OKRES PRENATALNY
To okres od poczęcia do narodzin
Rozwój prenatalny
dzieli się na trymestry, tzn. na trzy równe odcinki czasowe, z których każdy obejmuje trzy miesiące. Na podstawie tego podziału omówimy zmiany zachodzące w okresie prenatalnym, które mają istotne znaczenie w analizie rozwoju psychicznego dziecka.
PIERWSZY TRYMESTR rozwoju
Pierwszy trymestr to okres najbardziej intensywnego rozwoju płodu. Z zapłodnionej komórki jajowej powstaje istota przypominająca wyglądem miniaturowego człowieka ze wszystkimi podstawowymi, zaczynającymi funkcjonować narządami wewnętrznymi. Rozwój przebiega wtedy przede wszystkim pod wpływem genetycznie zakodowanego porządku.
Prawie wszystkie wady wrodzone powstają w pierwszym trymestrze rozwoju, gdyż jest to okres intensywnej organogenezy, w którym wrażliwość na działanie szkodliwych czynników jest szczególna. Czynnikami, które mogą zaburzyć prenatalny rozwój dziecka są szczególnie: nikotyna, alkohol, narkotyki, leki, promieniowanie, skażenie środowiska, niewłaściwa dieta, choroby, stres matki
Rozwój fizyczny:
Pierwszy miesiąc
Kończy się faza jaja płodowego, a rozpoczyna faza zarodkowa (embrionalna).
Zarysowuje się okolica głowy.
Tworzą się oczy.
Od 21 dnia pracuje serce.
Tworzy się zamknięty system naczyń krwionośnych.
Powstają zaczątki 33 kręgów.
Pojawia się jama ustna, zawiązki narządów wewnętrznych, kończyn, uszu i nosa oraz 40 par mięśni.
Kończąc pierwszy miesiąc zarodek ludzki jest zwinięty w łuk, ma ponad 0,5 cm długości i waży poniżej 1 g.
Kształtowanie się układu nerwowego i jego współpracy z układem mięśniowym
13.dnia od poczęcia tworzą się zawiązki układu nerwowego- ektoderma uwypukla się wyznaczając oś ciała-kresą pierwotną.
19.dnia wzdłuż osi powstaje cewa nerwowa złożona z pierwotnych neuronów.
Około 21. dnia powstają komórki ośrodkowego układu nerwowego i trzy pierwotne pęcherzyki mózgowe : tyłomózgowie, śródmózgowie i przodomózgowie.
Pierwsze spontaniczne ruchy są wynikiem samo generujących się impulsów nerwowych, których źródłem jest rdzeń kręgowy, funkcjonuje on jak prymitywny mózg, koordynujący ruchy.
Drugi miesiąc
okres tworzenia się podstawowych narządów (organogeneza) pojawiają się zawiązki dłoni i stóp, gruczołów rozrodczych, narządów płciowych,
twarz nabiera bardziej ludzkiego wyglądu,
głowa staje się największą częścią ciała,
pojawiają się zawiązki zębów,
w zawiązku oka powstaje barwnik widoczny przez przezroczystą skórę dziecka,
serce, szczęka i żuchwa są całkowicie uformowane, wytwarza się podniebienie i przewód nosowo-łzowy,
wątroba podejmuje wytwarzanie komórek krwionośnych,
tworzą się wargi i zawiązek języka,
małżowina uszna przybiera kształt odziedziczony po rodzicach,
drogi moczowo-płciowe i przewód pokarmowy oddzielają się od siebie,
kostnieją żebra i kręgi,
gałki oczne nabierają pigmentu, tworzą się powieki,
na dłoniach pojawiają się główne linie papilarne,
następuje rozwój gruczołów dokrewnych oraz kubków smakowych,
u dziewczynek rozpoczyna się formowanie łechtaczki, u chłopców – moszny,
kończąc drugi miesiąc płód mierzy 3 cm,
kończy się zarodkowy okres rozwoju.
Powstaje pięć pęcherzyków mózgowych i rozpoczyna się różnicowanie komórek nerwowych kory mózgowej.
W środkowej części mózgu tworzy się przysadka mózgowa.
W 6. tygodniu występują pierwsze odruchy nerwowe.
W 7. tygodniu okolica warg staje się wrażliwa na dotyk i jej lekkie podrażnienie powoduje reakcję uogólnioną całego ciała w postaci zwrotu tułowia.
W 8. tygodniu następuje silny rozwój pęcherzyków mózgowych, zaczyna się unerwianie tworzącego się ucha wewnętrznego.
Trzeci miesiąc:
Rozpoczyna się płodowy okres życia.
Dziecko jest coraz bardziej aktywne, przejawia już indywidualne cechy w wyglądzie i zachowaniu.
Grubieje skóra i mięśnie.
Na skórze wyrasta meszek płodowy.
Powieki przykrywają oczy.
Na dłoniach i stopach pojawiają się związki paznokci
Twarz ma już proporcje dziecięce.
Powstaje otwór odbytowy i gruczoły wytwarzające ślinę.
Nerki produkują mocz, kora nadnerczy wydziela hormony.
Rozwijają się struny głosowe.
Płód ma 7,5 cm długości i waży 14 g.
W 9. tygodniu doskonali się zmysł dotyku
(np. powieka pod wpływem dotknięcia zaciska się, a dłoń zwija się w piąstkę).
Neurony w rdzeniu kręgowym zaczynają rozsyłać sygnały nerwowe do poszczególnych kończyn, dzięki czemu mogą się one poruszać niezależnie od siebie.
Tworzy się nerw węchowy.
Doskonali się wrażliwość dotykowa okolicy twarzy np. stwierdzono eksperymentalnie, że lekkie dotknięcie czoła powoduje obrót głowy.
W 11. tygodniu zwiększa się powierzchnia czuła na dotyk. Górna część klatki piersiowej oraz ramiona stają się wrażliwe. Tworzą się podstawowe receptory powonieniowe.
W 12. tygodniu przysadka mózgowa zaczyna wydzielać hormony .
Kształtuje się nerw łączący gałkę oczną z częścią potyliczną mózgu.
Pojawiają się pierwsze nieregularne ruchy klatki piersiowej, ruchy nabierania i wypierania wód płodowych oraz ssania. Są one treningiem mięśni które po urodzeniu biorą udział w funkcjach zapewniających dziecku samodzielną egzystencję poza organizmem matki.
DRUGI TRYMESTR
Drugi trymestr życia dziecka cechuje najbardziej intensywny wzrost oraz duże tempo rozwoju układu nerwowego
Czwarty miesiąc:
szczególnie intensywny przyrost długości i ciężaru
rozwój mięśni karku utrzymujących główkę
powstanie poduszeczek dotykowych na palcach a na nich bruzd tworzących układ linii papilarnych
wykonywanie przez narządy wielu funkcji
magazynowanie brunatnej tkanki tłuszczowej, która przekształcana jest bezpośrednio w energię
zwiększanie się ilości płynu owodniowego, który utrzymuje stałą temperaturę, łagodzi wstrząsy i skutki urazów fizycznych matki, pozbawia dziecko uczucia ciężaru ciała oraz dostarcza wodę wraz ze składnikami odżywczymi
dojrzewanie mózgu, pojawienie się na nim zwojów i bruzd, uformowanie móżdżku
powstawanie nowych połączeń nerwowych
Piąty miesiąc:
porost włosów, brwi i rzęs
pojawienie się paznokci
wysłuchiwane stetoskopem tony serca
osiągnięcie ostatecznej wielkości ślimaka w uchu
uwidocznienie się w mózgu bruzdy czołowej, ciemieniowo-potylicznej i ostrogowej oraz spoidła
stopniowo aktywność dziecka staje się regularna i cyklicznie zmienia się
Szósty miesiąc:
maź płodowa pokrywa skórę i chroni ją przed zmacerowaniem przez sole mineralne zawarte w płynie owodniowym
wytwarzanie się wiązadeł stawowych
kostnienie szkieletu
magazynowanie przez dziecko substancji potrzebnych po urodzeniu
porost włosów i paznokci
dojrzewanie narządów wewnętrznych
Umiejętności psychoruchowe:
W miejsce nieregularnych ruchów pojawiają się ruchy pełne wdzięku, wyczuwalne dla matki. Ruch kształtuje siłę i precyzję mięśni oraz ruchomość stawów.
dziecko intensywnie ćwiczy ruchy związane z ważnymi po urodzeniu funkcjami życiowymi
np. w 13. tygodniu pojawiają się próbne ruchy oddychania polegające na skurczu klatki piersiowej, a w 15. tygodniu ruchy nabierania i wypierania wód płodowych
matka może już stwierdzić, że dziecko śpi, ma czkawkę, kopię, obraca się, przeciąga się po śnie
wzrost częstotliwości i siły skurczów i rozkurczów klatki piersiowej oraz ruchów ssania
naprzemiennie zharmonizowana aktywność ruchowa matki i dziecka
Rozwój zmysłów
W tym trymestrze wszystkie zmysły są funkcjonalnie czynne, tworzą się ich korowe ośrodki oraz powiązania między nimi. Dziecko odbiera wrażenia zmysłowe, lecz nie integruje ich jeszcze w schematy spostrzeżeniowe.
miedzy 14. a 15. tygodniem cała powierzchnia ciała staje się wrażliwa na dotyk
dziecko reaguje na smak wód płodowych oraz zmianę ich ciśnienia
z końcem mielinizacji nerwów narządu przedsionkowego, pojawiają się odruchy błędnikowe
początek funkcjonowania narządu Cortiego
chemiczna aktywność kubków smakowych
dziecko reaguje przyspieszeniem akcji serca, zwiększeniem ruchliwości całego ciała oraz gałek ocznych na nagłe zmiany temperatury, oświetlenia oraz silne dźwięki i wibracje
...
marrubi