsorpcją, która jest zjawiskiem powierzchniowym. Absorpcja, adsorpcja i wymiana jonowa są wspólnie
nazywane procesami sorpcji.
Akomodacja
- (nastawność oka) – zjawisko dostosowania się oka do oglądania przedmiotów znajdujących się w różnych
odległościach. Dostosowanie to polega na odpowiednim doborze ostrości widzenia. Następuje zmiana kształtu soczewki
oka, a wskutek tego zmiana jej ogniskowej i co za tym idzie zmiana jej zdolności zbierającej.
Amblyopia
- tzw. "leniwe oko" — osłabienie zdolności widzenia w jednym oku. Powstaje w następstwie zeza. Leczenie
polega na zasłanianiu zdrowego oka, co wymusza patrzenie "leniwym okiem".
Astygmatyzm
(niezborność) - najczęściej spowodowany jest brakiem symetrii obrotowej rogówki (astygmatyzm
rogówkowy), rzadziej przyczyną astygmatyzmu może być nieosiowe ustawienie soczewki ocznej, lub jej deformacja.
astygmatyzm niski - do 1 dioptrii
astygmatyzm średni - od 1 do 2 dioptrii
astygmatyzm wysoki - od 2 do 3 dioptrii
astygmatyzm bardzo wysoki - od 3 dioptrii
Astygmatyzm małego stopnia, może nie dawać żadnych objawów poza szybszym mruganiem oczu przy pracy
wzrokowej. Zmęczenie spowodowane jest tym, że osoby z niemiarowością starają się uzyskać ostrzejszy obraz przez
nagłe zmiany w ogniskowej (akomodacji). W niezborności większego stopnia nie udaje się dla żadnej odległości uzyskać
ostrego obrazu.
Astygmatyzm regularny
- na ogół mamy do czynienia z astygmatyzmem regularnym, tj. takim, w którym można
wyróżnić dwa przekroje, w przekrojach tych rogówka ma odpowiednio największą i najmniejszą krzywiznę, a co za tym
idzie także różną moc zbierającą. Astygmatyzm regularny można korygować za pomocą okularów ze szkłami
cylindrycznymi (torycznymi), lub miekkimi torycznymi soczewkami kontaktowymi.
Astygmatyzm nieregularny
- astygmatyzm nieregularny to taki, w którym nie można wyróżnić dwóch przekrojów,
istnieje wiele osi optycznych, najczęściej jest on spowodowany uszkodzeniem rogówki wskutek wypadku (blizny),
nieregularnością soczewki lub też nierównomierną wypukłością rogówki (stożek rogówki). Astygmatyzm nieregularny
można korygować za pomocą twardych soczewek kontaktowych lub żelami nakładanymi na rogówkę.
Astygmatyzm prosty
– z astygmatyzmem prostym mamy do czynienia, w przypadku gdy w jednym przekroju moc
zbierająca powoduje utworzenie obrazu na siatkówce oka, w drugim z przekrojów moc zbierająca jest za mała -
astygmatyzm dalekowzroczny, lub gdy zdolność zbierająca jest za duża - astygmatyzm krótkowzroczny.
Astygmatyzm złożony
– o astygmatyźmie złożonym mówimy w momencie, gdy w obydwu przekrojach prostopadłych
do siebie obrazy są tworzone przed, lub za siatkówką, odpowiednio wtedy mamy astygmatyzm krótkowzroczny, lub
nadwzroczny.
Astygmatyzm mieszany
- to taki, w którym obraz tworzony przez jeden z przekrojów jest za siatkówką, natomiast drugi
południk tworzy obraz przed siatkówką.
Astygmatyzm skośny
- z astygmatyzmem skośnym mamy do czynienia w przypadku gdy przekroje główne, nie leżą w
osiach 90* - 180*, lecz są ustawione skośnie.
Autokolimator
- układ odwracający bieg wiązki światła z jednoczesnym jej zogniskowaniem; składa się z kolimatora i
zwierciadła płaskiego; wykorzystywany m.in. do badania usterek mechanizmów wykonujących przemieszczenia
równoległe.
Autokolimator nastawny
– połączenie kolimatora i lunetki dioptryjnej.
B
Barwa biała
– najjaśniejsza z barw. Jest to zrównoważona mieszanina barw prostych, która jest odbierana przez
człowieka jako najjaśniejsza w otoczeniu odmiana szarości.
D
Diaskop
- rzutnik, aparat projekcyjny dostosowany do wyświetlania pojedynczych obrazów - diapozytywów, slajdów.
