rada szkoleniowa - agresja.pdf

(220 KB) Pobierz
JOANNA SŁOWIK, MONIKA ZAJĄC
AGRESJA I PRZEMOC W SZKOLE
1
WSTĘP
O problemie agresji i przemocy dotykającej uczniów wielu klas, nauczyciele i rodzice nie
zawsze się dowiadują, nie zawsze zdają sobie sprawę z istniejących zagrożeń.
Życzyłabym
sobie,
aby ten artykuł wniósł wiedzę niezbędną do uwrażliwienia nas na przejawy przemocy w klasie
(grupie), pozwolił lepiej zrozumieć zachowania o charakterze agresywnym.
Obserwując rozmaite formy agresji, z reguły zastanawiamy się, co mogło być przyczyną
takich zachowań. Większość z nas koncentruje się jedynie na samym akcie agresywnym.
Dokonujemy oceny zachowania jako złego i karygodnego. Samo zachowanie agresywne nie
stanowi informacji na temat oczekiwań dziecka. Dopiero wówczas, gdy poznamy cel określonego
postępowania, możliwa będzie reakcja na to, czego dziecko chce. Może się okazać,
że
to, co
uznaliśmy za chęć zniszczenia, w rzeczywistości jest chęcią zwrócenia na siebie uwagi. Podstawą
moralnej oceny działania jest motywująca je intencja, a nie jego efekty. Każde działanie zachodzi
w określonych warunkach, w określonym
środowisku.
Dane reakcje mogą być również
odpowiedzią na bodźce płynące z otoczenia. Dlatego chcąc interpretować zachowania agresywne,
należy zwrócić uwagę właśnie na warunki zewnętrzne, w jakich takie zachowania się przejawiają.
Wielu nauczycieli mówi,
że
zjawisko przemocy wśród dzieci przybiera coraz groźniejsze
formy. Nikt nie ma już wątpliwości,
że
przeciwdziałanie temu problemowi stało się dla nas,
wychowawców wyzwaniem.
Przemoc, jeśli ma miejsce w klasie, stanowi problem, którym musimy się zająć. Brak
reakcji oznacza ciche przyzwolenie. Przyzwolenie na to, aby jedni uczniowie
żyli
w poczuciu
krzywdy i osamotnienia, a inni w poczuciu bezkarności. Dodatkowo niepokoi fakt,
że
dzieci
będące ofiarami przemocy, nie mówią nikomu o swojej sytuacji. Pełniąc rolę wychowawcy nie
możemy o tym zapominać.
Często, mierząc się z przemocą w swojej klasie ( grupie ), możemy odczuwać bezradność,
czasem nawet gniew, czy złość. To naturalne reakcje na ten trudny problem. W takich sytuacjach
pomocna staje się wiedza o tym zjawisku. Kiedy rozumiemy, czym jest agresja i przemoc, znamy
przyczyny takich zachowań u uczniów,
łatwiej
nam poszukać sposobów zapobiegania
i przeciwdziałania. Kiedy potrafimy odpowiednio wcześnie rozpoznać w swojej klasie (grupie)
różne formy przemocy, ochraniamy naszych uczniów przed jej długotrwałymi skutkami.
1. CO TO JEST AGRESJA I PRZEMOC?
Agresja i przemoc to zjawiska powszechne i bardzo szkodliwe społecznie. Agresja wśród
dzieci i młodzieży przybiera na sile i częstotliwości, spotykamy jej przejawy na każdym kroku, nie
omija również naszej szkoły.
Przemoc narusza podstawowe prawo każdego dziecka - prawo do
życia
w poczuciu
bezpieczeństwa na terenie własnej szkoły, a także poza jej murami.
Często pojawia się trudność związana z tym, jak określić zachowanie naszych uczniów.
Kiedy są to zachowania agresywne, a kiedy mamy do czynienia z atakami przemocy.
Agresją nazywamy każde zamierzone działanie przeciw innym osobom lub przedmiotom,
które ma na celu wyrządzenie szkody, straty, bólu. Jest to każde zachowanie wyrządzające
krzywdę drugiej osobie. Pojęciem agresji obejmujemy również sytuacje, kiedy dziecko niszczy
swoje lub cudze rzeczy, czy też sprzęt szkolny.
Przemoc jest synonimem agresji fizycznej. Ma miejsce wówczas, gdy dziecko atakujące
jest silniejsze fizycznie lub psychicznie. Cechą charakterystyczną jest zatem nierównowaga sił.
Mamy sprawcę i ofiarę.
Szczególnie bolesne dla uczniów jest zjawisko znęcania się, kiedy jeden uczeń jest przez
dłuższy czas narażony na ataki ze strony silniejszego kolegi, czy grupy i nie potrafi się im
przeciwstawić.
W naszej klasie, czy grupie są również uczniowie, którzy są neutralnymi obserwatorami
2
i
świadkami
zdarzeń. Mogą być naszymi sprzymierzeńcami w próbach rozwiązywania konfliktów.
Jeżeli dziecko przejawia agresję w obecności osoby dorosłej, która reprezentuje bierną
postawę, oznacza to dla dziecka przyzwolenie na taką aktywność. Brak reakcji może także
utrwalić zachowania agresywne, oznacza ciche przyzwolenie. Nie możemy być obojętni wobec
najmniejszych przejawów agresji i przemocy.
Zajmując się problematyką agresji nie sposób pominąć związku, jaki zachodzi pomiędzy
uczuciami, a działaniem. Związek ten jest obustronny, gdyż podejmowane działanie wywołuje
w nas określone uczucia, a te z kolei wpływają na nasze działanie. Takie relacje są adekwatne
w odniesieniu do zachowań agresywnych i uczucia gniewu. Odczuwanie gniewu pociąga za sobą
określone zachowania.
2. FORMY PRZEMOCY SPOTYKANE W SZKOLE
Najbardziej powszechny podział agresji ze względu na formy, w jakich jest przejawiana, to
podział na:
agresję fizyczną,
czyli atak na inną osobę, w którym atakujący posługuje się
określonymi częściami ciała lub narzędziami zadając ból lub wyrządzając szkody osobie będącej
przedmiotem agresji (bójki, kopnięcia, popchnięcia, podcinanie, wymuszanie pieniędzy,
niszczenie własności cudzej i własnej, plucie).
agresję słowną
polegającą na tym,
że
agresor, posługując się bodźcami werbalnymi,
szkodliwymi dla osoby atakowanej, wywołuje u niej strach, poczucie krzywdy, czy też odrzucenie
uczuciowe (zastraszenie, przezywanie, wyśmiewanie, grożenie, ośmieszanie, plotkowanie,
namawianie się, szantaż, obrażanie, obrzucanie wyzwiskami, przekleństwa).
agresję bez użycia słów i kontaktu fizycznego
(wrogie gesty, miny, izolowanie,
manipulowanie związkami).
Można spotkać się również z podziałem na
agresję czynną
(podejmowane są działania na
szkodę podmiotu agresji) i
bierną
(agresor, powstrzymując się od określonych działań, powoduje
niekorzystne konsekwencje dla osoby atakowanej).
Analiza zachowań agresywnych, przeprowadzona na podstawie obserwacji zachowań
dzieci, pozwoliła także na wyodrębnienie
agresji bezpośredniej
(bezpośrednie ataki na osoby,
czy przedmioty będące
źródłem
frustracji, jak bicie, przewracanie, podstawianie nogi, przezywanie,
wyśmiewanie) i
agresji pośredniej
(agresja zmierza do wyrządzenia szkody w sposób okrężny-
tak,
że
ofiara często nie wie, kto jest agresorem; może to być donosicielstwo, skarżenie, poniżanie
kogoś).
Formy agresji wśród dzieci chorych
Zachowania agresywne dzieci chorych charakteryzują się szukaniem kogoś
odpowiedzialnego za doznane zło (chęcią ukarania go). Dziecko czuje się czyjąś ofiarą lub uważa,
że
samo zawiniło i w stosunku do siebie ma pretensję bliską nienawiści. Może też tu występować
„mechanizm kozła ofiarnego", co wyraża się w biciu lalki, psa, czy kota, w niszczeniu mebli,
złośliwości wobec kolegów, którzy nic nie zawinili.
Reakcje agresywne mogą przejawiać się również w następujących formach:
- wymyślanie, zuchwalstwo, pomówienia(agresja słowna)
- uderzanie, bicie(agresja fizyczna)
- wrogość, niechęć do otoczenia
- negatywne nastawienie uczuciowe
- niecierpliwość
- zazdrość, nieufność
- postawa prowokacyjna, różne „złośliwości".
Obserwując różne formy agresji musimy zastanowić się, co mogło być przyczyną takich
3
zachowań. Nie wolno nam koncentrować się jedynie na samym akcie agresji, musimy dążyć do
poznania celu określonego postępowania. Może się bowiem okazać,
że
to, co uznaliśmy za chęć
np. zniszczenia, w rzeczywistości jest chęcią zwrócenia na siebie uwagi. Chcąc interpretować
zachowania agresywne, należy zwrócić uwagę właśnie na warunki zewnętrzne, w jakich takie
zachowania się przejawiają.
3. PRZYCZYNY AGRESJI I PRZEMOCY
Zachowania agresywne są przedmiotem negatywnej oceny społecznej. Na zewnątrz
widoczne są jedynie ich skutki: zniszczenie, gniew, nienawiść, zniekształcone relacje społeczne,
przestępczość. Możemy im zapobiegać, spełniając określony warunek. Jedynie posiadając wiedzę
o przyczynach i mechanizmach agresji ludzkiej, będziemy mogli przeciwdziałać jej negatywnym
konsekwencjom.
Najbardziej niezawodną metodą wywoływania agresji jest prowokacja lub zniewaga, czy
to słowna, czy w formie fizycznej. Wywołuje ona agresję z trzech powodów:
- wzbudza gniew, cierpienie, którego sprowokowana osoba chce się pozbyć i
reaguje agresywnie (bądź ucieka ),
- wzbudza pragnienie rewanżu, demonstracji siły,
-
wzbudza chęć ukarania za niezgodne z normami zachowanie.
Drugim czynnikiem rodzącym agresję jest pobudzenie emocjonalne. Nasila ono
oddziaływanie prowokacji i osłabia naszą kontrolę nad sobą. Dzieci, a także dorośli często
zachowują się agresywnie w wyniku swoich tłumionych emocji, czy nawet zmęczenia
pogodą, przeciążenia fizycznego.
Na to, aby dziecko stało się sprawcą przemocy mają wpływ określone warunki jego
rozwoju i sposoby wychowywania go. Nie istnieje jednak konkretna przyczyna, zwykle jest to
zespół różnych czynników, splot okoliczności, które decydują o zachowaniach agresywnych.
Zastanawiając się nad przyczynami agresji i przemocy swoich uczniów warto wziąć pod uwagę:
przede wszystkim dom rodzinny, później szkołę, grupę rówieśniczą i media. W naszej placówce
przyczyną zachowań agresywnych w dużej mierze jest patologia .
Przyczyny tkwiące w rodzinie:
negatywny czy chłodny stosunek emocjonalny rodziców do dziecka (dzieci niechciane)
- brak ciepła, zaangażowania, zainteresowania sprawami swego dziecka
- pobłażliwość i przyzwolenie dla dziecka na stosowanie agresji wobec innych
- brak dobrego przekazu, co jest dobre, a co złe
- brak jasno określonych granic - jak wolno dziecku się zachować a jak nie
- brak jednolitych wymagań w stosunku do dziecka
stosowanie agresji i przemocy przez rodziców w kontaktach między dorosłymi
i w stosunku do samego dziecka
- wychowywanie w duchu „dziecko nie ma głosu"
rozwiązywanie konfliktów i napięć domowych metodami siłowymi
- kryzysy domowe (kłótnie, rozwód)
podwójne wzorce zachowań (co innego mówi, co innego robi)
-
gorący temperament samego dziecka
Dzieci które czują się bezpiecznie w swoich relacjach z rodzicami, są mniej agresywne
i lepiej sobie radzą z emocjami. Gdy otacza się je miłością i zainteresowaniem, mają mało
powodów do agresji i wrogości. Uciekają się do niej wtedy, gdy się boją, są osamotnione, pełne
rozterek lub, gdy mają silną potrzebę akceptacji, bądź zwrócenia na siebie uwagi.
4
Przyczyny tkwiące w szkole:
- hałas, mała przestrzeń i ograniczona ruchliwość
- czas spędzany głównie w sposób ukierunkowany
- stała sytuacja oceny i narzucony z góry porządek
- brak jednolitych wymagań w stosunku do dziecka
- anonimowość uczniów i nauczycieli
- chłód emocjonalny nauczycieli w stosunku do uczniów
- niewłaściwe sposoby komunikowania się nauczycieli z uczniami (poniżanie,
ośmieszanie przed klasą, straszenie, podkreślanie władzy nauczyciela)
- agresja i przemoc dorosłych na terenie szkoły
- relacje oparte tylko na wymaganiach bez nagradzania i wzmacniania pozytywnych
zachowań dzieci
- zbyt duże wymagania bez względu na zdolności dziecka
- brak podkreślania i doceniania wysiłków i postępów dzieci, skupienie na
negatywach
- niesprawiedliwe traktowanie i ocenianie uczniów
- mało uwagi poświęconej rozładowaniu napięć podczas lekcji
- nuda i schematyczność podczas lekcji
- brak jasnych reguł
życia
szkolnego
- brak konsekwencji i zgodności nauczycieli w egzekwowaniu przyjętych norm
- brak u uczniów poczucia współodpowiedzialności za
życie
szkoły.
Wpływy grupy rówieśniczej;
-
naśladowanie osób agresywnych przez osoby niepewne swojej pozycji w grupie
(poczytywanie agresji jako odwagi i siły)
rozmywanie się odpowiedzialności (jeśli jest się jednym z wielu, odpowiedzialność
słabnie i zmniejsza się poczucie winy, słabną wyrzuty sumienia) uczeń stosujący przemoc odnosi
korzyści, nie traci swej popularności, nie spotyka się z negatywnymi konsekwencjami ze strony
dorosłych długotrwałe dokuczanie ofierze powoduje,
że
koledzy zmieniają do niej swój stosunek;
prześladowanie ofiary czyni ją w oczach dzieci mniej wartościową.
Wpływ mediów:
Media obniżają poziom empatii, współczucia u dzieci dla ofiar przemocy, podwyższają
próg tolerancji wobec tej przemocy, ponieważ: nie pokazują cierpienia i krzywdy ofiary
przemocy;
Przekazywana w telewizji przemoc w poważnym stopniu wpływa na uczenie się jej przez
dzieci. Wpływa na agresywne zachowania, tłumi wrażliwość w odbiorze realnego
życia.
Większość dzieci lubi książki, filmy i reportaże, gdzie przemoc „gra pierwsze skrzypce".
Uciekają od nudnych „mydlanych oper",
śmieją
się z romansów.
Istnieje związek pomiędzy oglądaniem przemocy w telewizji, a wzrostem agresji -
wszechstronność przemocy w telewizji zwiększa naszą agresję.
Media to nie tylko radio i telewizja. Wielkim zagrożeniem są media nowoczesne -
technologia DVD, gry komputerowe z zastosowaniem wirtualnej rzeczywistości, czy wreszcie
najpopularniejsze medium przełomu wieków - INTERNET. Internet to lawinowy wzrost liczby
informacji pozostających w chaosie, przez nikogo nie selekcjonowanych i nie recenzowanych.
Wielkość danych zaburza myślenie, rodzi frustrację i agresję.
Niekontrolowane użytkowanie, bezkrytyczne korzystanie z osiągnięć techniki osłabia
intelekt szczególnie u dzieci i młodzieży, które „są w drodze" do umysłowej dojrzałości.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin