Terapia jąkania
Październik 2011r.
Cele terapii:
§ poprawienie płynności mówienia
§ współpraca rodziców i/lub nauczycieli z logopedą
§ współpraca z psychologiem i/lub pedagogiem szkolnym
Cel zasadniczy terapii: zmiana nastawienia do własnego jąkania
Zastosowane techniki:
1. oddechowa (poszerzenie pojemności płuc, wypracowanie oddechu brzuszno-przeponowego oraz umiejętności posługiwania się podparciem oddechowym, rozumianym jako świadome zwolnienie fazy oddechowej za pomocą kontrolowanego napięcia mięśni oddechowych, co z kolei warunkuje przedłużenie i regulację fazy wydechowej).
2. łagodnego startu mowy (rozpoczynanie od rozluźnionej postawy mięśni uczestniczących w mówieniu, od właściwego podparcia oddechowego, od powolnego i spokojnego inicjowania wydechu i delikatnego startu pierwszego dźwięku).
3. powolnego, przedłużonego mówienia (mówienie mniejszej ilości słów na jednym wydechu poprzez wydłużanie czasu trwania dźwięków i słów, przeciąganie głosek, daje w efekcie rozciąganie poszczególnych sylab w czasie, co redukuje znacznie zająknięcia i pozwala powrócić do normalnego mówienia. Robienie krótkich, kilkusekundowych przerw pomiędzy zdaniami (na zebranie myśli) w konsekwencji powoduje redukcję jąkania).
4. specjalne sposoby artykułowania niektórych głosek (zwłaszcza tych najtrudniejszych w jąkaniu np. wybuchowych: p,b,k,g. Identyfikowanie zakłóceń w typowych wzorcach mowy i instruowanie pacjenta o możliwościach stosowania bardziej właściwych wzorców).
5. mowa rytmizowana (sterowana specjalnymi gestami, ruchami dłoni, palców).
Ćwiczenia stosowane na zajęciach i zalecone do wykonywania w domu:
1. Ćwiczenie oddechowe/ podparcia oddechowego, tzw. appoggio, np. w pozycji leżącej usprawnianie oddechu brzuszno – przeponowego. Dmuchanie na różne przedmioty ze wskazaniem nabierania powietrza w dolną część klatki piersiowej (okolice pępka, tuż nad przeponą brzuszną), prowadzące do poszerzenia pojemności życiowej płuc.
2. Ćwiczenia oddechowo – emisyjne (także podparcia oddechowego, utrwalanie toru oddechowego brzuszno – przeponowego) – na jednym pełnym wydechu głośno i szeptem (celem uzyskania miękkiego nastawienia głosu) przeciąganie samogłosek ustnych „a”, „o”, „u”, „e”, „i”, „y”.
3. Ćwiczenia płynnej realizacji połączeń samogłoskowych (na jednym pełnym wydechu, bez zwarć krtaniowych, głośno i szeptem przeciąganie samogłosek z zastosowaniem tzw. Chuchających przerywników: „chao – chao – cho, chaou – chaou –chu, chae – chae – che, chrei – chrei –chi, chaeyi – chaeyi – chy”, w różnej tonacji, a także ćwiczenie bez zwarć krtaniowych połączeń samogłosek: „aoueiy – aoueiy …”.
4. Ćwiczenia w mówieniu (terapeutyczne czytanie tekstu odpowiedniego dla wieku pacjenta, terapeutyczne zadawanie pytań i odpowiadanie na pytania, terapeutyczne opowiadanie na temat ilustracji itp. – śpiewem, tzw. sposobem pantomimicznym, szeptem i mową głośną – tu: z kontrolą wzrokową na monitorze lub w lustrze, czterokrotnie powtarzanie tych samych wypowiedzi z próbą stosowania gestów płynności).
5. Ćwiczenia szerokiego i miękkiego otwierania i zamykania ust oraz warg (celem uzyskania pełniejszej wyrazistości mówienia oraz zapobiegania występowaniu skurczów warg i języka, a także lepszej emisji głosu).
6. Śpiewanie piosenek, recytowanie ich szeptem, potem głośno (celem przeniesienia zjawisk melodyjnych i szeptanych na głośne mówienie).
7. Ćwiczenia delikatnego startu mowy (szczególnie przy wymawianiu wyrazów z głoskami: „p”, „b”, „t”, „d”, „k”, „g” i innych w nagłosie).
8. Psychodrama, stanowi ona środek ułatwiający przeniesienie efektów terapii osób jąkających się poza gabinet (odegranie typowych sytuacji wyzwalających jąkanie):
· sytuacje oczekiwania wystąpienia jąkania
· sytuacje podwyższonego napięcia,
· sytuacje wzmożonego strachu,
· sytuacje obniżonej gotowości do mówienia,
· sytuacje słabej znajomości słuchaczy.
9. Relaksacja, podkreślanie znaczenia płynnego przepływu produkowanego strumienia mowy, zrelaksowanej postawy (zarówno ogólnej postawy ciała, jak i określonych mięśni odpowiedzialnych za mówienie). Aby dała pożądany efekt, należy ją stosować codziennie, w różnych pozycjach (leżącej, stojącej, siedzącej) i w różnych sytuacjach komunikacyjnych (w domu, szkole, autobusie itp.):
· Należy odprężać się przed dłuższymi występami słownymi na jakieś 15 – 20 minut. Ma to być odprężenie w chwili największego lęku, zdenerwowania i czasami złości.
· Należy uzyskane odprężenie zachować w czasie mówienia i działania przy ludziach.
· Jeżeli pojawią się trudności w mowie, to nie należy nigdy ratować się zwiększeniem wysiłku, lecz przeciwnie, ratować się odprężeniem.
· W przypadku pojawienia się myśli o niemożliwości wypowiedzenia jakiegoś słowa, należy maksymalnie odprężyć się i wypowiedzieć je płynnie w myśli, a następnie przy użyciu minimalnego wysiłku – wypowiedzieć dość cicho i miękko.
3
albaja