Dioptromierz
- przyrząd do pomiarów zdolności skupiających soczewek i układów optycznych: dioptromierze
wykorzystuje się do pomiaru właściwości dioptrycznych okularów i soczewek kontaktowych.
Dyfrakcja
– to zjawisko fizyczne zmiany kierunku rozchodzenia się fali na krawędziach przeszkód oraz w ich pobliżu.
Zjawisko zachodzi dla wszystkich wielkości przeszkód, ale wyraźnie jest obserwowane dla przeszkód o rozmiarach
porównywalnych z długością fali.
Dyfrakcja świetlna
– jest to ugięcie fal świetlnych na krawędziach blaszek przesłony. Dyfrakcja objawia się rozmyciem
ostrego obrazu i zamiast wyraźnych punktów jest widoczna jako seria jasnych i ciemnych koncentrycznych pierścieni.
Pierścienie stają się tym intensywniejsze im bardziej domkniemy otwór przesłony. Zjawisko dyfrakcji rzutuje na
maksymalną rozdzielczość każdego obiektywu w zależności od przesłony.
Dyspersja
– w optyce to zależność współczynnika załamania n ośrodka (np. szkła) od długości fali. W efekcie światło o
różnych długościach załamane np. na pryzmacie załamuje się pod różnymi kątami, co daje rozdzielenie światła białego
na barwy tęczy zwanego rozszczepieniem światła.
Dystorsja, dystorsja pola
– wada optyczna układu optycznego polegająca na różnym powiększeniu obrazu w zależności
od jego odległości od osi optycznej instrumentu.
E
Efekt Schwarzschilda
– zakłócenie proporcjonalności pomiędzy czasem i skutecznością naświetlania (jedna działka
przysłony = 2x mniej (lub więcej) czasu). Efekt ten występuje przy bardzo krótkich i bardzo długich czasach naświetlania
materiału światłoczułego – potrzeba wtedy dłuższej ekspozycji niż wynikałoby to z obliczeń, lub wskazań światłomierza.
W przypadku filmów kolorowych efekt Schwarzschilda dotyczy każdej warstwy światłoczułej indywidualnie. Jeżeli
poszczególne warstwy w innym stopniu ulegają efektowi dodatkowo dochodzi do pojawienia się przebarwień.
EGZENTERACJA
– wypatroszenie oczodołu
ENUKLEACJA
– wyłuszczenie guza (wyłuszczenie gałki ocznej)
Episkop
(gr. επι - na + σκοπεω - patrzę) urządzenie umożliwiające rzutowanie (wyświetlanie) na ekran projekcyjny lub
np. ścianę pomieszczenia obrazów oświetlonych światłem odbitym od nich, co umożliwia prezentację w powiększeniu
np. stron papierowych wydawnictw (gazet, książek itp.) lub specjalnie w tym celu wykonanych plansz. Episkop jest
wcześniejszą wersją bardziej uniwersalnego urządzenia - epidiaskopu, który w jednej obudowie łączy episkop z
diaskopem umożliwiając także prezentację w powiększeniu materiałów, które można oświetlić światłem przechodzącym
przez nie (np. różnego rodzaju folie).
F
FAKOEMULSYFIKACJA
– zaćma (katarakta) - polega ona na rozbiciu zmętniałej soczewki przy pomocy ultradźwięków i
usunięciu jej rozbitych fragmentów. – inaczej fotoemulsyfikacja
Foropter
- służy do precyzyjnego doboru okularów i sprawdzenia wszystkich parametrów widzenia, np.: widzenie
stereoskopowe, widzenie barwne, zezy.
G
Goniometr
– miernik kątów; nazwa stosowana w szczególności w odniesieniu do urządzeń przeznaczonych do mierzenia
kątów zawartych pomiędzy ścianami kryształów. Najprostsza odmiana przyrządu to goniometr ręczny, w którym kryształ
umieszcza się między szyną stałą a ruchomą, wielkość zaś kąta odczytuje się bezpośrednio na podziałce. Dokładniejsze są
goniometry polegające na prawach odbijania się światła. Najczęściej używany jest goniometr Wollastona oraz jego
udoskonalona wersja opracowana przez Eilharda Mitscherlicha. W tym ostatnim z pośrednictwem lunety obserwuje się
obraz szczeliny w rurze, odbity w jednej ścianie kryształu, a następnie kryształ obraca się tak, aby w lunecie ukazał się
obraz odbity od drugiej ściany. Kąt, o jaki obrócono kryształ jest dopełnieniem kąta zawartego między obu ścianami.
