11. UŻYTKOWANIE EKSPLOATACYJNE, DOKUMENTACJA, OBSŁUGI

11.1.Użytkowanie eksploatacyjne sprzętu, obejmuje bardzo szeroki i złożony zbiór procesów technologiczno-technicznych. Okres eksploatacji maszyny trwa od momentu przekazania maszyny do eksploatacji aż do  jej złomowania. W tym czasie powinna mieć zapewnione:

Ø      użytkowanie zgodne z przeznaczeniem;

Ø      wykonywanie przeglądów technicznych i napraw;

Ø      konserwowanie i magazynowanie.

Czynności związane z:

Ø      użytkowaniem należą do eksploatacji produkcyjnej (czynnej);

Ø      obsługiwaniem maszyny należą do eksploatacji technicznej (biernej).

Eksploatacja produkcyjna obejmuje realizację zadań, w wyniku których powstaje efekt eksploatacji, będący  wynikiem pracy lub działania maszyny.

Do zadań tych należy:

Ø      przygotowanie do pracy i rozruch maszyny;

Ø      efektywna praca maszyny;

Ø      postoje technologiczne wynikające z procesu pracy;

Ø      czynności związane ze sterowaniem i kierowaniem maszyną;

Ø      czynności konserwacyjne wykonywane w trakcie pracy.

Eksploatacja techniczna obejmuje procesy i działania, które nie wpływają bezpośrednio na efekt eksploatacji produkcyjnej, ale są niezbędne do jej uzyskania. Do tych procesów zalicza się:

Ø      transport maszyny do miejsca pracy;

Ø      przeglądy techniczne i naprawy (remonty);

Ø      przestoje z przyczyn organizacyjnych;

Ø      magazynowanie i zabezpieczenie maszyny;

Ø      wycofanie maszyny eksploatacji.

Procesy eksploatacyjne ujmujące kompleksowo działania i czynności związane z eksploatacją maszyn dzielimy na procesy:

Ø      eksploatacji bezpośredniej – wpływające na zmianę stanu maszyny;

Ø      eksploatacji pośredniej – organizowanie i kierowanie eksploatacją bezpośrednią.

Eksploatacja bezpośrednia obejmuje:

Ø      użytkowanie;

Ø      konserwacje;

Ø      naprawy;

Ø      kasacje.

Do zakresu eksploatacji pośredniej zalicza się:

Ø      organizowanie robót:

o       planowanie

o       normowanie;

o       kierowanie;

o       nadzór;

Ø      zabezpieczenie robót:

o       zaopatrzenie (materiały pędne, pomoce, obsługa);

o       profilaktykę w zakresie bhp i ppoż.;

o       warunki niezawodności eksploatacji;

Ø      racjonalizację:

o       analiza efektywności;

o       kierunki wprowadzania postępu technicznego i organizacyjnego;

o       szkolenie kadr.

Całkowitym okresem eksploatacji (żywotnością) lub okresem całkowitego zużycia nazywamy czasokres od momentu pierwszego zakupienia (przyjęcia) maszyny do momentu jej likwidacji (złomowania).

W trakcie eksploatacji maszyn następuje ciągły proces ich zużywania się, który charakteryzuje się:             

Ø      nierównomiernością zużywania się poszczególnych elementowi zespołów;

Ø      współzależnością zużycia elementów maszyny;

Ø      zależnością przebiegu zużycia od czasu pracy maszyny;

Ø      zależnością zużycia od czynników wynikających poza czasem pracy maszyny.

W/w cechy dotyczą technicznego zużycia maszyny. Rozróżniamy zużycie:

Ø      naturalne (normalne) – przebiega sukcesywnie w miarę upływu czasu i eksploatacji przy zachowaniu warunków prawidłowej eksploatacji;

Ø      intensywne (przyspieszone) – niezachowanie prawidłowych warunków eksploatacji;

Ø      nadmierne (awaryjne) – uszkodzenie istotnych elementów lub zespołów maszyn zależne od różnych przyczyn:

§         ukryte wady materiałowe;

§         błędy konstrukcyjne, wykonawcze lub montażowe;

§         nieumiejętne sterowanie maszyną;

§         przeciążanie maszyny;

§         nieumyślne uszkodzenie maszyny;

§         zaniedbania w wykonywaniu czynności przeglądów technicznych;

§         uszkodzenia w wyniku wypadku losowego (wywrócenie się maszyny, pożar, kolizja itp.).

Zużycie przyspieszone często prowadzi do zużycia nadmiernego.

Zużycie naturalne maszyny (elementów, podzespołów, części) przedstawia wykres (rys. 11.1).

Okres T1 , w którym zużycie jest szybkie, nazywa się docieraniem. Docieranie maszyn dzieli się na trzy etapy:

I. docieranie warsztatowe – przeprowadzone przez producenta lub czasami użytkownika. Obejmuje jazdę maszyna po płaskich nawierzchniach, wykonywanie pełnych skrętów (tylko w czasie jazdy) i ruchów osprzętu roboczego bez obciążenia. Prędkość obrotowa silnika i czas docierania wg DTR. Przeprowadzenie docierania odnotowuje się w Książce Maszyny Budowlanej;

II.       docieranie zasadnicze – przeprowadza użytkownik w oparciu o DTR. Jest to docieranie pod obciążeniem do 35%wartości obciążenia nominalnego. Po przeprowadzeniu docierania zasadniczego należy dokonać przeglądu i regulacji maszyny oraz dokonać wymiany płynów eksploatacyjnych zgodnie z DTR;

III.     docieranie eksploatacyjne – przeprowadzone w normalnych warunkach pracy, ale przy obciążeniu maszyny do 70% obciążenia nominalnego. Po zakończeniu docierania eksploatacyjnego należy wykonać obsługę okresową na podstawie DTR oraz odnotować w KMB przebieg docierania, usterki i sposób ich usunięcia, przeprowadzone obsługi i regulacje.

Po przeprowadzonym prawidłowo docieraniu proces zużycia maszyny zmniejsza tempo    i w normalnych warunkach eksploatacji jest wprost proporcjonalny do czasu eksploatacji.

Zaznaczony na wykresie pkt. G oznacza moment w eksploatacji, w którym osiągnięto graniczny stan zużycia (zużycie następuje tak szybko, że grozi to zniszczeniem elementów, zespołów lub całej maszyny).

Zapobieganie zużyciu maszyn związane jest z warunkami eksploatacji, konserwacją oraz planowaniem i wykonywaniem obsług technicznych i napraw.

11.2. DOKUMENTACJA EKSPLOATACYJNA

11.2.1. DOKUMENTACJA EKSPLOATACYJNA SPRZĘTU INŻYNIERYJNEGO

Dokumentacją sprzętu inżynieryjnego jest:

              1. Dowód maszyny inżynieryjnej.

              2. Karta pracy sprzętu.

              3. Karta ewidencji OT i zabiegów konserwacyjnych.

              4. Karta technologiczno-obsługowa.

              5. Opis zestawu sprzętu.

              6. Karta obsługowa (usługi technicznej).

              7. Protokół stanu technicznego.

Dowód rejestracyjny maszyny inżynieryjnej – jest podstawowym dokumentem ewidencyjnym sprzętu inżynieryjnego (dokument ścisłego zarachowania). Za prawidłowe wypełnienie dowodu rejestracyjnego i aktualności wpisów odpowiada szef służb technicznych jednostki.

Karta pracy sprzętu – jest podstawowym dokumentem źródłowym (ewidencyjno-rozliczeniowym) o bieżącej pracy sprzętu (rys. 11.2). Wystawiana w sekcji technicznej jednostki na podstawie złożonego zapotrzebowania. Jest dokumentem ścisłego zarachowania i podlega ścisłej ewidencji. Bez wystawionej karty pracy, maszyny nie wolno użytkować. Za prawidłowe wypełnienie Karty Pracy odpowiada operator.

Karta ewidencji obsług technicznych i zabiegów konserwacyjnych - załącznik do dowodu rejestracyjnego, w której prowadzi się ewidencję planowanych i wykonanych obsług technicznych.              

Opis zestawu sprzętu – służy do ewidencji wyposażenia sprzętu inżynieryjnego. Sporządza go się na postawie opisu fabrycznego. Oryginał przechowuje się w kancelarii technicznej JW, a duplikat (odpis) w pododdziale.

Karta technologiczno obsługowa – zawiera zestawienie wszystkich rodzajów obsług technicznych, wykonywanych przy sprzęcie z podaniem kiedy i w jaki sposób należy je wykonywać i przy użyciu jakich narzędzi i materiałów.

Rys. 11.2a. Karta Pracy Sprzętu – strona 1

Rys. 11.2b. Karta Pracy Sprzętu – strona 2

11.2.2. DOKUMENTACJA EKSPLOATACYJNA SPRZĘTU OBOWIĄZUJĄCA

W INSTYTUCJACH CYWILNYCH

W instytucjach cywilnych obowiązuje inna dokumentacja eksploatacyjna, choć jej przeznaczenia jest zbliżone do dokumentacji obowiązującej w Jednostkach Wojskowych.

Dokumentacja, która jest dostarczana wraz z maszyną przez producenta to:

1.      Dokumentacja Techniczno – Ruchowa;

...