Dokładny obrót kryształu dokonywany jest przy pomocy precyzyjnych śrub.
GONIOSKOPIA
to badanie kąta przesączania (rogówkowo-tęczówkowego). Kąt przesączania obejmuje przestrzeń
między obwodową częścią rogówki i przednią częścią twardówki a podstawą tęczówki i graniczącym z nią fragmentem
ciała rzęskowego. Odpowiedni kształt kąta przesączania i jego stan mają ogromne znaczenie dla prawidłowego krążenia
cieczy wodnistej i jej odpływu z gałki ocznej, co wpływa na wartości ciśnienia wewnątrzgałkowego.
I
Interferencja
– to zjawisko nakładania się fal prowadzące do zwiększania lub zmniejszania amplitudy fali wypadkowej.
Interferencja zachodzi dla wszystkich rodzajów fal, we wszystkich ośrodkach, w których mogą rozchodzić się dane fale.
W ośrodkach nieliniowych oprócz interferencji zachodzą też inne zjawiska wywołane nakładaniem się fal, w ośrodkach
liniowych fale ulegając interferencji spełniają zasadę superpozycji.
Interferometr
– przyrząd pomiarowy oparty na zjawisku interferencji fal. Zasada działania opiera się na nakładaniu na
siebie dwóch fal spójnych, co prowadzi do powstania obszarów, wygaszania oraz wzmacniania drgań. Obserwacja
powstających wzorów interferencyjnych umożliwia po odpowiednich obliczeniach uzyskanie bardzo dokładnych
pomiarów. W ten sposób można mierzyć odległość albo określić przestrzenne wymiary badanego obiektu.
Interferometry optyczne wykorzystują do badań fale świetlne i mają najszersze zastosowanie. Niekiedy do pomiarów
interferometrycznych wykorzystuje się mikrofale lub elektrony, które w skali mikroświata, mogą być traktowane jak fala
materii. Wyróżnia się interferometry jednowiązkowe, dwuwiązkowe i wielowiązkowe.
IRYDEKTOMIA
– jaskra - w leczeniu jaskry o zamkniętym kącie przesączania. Polega na udrożnieniu kąta przesączania
przez przypodstawne wycięcie tęczówki oka.
IRYDOPLASTYKA
obwodowa (modelowanie tęczówki) - celem jest korekta konfiguracji płaskiej tęczówki.
IRYDOTOMIA
– jaskra - polega na laserowym wytworzeniu otworka w tęczówce
K
Keratometr, oftalmometr
- przyrząd diagnostyczny służący do pomiaru krzywizny przedniej powierzchni rogówki, a w
szczególności do mierzenia stopnia i osi astygmatyzmu.
Keratoskop
- instrument, służący do stwierdzenia nieprawidłowości w krzywiźnie rogówki oka.
Keratom
– do usunięcia rogówki
Keratometria
(oftalmometria) to nieinwazyjne badanie diagnostyczne umożliwiające pomiar promienia krzywizny i mocy
łamiącej rogówki w poszczególnych południkach. Pozwala ono również precyzyjnie określić położenie głównych
południków rogówki (najbardziej stromego [o najmniejszym promieniu] i najbardziej płaskiego [o największym
promieniu] oraz stwierdzić istnienie lub brak niezborności (astygmatyzmu).
KERATOTOMIA RADIALNA
- metoda bardzo popularna w latach siedemdziesiątych XXw. Polegała ona na wykonaniu
na rogówce kilku dość głębokich nacięć, aż do około 95 procent jej grubości. Nacięcia musiały być wykonane
promieniście wokół źrenicy. Dzięki temu miała zmienić się siła ogniskowania promieni świetlnych. Metoda ta doskonale
sprawdza się w przypadku krótkowidzów (-2 do -8 dioptrii) oraz przy astygmatyzmie.
Kolimator
– przyrząd przetwarzający padające światło lub strumień cząstek w równoległą wiązkę (skolimowaną) lub w
wiązkę o określonej zbieżności. Padający strumień może być rozbieżny, zbieżny lub może nie mieć ustalonej zbieżności.
Kolimator jest zwykle częścią składową większych przyrządów. Podstawowym elementem kolimatora optycznego jest
soczewka wypukła lub zwierciadło wklęsłe. Najprostszy kolimator składa się z soczewki i przesłony umieszczonej w
jednym z jej ognisk. Światło dobiegające z ogniska po przejściu przez soczewkę tworzy wiązkę równoległą. Kolimatory
stosowane są jako elementy wielu układów optycznych, np. oświetlaczy mikroskopowych. Jednym z zastosowań
kolimatora w optyce jest symulator celu w nieskończoności (lub bardzo dużej odległości).
Koma lub aberracja komatyczna
- to w optyce jedna z aberracji optycznych czyli wad układów optycznych. Polega na
tym, że wiązka promieni świetlnych wychodząca z punktu położonego poza osią optyczną tworzy po przejściu przez
układ plamkę w kształcie przecinka lub komety. Stopień zniekształcenia jest tym większy im dalej od osi optycznej
układu znajduje się źródło światła. Obiektyw lub układ optyczny wolny od komy nazywamy Aplanatem. Zaburzenie to
może być wywołane niedokładnością wykonania układu optycznego lub być w sposób ścisły związane z jego konstrukcją.
Dla przykładu koma jest typowym zniekształceniem dla zwierciadła parabolicznego.
Konwergencja
- inaczej zdolność oczu do śledzenia obserwowanego przedmiotu poprzez zmianę położenia gałek
ocznych; dzięki temu zjawisku człowiek może określać swoją odległość od przedmiotu.
Krążek rozproszenia
– jest to punkt obrazu, który został zogniskowany przed lub za elementem światłoczułym w
wyniku czego miejsce to zostało zarejestrowane w formie krążka.
Krótkowzroczność
(miopia, z gr. → myopia) - jedna z najczęściej spotykanych wad refrakcyjnych wzroku polegająca na
tym, że tor optyczny oka nieprawidłowo skupia promienie świetlne. Promienie równoległe, które w akomodującym oku
miarowym ogniskowane są na siatkówce, w nieakomodującym oku krótkowzrocznym ogniskowane są przed siatkówką.
W celu poprawy ostrości widzenia krótkowidza stosuje się okulary korekcyjne lub soczewki kontaktowe. Są to soczewki
rozpraszające dwuwklęsłe. Ich moc optyczną podaje się w dioptriach dodając znak minus.
L
Lampa szczelinowa, biomikroskop
, lampa szczelinowa z mikroskopem rogówkowym, służąca do badania przedniego
odcinka i wnętrza oka w bardzo wąskim strumieniu światła. Wykorzystywane źródło światła może być umieszczone pod
różnym kątem do powierzchni rogówki.
Luneta Galileusza
- obiektyw jest soczewką skupiającą, a okular rozpraszającą. Otrzymany obraz pozorny jest
powiększony, prosty i nieodwrócony. Obecnie zasadę działania lunety Galileusza wykorzystuje się w konstruowaniu
lornetek teatralnych. Składają się one z dwóch takich lunet.
Luneta Keplera
- tworzą ją dwie soczewki. Pierwsza soczewka pełni rolę obiektywu, tworząc pomniejszony i odwrócony
obraz. Ten obraz z kolei oglądamy przez drugą soczewkę skupiającą spełniającą rolę lupy. Lunety posiadają lupy o
małych średnicach. W miejscu, w którym powstaje obraz, wbudowuje się dodatkową soczewkę polową. Działa ona tak
samo jak kondensor w projektorze; kieruje biegnące promienie świetlne na lupę i poszerza pole widzenia obrazu. Lupa i
soczewka polowa tworzą wspólnie okular. Im większa jest ogniskowa obiektywu, tym dłuższa jest luneta, a tym samym
uzyskujemy w niej większe powiększenie. Lunety astronomiczne są obecnie używane do obserwacji nieba.
Lunetka dioptryjna
– kontrolujemy przy jej pomocy skolimowanie wiązki dawanej przez kolimator. Metoda subiektywna
Dondersa polega na dobieraniu szkieł korekcyjnych, przy których uzyskuje się najlepszą ostrość wzroku. Jest to metoda
niedokładna i powinna być stosowana po obiektywnym określeniu wady wzroku.
N
Nadwzroczność starcza
– w miarę starzenia się współczynnik załamania światła przez rogówkę i ciało szkliste zmniejsza
się typowo o 1,5 dioptrii w 70 roku życia i o 2,5 dioptrii w 80 roku życia. Jednak krótkowidz akurat na tym zyskuje, a
może nawet dojść do naturalnej kompensacji krótkowzroczności (przy wadach - odpowiednio - minus 1,5 i minus 2,5
dioptrii). Nie należy nadwzroczności starczej mylić ze starczowzrocznością.
O
Oftalmometria
- to pomiar refrakcji oka przeprowadzany metodą przedmiotową przeprowadzony za pomocą
oftalmometru Javala-Schiötza, aparatu składającego się z części lunetowej ze specjalnym układem optycznym, po
bokach której znajduje się źródło światła rzutujące na rogówkę cztery obrazki figur geometrycznych. Na podstawie
wielkości i ustawienia obrazów odbitych od tych powierzchni jak od zwierciadła wypukłego określa się krzywiznę
rogówki oka oraz położenie południków głównych.
Oftalmoskopia
– badanie dna oka - światło wziernika ogniskuje się kolejno na strukturach ciała szklistego, tarczy nerwu
wzrokowego, naczyniach krwionośnych, obwodowej części siatkówki i w końcu na plamce.
P
Pachymetria
(CCT) – metoda diagnostyczna służąca do oceny grubości rogówki. Obecnie jest obowiązkowym badaniem
u chorych na jaskrę i nadciśnienie oczne, dowiedziono bowiem, że zmiany rogówki są czynnikiem rozwoju jaskry a cienka
rogówka jest dodatkowo czynnikiem ryzyka rozwoju neuropatii jaskrowej. Badania pachymetrii są także niezbędne przed
zabiegami chirurgicznymi na rogówce. Badanie przeprowadzane jest za pomocą specjalnego urządzenia, tak zwanego
pachymetru. Dostępnie obecnie pachymetry umożliwiają pomiar grubości rogówki metodą dotykową z wykorzystaniem
metody ultrasonografii lub metodami bezdotykowymi, gdy nie jest wymagany kontakt urządzenia z okiem. Stosuje się
pachymetry cechujące się różnymi metodami bezdotykowego pomiaru, takie jak APC (Automatic Puff Control) – system
kontroli ciśnienia wyzwalanego powietrza, czy w oparciu o technologię OLCR (Optical Low Coherence Reflectometry).
Wartości pomiarów osiągane metodami dotykowymi i bezdotykowymi dają porównywalne wyniki.
* Przeciętna grubość rogówki w jej centrum wynosi około 550 µm.
Perymetr
- aparat do badania pola widzenia
PERYMETRIA
- badanie pola widzenia
PSEUDOPHAKIA
– to stan po wszczepieniu sztucznej soczewki - wewnątrzgałkowej.
Polaryskop
- przyrząd do sprawdzania naprężeń w soczewce.
Polaryzacja
– to własność fali poprzecznej (np. światła). Fala spolaryzowana oscyluje tylko w pewnym wybranym
kierunku. Fala niespolaryzowana oscyluje we wszystkich kierunkach jednakowo. Fala niespolaryzowana może być
traktowana jako złożenie wielu fal drgających w różnych kierunkach.
R
REFRAKCJA OKA
, załamywanie promieni świetlnych przechodzących przez wszystkie struktury optycznego układu oka,
zwłaszcza przez rogówkę, soczewkę, ciało szkliste. Wadę wzroku nazywa się fachowo wadą refrakcji
obiektywną
metodą badania jest:
SKIASKOPIA
, zwana również retinoskopią. Polega ona na rzutowaniu wiązki promieni świetlnych na
dno oka i obserwowaniu kierunku ruchu czerwonego odblasku z dna oka w obrębie źrenicy.
Niemiarowości
obejmują:
nadwzroczność, krótkowzroczność i niezborność (astygmatyzm).
Refraktometria
polega na obserwacji figur testowych rzutowanych przez dwa źródła świetlne, które po odbiciu się od
siatkówki i przejściu przez układ optyczny oka dają ostry obraz widziany w przyrządzie zwanym refraktometrem.
S
Sferometr
- przyrząd pomiarowy służący pomiarom promieni krzywizn elementów sferycznych, jak na przykład
soczewki.
Siatka dyfrakcyjna
– jeden z najprostszych przyrządów do przeprowadzania analizy widmowej. Tworzy ją układ
równych, równoległych i jednakowo rozmieszczonych szczelin.
Skiaskopia
zwana też
retinoskopią
jest najczęściej stosowaną metodą obiektywna badania wad refrakcji w której
pacjent nie bierze czynnego udziału, lecz jest przedmiotem badania. Skiaskopia polega na tym, że po oświetleniu oka
specjalnym oświetlaczem zwanym skiaskopem lub retinoskopem obserwuje się światło odbite od dna oka pacjenta.
Metoda opiera się na stwierdzeniu, że kierunek promieni wychodzących z oka zależy od stanu refrakcji.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin