DGP_2014_09_19_prawnik.pdf

(2417 KB) Pobierz

Wygenerowano dnia 2015-02-20 dla loginu: johnprctorbob@gmail.com

prawnik

Piątek – niedziela | 19–21 września 2014

Erozja prawa

autorskiego

Choć szuﬂady decydentów

ponoć puchną od gotowych

projektów, nic nie

wskazuje na to, by przepisy

warantujące twórcom

słuszne wyna rodzenie

zaczęły odpowiadać

współczesnym realiom

– pisze

prof. Jan Błeszyński

SHUTTERSTOCK

Wygenerowano dnia 2015-02-20 dla loginu: johnprctorbob@gmail.com

biblioteka

prawnika

felieton

na początek

Praktyczny

komentarz

z wzorami pism

Przygotowanie trafnej i właściwie uar-

gumentowanej apelacji czy zażalenia

jest sztuką, którą powinien posiąść każ-

dy prokurator, adwokat i radca praw-

ny. Prezentowana publikacja stanowi

nie tylko komentarz do poszczególnych

przepisów regulujących postępowa-

nie odwoławcze w procesie karnym,

ale wskazuje reguły ich praktycznego

stosowania.

Sędzia Sądu Najwyższego dr Dariusz

Świecki poświęcił w niej wiele miej-

sca na przybliżenie konstrukcji, formy

i treści apelacji, a zwłaszcza umiejętne-

go stawiania zarzutów odwoławczych.

Dodatkowo w oddzielnej wkładce w po-

staci suplementu zostały załączone do

książki przykłady ponad dwudziestu

wzorów apelacji składanych przez

obrońców i pełnomocników.

Przykładowe zarzuty, wnioski, uza-

sadnienia zostały zaopatrzone we

wskazówki autora pozwalające na unik-

nięcie błędów przy sporządzaniu takie-

go pisma procesowego. Komentarz ma

przejrzysty układ graficzny oddzielają-

cy interpretacje wybranych przepisów

od przywoływanego obok nich orzecz-

nictwa. Zaletą książki jest również jej

przystępna cena.

Dariusz Świecki,

„Postępowanie

odwoławcze

w sprawach karnych.

Komentarz.

Orzecznictwo”

Warszawa 2014,

wyd. LexisNexis

Wyrzut sumienia Ministerstwa

Sprawiedliwości

W ofercie resortu

szeroki zakres usług:

od deregulacji

do walki z aborcją.

A nieodpłatna

pomoc prawna

jak leżała, tak leży

MS szacowało, że na funkcjonowanie

biur pomocy prawnej w dwudziestu

miastach potrzeba rocznie około stu mi-

lionów złotych. Objęcie siecią pomocy

prawnej całego kraju, biorąc pod uwa-

gę inflację, dziś kosztowałoby kilka razy

więcej. Niektóre szacunki mówią o kwo-

cie pół miliarda złotych, choć wiele zależy

od ostatecznego kształtu systemu. Żeby

takie zobowiązanie podjąć, trzeba poli-

tycznej woli na poziomie kierownictwa

rządu. Tej brakuje.

W rezultacie osoby potrzebujące do-

radztwa prawnego muszą liczyć na praw-

ników pro bono albo instytucje takie jak

uniwersyteckie kliniki prawa czy orga-

nizacje pozarządowe. Ustawa o pomocy

społecznej przewiduje także poradnic-

two prawne jako jedną z form wsparcia

osób znajdujących się w trudnej sytuacji

życiowej. Pomoc taką świadczą gmin-

ne ośrodki pomocy społecznej, głównie

w sprawach rodzinnych czy w procedu-

rach związanych z uzyskiwaniem pomocy

materialnej. Problem w tym, że wsparcie

oferowane czy to przez instytucje samo-

rządowe, czy pozarządowe jest selektyw-

na, nie dotyczy każdego rodzaju spraw.

Z reguły nie jest to też pomoc komplek-

sowa, ponieważ nie obejmuje fachowej

reprezentacji w postępowaniach przed

organami państwa.

Trudniej także o pomoc w mniejszych

ośrodkach, gdzie organizacje pozarządo-

we nie są tak aktywne. Nie sposób oprzeć

się wrażeniu, że państwo odpuściło sobie

ten obszar, licząc, że wspólne wysiłki trze-

ciego sektora, akcje społecznych korpora-

cji prawniczych (typu dzień bezpłatnych

porad) czy działania studentów prawa

w ramach uniwersyteckich klinik i porad-

ni prawa stopniowo rozwiążą, a przynaj-

mniej zamaskują problem wykluczenia

społecznego związanego z niedostępno-

ścią poradnictwa prawnego.

rzenie nowej instytucji zatrudniającej co

najmniej kilkuset stałych pracowników.

Bony na pomoc prawną

Zdecentralizowany system nieodpłatnej

pomocy prawnej ma większy sens i jest

bardziej realny. Warto przy tym przyznać

samorządom swobodę w decydowaniu

o jego ostatecznym kształcie. Z budże-

tu państwa muszą popłynąć na ten cel

pieniądze, ale władze samorządowe po-

winny być upoważnione do dostosowania

systemu do specyfiki lokalnej. Świadcze-

niem pomocy prawnej mogłaby się w ta-

kiej sytuacji zajmować wyspecjalizowana

instytucja powiatowa, jak wspomniany

rzecznik pomocy prawnej. Równie dobrze

mogłaby to być organizacja pozarządowa

wyłoniona przez samorząd w otwartym

DR DawiD Sześciło

adiunkt w zakładzie Nauki

administracji na wydziale Prawa

i administracji Uniwersytetu

warszawskiego

Postępowanie

nieprocesowe

w pigułce

Przepisy kodeksu postępowania cywil-

nego przewidują dwa zasadnicze tryby

rozpoznawania spraw cywilnych: pro-

ces i postępowanie nieprocesowe. autor

publikacji skupił się na tym drugim.

i serwuje czytelnikom praktyczny ko-

mentarz po przepisach ogólnych. ana-

lizuje regulacje od art. 506 do 525 k.p.c.,

jednak przy ich omawianiu sięga rów-

nież do przepisów normujących po-

szczególne rodzaje spraw nieproceso-

wych.

Warto zwrócić uwagę, że w publi-

kacji nie ograniczono się jedynie do

przedstawienia wątpliwości interpre-

tacyjnych, powstałych na gruncie sto-

sowania omawianych regulacji, lecz

wskazano również możliwe sposoby ich

rozstrzygania. Uzupełnieniem książki

są wzory pism mających zastosowanie

w sprawach rozpoznanych w trybie nie-

procesowym.

Komentarz może być źródłem uży-

tecznej wiedzy z zakresu procedury

cywilnej zarówno dla praktyków, jak

i osób przygotowujących się dopiero do

egzaminów zawodowych. Trzeba rów-

nież podkreślić, że to publikacja, którą

bardzo dobrze się czyta.

Grzegorz Tyliński,

„Komentarz. Postępo-

wanie nieprocesowe.

Przepisy ogólne”,

Warszawa 2014,

wyd. AD Exemplum

i Szkoła Prawa

Procesowego Ad

Exemplum mec. Agaty

Rewerskiej

W przyszłym roku minie dziesięć lat,

odkąd rząd Marka Belki – już po prze-

granych wyborach – skierował do parla-

mentu projekt ustawy o dostępie do nie-

odpłatnej pomocy prawnej. Przewidywał

on możliwość ubiegania się o bezpłat-

ne, wszechstronne wsparcie prawne dla

osób, które spełniają kryterium docho-

dowe z ustawy o pomocy społecznej. Po-

moc miała obejmować zwłaszcza udzie-

lenie porady prawnej i reprezentowanie

w sprawach prowadzonych przed pol-

skimi organami. Świadczeniem pomocy

prawnej miały się zajmować państwowe

biura pomocy prawnej tworzone w miej-

scowościach będących siedzibami sądów

okręgowych. Szacowano, że udzielą one

wsparcia w co najmniej dwustu tysiącach

spraw rocznie.

Państwo

w ostatnich latach

zrobiło wiele, by

przybliżyć wymiar

sprawiedliwości

przedsiębiorcom.

Teraz strategicznym

celem w dziedzinie

sądownictwa

powinien być zwrot

w stronę tych mniej

uprzywilejowanych

osób

konkursie na realizację zadań publicz-

nych w zakresie poradnictwa prawnego.

Ewentualnie można sięgnąć do koncepcji

bonów na pomoc prawną. Z tym ostatnim

rozwiązaniem problem jest jednak taki, że

osoby uprawnione do uzyskania wspar-

cia zazwyczaj nie mają na tyle dobrego

rozeznania na rynku usług prawnych, by

być w stanie wybierać najlepszych usłu-

godawców. Poza tym vouchery na usłu-

gi publiczne stosować się powinno tyl-

ko tam, gdzie stosunkowo łatwo można

określić, a następnie egzekwować stan-

dardy świadczenia usług. W przypadku

usług prawnych nie jest to łatwe, bo jak

ocenić jednoznacznie, czy przygotowanie

danego pisma procesowego powinno za-

jąć prawnikowi dwie czy dziesięć godzin?

Przed wieloma sądami trudno nie na-

tknąć się na grupy nagabywaczy wciska-

jących przechodniom ulotki z ofertami

usług doradztwa prawnego świadczonych

przez rozmaitych fachowców niejasnej

proweniencji. Najłatwiej osądzić, że kto

korzysta z usług takich paraprawników,

sam jest sobie winien. Wciąż jednak dla

sporej grupy obywateli profesjonalna po-

rada prawna jest towarem luksusowym

i trudno się dziwić, że dają się naciągać.

Państwo w ostatnich latach zrobiło wie-

le, by przybliżyć wymiar sprawiedliwo-

ści przedsiębiorcom, ułatwić prowadze-

nie biznesu poprzez unowocześnianie

rejestrów sądowych czy pewne postępy

w dziedzinie egzekwowania umów. Na

kolejne lata strategicznym celem w dzie-

dzinie sądownictwa powinien być zwrot

w stronę tych mniej uprzywilejowanych

klientów wymiaru sprawiedliwości.

W dniach 22–27 września wszyscy potrzebujący

będą mogli skorzystać z bezpłatnej porady rad-

ców prawnych i aplikantów radcowskich bio-

rących udział w akcji „Niebieski parasol”. Lista

lokalizacji dostępna w serwisie Prawnik.pl

MaTERiały PRaSOWE

Fajerwerki pomysłów

W ciągu kilkunastu lat wydano niezli-

czoną ilość ekspertyz i raportów prezen-

tujących rozmaite modele optymalnego

systemu nieodpłatnej pomocy prawnej.

Zaledwie kilka miesięcy temu pod au-

spicjami prezydenckiego Forum Debaty

Publicznej opublikowano Zieloną Księ-

gę dostępu do nieodpłatnej pozasądowej

pomocy prawnej dla potrzebujących. Jej

autorzy opowiadają się za zdecentrali-

zowanym systemem pomocy prawnej,

w której główną rolę ma spełniać powiat.

Przewidziano utworzenie instytucji po-

wiatowego rzecznika pomocy prawnej

na wzór powiatowych rzeczników praw

konsumenta. Ta instytucja byłaby odpo-

wiedzialna za udzielanie podstawowego

wsparcia. Kolejnym etapem miałoby być

wprowadzenie pomocy świadczonej już

przez adwokatów czy radców prawnych

w bardziej skomplikowanych kwestiach.

System ma być komplementarny wzglę-

dem sądowej pomocy prawnej. W Zielonej

Księdze poddano też pod rozwagę koncep-

cję bonów (voucherów) na porady praw-

ne. Obywatel uprawniony do uzyskania

wsparcia miałby otrzymywać bon, któ-

rym mógłbym zakupić usługę doradztwa

prawnego na rynku u wybranego przez

siebie, ale certyfikowanego przez państwo

usługodawcy.

Pomysłów zatem nie brakuje. Każdy

z nich ma swoje wady, zalety i zagranicz-

ne wzorce. Warto jednak w końcu się na

coś zdecydować. Najmniej realny wyda-

je się powrót do koncepcji sprzed blisko

dekady, czyli państwowej sieci biur po-

mocy prawnej podległej Ministerstwu

Sprawiedliwości. Trudno będzie o poli-

tyczne i społeczne przyzwolenie na two-

Inne tematy

Projekt przeleżał w stanie nienaruszonym

kadencję 2005–2007 po to, by już nigdy do

Sejmu nie wracać i nie zakłócać spokoju

parlamentarzystów. Zresztą samo Mini-

sterstwo Sprawiedliwości zmieniło obszar

zainteresowania i zajęło się deregulacją

czy, najogólniej mówiąc, kwestiami pla-

nowania rodziny i zdrowiem reproduk-

cyjnym. W „Strategii modernizacji prze-

strzeni wymiaru sprawiedliwości na lata

2014–2020”, która ma być kompasem dla

polityki resortu, brak systemu nieodpłat-

nej pomocy prawnej został wprawdzie

zdiagnozowany jako słaba strona polskie-

go sądownictwa. Dla ministerstwa to chy-

ba jednak słabość nieistotna, skoro wśród

zaplanowanych działań na rzecz zwięk-

szenia „dostępności i otwartości wymiaru

sprawiedliwości” próżno szukać budowy

systemu nieodpłatnej pomocy prawnej.

Nie od dziś wiadomo, że Ministerstwo

Sprawiedliwości może nawet chciałoby

system nieodpłatnej pomocy prawnej

stworzyć, ale nie jest w stanie przekonać

resortu finansów, by w budżecie państwa

wysupłać środki na ten cel. Jakiego rzę-

du kwota byłaby niezbędna? W 2005 r.

„Prawnik” powstaje we współpracy z

Krajową Radą Sądownictwa Naczelną Radą Adwokacką Krajową Radą Komorniczą

Krajową Izbą Doradców Podatkowych Krajową Radą Radców Prawnych

Krajową Radą Notarialną

Wygenerowano dnia 2015-02-20 dla loginu: johnprctorbob@gmail.com

prawnik

19–21 września 2014 nr 182 (3823)

gazetaprawna.pl

Sędzia stanowczy

Przez ostatnie cztery lata Marek Hibner

wielokrotnie miał okazję udowodnić,

że doskonale sprawdza się w powierzonej mu

funkcji rzecznika dyscyplinarnego sędziów.

Potwierdziła to Krajowa Rada Sądownictwa,

wybierając go na drugą kadencję

Emilia Świętochowska

emilia.swietochowska@infor.pl

la sędziego Hibnera wybór

ścieżki kariery był czymś tak

oczywistym i naturalnym, że

dziś nawet nie potraﬁ sobie

przypomnieć, aby kiedykol-

wiek brał pod uwagę pracę chociażby w in-

nym zawodzie prawniczym. – Oboje ro-

dzice byli sędziami i jako młody człowiek

nie wyobrażałem sobie, że mógłbym robić

w życiu coś innego niż oni – przyznaje.

Za to doskonale pamięta, że jeszcze jako

przedszkolak przechadzał się korytarza-

mi sądu, w którym orzekała jego mama,

i właśnie tam po raz pierwszy miał okazję

podejrzeć, jak wygląda prawdziwa roz-

prawa. Można też śmiało powiedzieć, że

podobnie jak rodzice sędzia Hibner nie

uznaje sztywnego podziału na życie za-

wodowe i prywatne, a jego dwaj dorośli

już dziś synowie od najmłodszych lat byli

przyzwyczajeni do widoku taty wracają-

cego do domu z opasłymi tomami akt.

Wprawdzie studia prawnicze na Uni-

wersytecie Wrocławskim były naturalną

konsekwencją rodzinnych tradycji i do-

świadczeń z dzieciństwa, ale z perspekty-

wy czasu spędzone tam lata w większym

stopniu kojarzą mu się z bujnym życiem

kulturalnym i towarzyskim niż z nauką

w wydziałowej bibliotece. W niepowta-

rzalnej atmosferze artystycznej Wrocławia

z lat 70. sędzia odkrył w sobie zamiłowanie

do muzyki oraz teatru eksperymentalne-

go, które nieco zepchnęły z pierwszego

planu sprawy akademickie. – Był to okres,

kiedy chodziło się na koncerty jazzowe

i zespołów big bitowych, we Wrocławskim

Teatrze Pantomimy można było obejrzeć

spektakle Henryka Tomaszewskiego, cały

czas działał też Jerzy Grotowski i jego eki-

pa – z rozrzewnieniem wspomina sędzia

Hibner, zaznaczając jednocześnie, że

w tamtych czasach studenci prawa nie

mieli presji, aby rywalizować o kolejne

linijki w CV jak obecnie, bo nie musieli

się martwić o pracę.

Po ukończeniu studiów w 1980 r. w ślad

za rodziną przeniósł się do Wielkopolski

i został aplikantem sędziowskim m.in.

w dawnym Sądzie Wojewódzkim w Po-

znaniu. Nie gdzie indziej, ale właśnie w są-

dzie poznał też swoją przyszłą żonę, która

wówczas odbywała tam praktyki studenc-

kie, obecnie zaś orzeka w wydziale pracy

sądu okręgowego.

On sam, jak przyznaje, od zawsze bar-

dziej „czuł” z kolei prawo karne i w zasa-

dzie od nominacji na urząd sędziego Sądu

Rejonowego w Wągrowcu w 1984 r. zajmu-

je się niemal wyłącznie sprawami właśnie

z tej dziedziny. W początkach swojej ka-

riery orzeczniczej nie uniknął więc dyle-

matów związanych ze stosowaniem obo-

wiązującej w tamtych latach kary śmierci.

– Do dziś szczególnie pamiętam sprawę

mężczyzny oskarżonego o zabójstwo swo-

jego współwięźnia, w której byłem jednym

z sędziów zasiadających w składzie orze-

kającym. Z jednej strony wydawało nam

się, że jego przypadek wręcz ewidentnie

zasługiwał na zasądzenie kary śmierci.

Z drugiej uznaliśmy jednak, że chociaż

zabójca był poczytalny, to miał też pewne

problemy psychiczne, które mogły wpły-

nąć na jego postępowanie. Nie wymierzy-

liśmy mu więc najwyżej kary, lecz karę

25 lat pozbawienia wolności – wyjaśnia

sędzia. Podkreśla też, że w ostatnich la-

tach PRL, w których rozpoczynał karierę

sędziowską, nie spotkał się z żadnymi pró-

bami nacisków czy manipulacji, stąd nie

ma powodu, by czegokolwiek się wstydzić.

Po latach spędzonych w Sądzie Re-

jonowym Wągrowcu, a następnie w SR

w Środzie Wielkopolskiej, gdzie doszedł

do funkcji prezesa i przewodniczącego

wydziału karnego, w latach 90. traﬁł do

wydziału karnego poznańskiego sądu

okręgowego, a stamtąd 10 lat później – do

sądu apelacyjnego. – Sędzia Hibner jest

nie tylko znakomitym, bardzo pracowi-

tym i wyważonym prawnikiem, którego

pisemne orzeczenia wyróżniają się nie-

zwykłą starannością, ale i świetnym or-

ganizatorem – ocenia przewodniczący

II wydziału karnego Sądu Apelacyjnego

w Poznaniu sędzia Przemysław Strach.

– Nie należy do osób, których można się

bać, ale przez to, że jest stanowczy i kon-

kretny u wszystkich budzi respekt – za-

pewnia Ryszard Marchwicki, sędzia Sądu

Okręgowego w Poznaniu i długoletni

znajomy sędziego Hibnera.

Z pewnością to niejedyne za-

lety Marka Hibnera, które za-

decydowały o tym, że Krajowa

Rada Sądownictwa we wrze-

śniu po raz drugi powierzyła

mu funkcję rzecznika dyscypli-

narnego sędziów. Sam zaintereso-

wany dodaje, że w pełnieniu tej roli

niezwykle przydają się opanowanie

i zdrowy rozsądek. – Prowadząc

postępowanie, staram się

przede wszystkim nie

stresować obwinio-

nego i nie podsycać

emocji – zaznacza.

Takie podejście na

pewno spraw-

dziło się

w trakcie

jego

pierwszej kadencji, kiedy musiał się zmie-

rzyć m.in. z głośną medialnie sprawą

gdańskiego sędziego Ryszarda Milewskie-

go obwinionego o uchybienie godności

sędziego w związku z aferą Amber Gold.

Jako oskarżyciel sędzia Hibner przyczy-

nił się do orzeczenia przez sąd dyscypli-

narny m.in. zakazu sprawowania urzędu

prezesa sądu oraz zablokowania awansu

i podwyżek (Sąd Najwyższy następnie za-

ostrzył tę karę).

Jak potwierdzają też znajomi sędziego

Hibnera, jego logistyczne i koordynator-

skie zdolności znakomicie przydają się

zwłaszcza w planowaniu wycieczek po

górach, których jest ogromnym miłośni-

kiem. Zgodnie z prawie trzydziestolet-

nią tradycją każdego roku we wrześniu

z zaprawioną ekipą prawników wyrusza

w Tatry, bo właśnie w ten sposób nabiera

najwięcej energii do dalszej pracy. – Nie

da się ukryć, że w dużej mierze to on jest

głównym organizatorem tego

przedsięwzięcia i przewod-

nikiem na trasach. A ze

swoim tempem niektó-

rych z nas pozostawia

w tyle – zauważa sędzia

Marchwicki.

prosto

ze Strasburga

Postępowanie przed sądem konstytucyjnym ma swoją specyﬁkę

W niedawno wydanym orze-

czeniu w sprawie Peter prze-

ciwko Niemcom (skarga nr

68919/10) Europejski Trybu-

nał Praw Człowieka ocenił, czy

trwające 4,5 roku postępowa-

nie przed Federalnym Trybu-

nałem Konstytucyjnym (FTK)

narusza gwarantowane przez

art. 6 konwencji prawo do roz-

poznania sprawy w rozsądnym

terminie oraz gwarantowane

przez art. 13 prawo do skutecz-

nego środka odwoławczego.

J. Peter bezpośrednio po wej-

ściu w życie ustawy o związ-

kach partnerskich w 2001 r.

skorzystał z możliwości za-

warcia tego typu związku.

Gdy niecały rok później jego

partner zmarł, zawnioskował

o przyznanie renty rodzinnej.

Zarówno administracja, jak

i sąd pierwszej instancji od-

daliły jego żądanie, twierdząc,

że pojęcie wdowca należy ro-

zumieć w powszechnym tego

słowa znaczeniu. W trakcie

trwania postępowania odwo-

ławczego w 2005 r. dokonano

nowelizacji ustawy o związ-

kach partnerskich, uznając, że

pojęcia wdowca i wdowy odno-

szą się także do osób żyjących

w związkach partnerskich. Od

tego momentu skarżący zaczął

otrzymywać rentę, natomiast

w odniesieniu do wcześniej-

szego okresu proces toczył się

dalej, by doprowadzić do pra-

womocnego oddalenia żądania

wypłaty zaległości. W związku

z tym w 2006 r. Peter wniósł

skargę do FTK.

W 2009 r. FTK wydał wyrok

w innej, podobnej sprawie,

w którym uznał, że po doko-

naniu przez ustawodawcę wy-

żej wspomnianej nowelizacji

odmowa przyznania renty

rodzinnej osobie pozostającej

w związku partnerskim będzie

oznaczać naruszenie konstytu-

cyjnej zasady niedyskrymina-

cji. W 2010 r. FTK oddalił skar-

gę Petera, uznając, że z uwagi

na dokonaną nowelizację nie

istnieje już problem konsty-

tucyjny, z którym zwrócił się

meżczyzna.

W międzyczasie w Niem-

czech wprowadzono insty-

tucję skargi na przewlekłość

postępowania, z której Peter

skorzystał. Z kolei sam FTK

stwierdził, że jego działalność

nie sprowadza się wyłącznie

do oceny zarzutów narusze-

nia praw indywidualnych, ale

ma wymiar ogólnosystemowy.

Możliwości procedowania są

w związku z tym sposób na-

turalny ograniczone.

Ocenę zarzutów skarżą-

cego ETPC poprzedził odwo-

łaniem się do swojego do-

tychczasowego orzecznictwa

(wyrok w sprawie Frydlender

przeciwko Francji, skarga nr

30979/96), zgodnie z którym

długość postępowania po-

winna być oceniana w świe-

tle następujących kryteriów:

stopnia złożoności i zawiłości

sprawy, postępowania skar-

żącego i właściwych organów

państwa oraz wagi rozstrzy-

gnięcia sprawy dla sytuacji

skarżącego.

Analizując przez pryzmat

tych kryteriów sprawę, ETPC

stwierdził, że kwestia dys-

kryminacji jednopłciowych

związków partnerskich w za-

kresie uprawnień emerytal-

nych była złożona i jako taka

wymagała zachowania naj-

wyższej staranności. Przez to

i z uwagi na ekonomikę po-

stępowania FTK wybrał jed-

ną – pilotażową sprawę – co

do której orzekł w 2009 r., to

zaś spowodowało, że sprawa

Petera została rozpatrzona

później. Ze względu na spe-

cyﬁkę sądu konstytucyjnego,

którego orzeczenia oddziały-

wują na cały system prawa, ta-

kie działanie ETPC ocenił jako

uzasadnione. Oceniając pozo-

stałe kryteria, ETPC zauważył,

że postępowanie skarżącego

nie przyczyniło się do długo-

ści postępowania sądowego.

Z drugiej strony waga roz-

strzygnięcia dla jego sytuacji

majątkowej nie była znaczna,

gdyż postępowanie dotyczyło

tylko wypłaty zaległości.

Mając to na uwadze try-

bunał w Strasburgu uznał, że

nie doszło do naruszenia art. 6

konwencji. Sędziowie nie

stwierdzili także naruszenia

prawa do skutecznego środka

odwoławczego (art. 13) z uwagi

na fakt, iż istniała możliwość

zakwestionowania długo-

ści postępowania przed FTK,

z której skarżący skorzystał.

Adam Ploszka

prawnik Helsiń-

skiej Fundacji Praw

Człowieka, dokto-

rant w Zakładzie

Praw Człowieka

WPiA UW

PRENUMERATA:

Cena prenumeraty DZIENNIKA GAZETA PRAWNA: Wersja Standard – miesięczna (wrzesień 2014 r.): 105,60 zł: – wrzesień–grudzień 2014 r.: 365,00 zł: Wersja Premium – miesięczna

(wrzesień 2014 r.): 123,20 zł – wrzesień–grudzień 2014 r.: 432,00 zł. Wszystkie ceny brutto (zawierają 8% VAT). Więcej informacji na stronie www.gazetaprawna.pl/prenumerata

Wygenerowano dnia 2015-02-20 dla loginu: johnprctorbob@gmail.com

Prawo karne

opinie

Świat się skompliko

prof. Lech Gardocki

pierwszy prezes Sądu Najwyższego

w latach 1998–2010

Wciąż wzdychamy,

wspominając

wysoką jakość

kodeksu

Makarewicza. Ale

rzeczywistość się

skomplikowała

i powrót do

aktu sprzed

osiemdziesięciu

lat, nawet najlepiej

napisanego, jest

niemożliwy

prowadzonych

w naszym kra-

ju dyskusjach

i rozważaniach

na temat two-

rzenia przepi-

sów karnych,

często spotkać się można z wyrazami

podziwu dla pierwszego polskiego ko-

deksu karnego z 1932 r., zwanego też

potocznie od nazwiska jego głównego

twórcy kodeksem Makarewicza. Akt ten

chwalony był za swoją jasność, zwięzłość

i syntetyczność sformułowań zarów-

no przepisów części ogólnej, jak i czę-

ści szczególnej. Te jego zalety widoczne

były zwłaszcza gdy zestawiano go z jego

poprzednikami, tj. kodeksami karnymi

obowiązującymi jeszcze długo po od-

zyskaniu niepodległości w poszczegól-

nych regionach II Rzeczpospolitej na

ziemiach byłego zaboru austriackiego,

pruskiego i rosyjskiego.

Zastanawiając się nad odpowiedzią

na pytanie, czemu kodeks ten zawdzię-

czał swój znakomity poziom, na pew-

no warto zajrzeć do protokołów obrad

Komisji Kodyfikacyjnej (Sekcji Pra-

wa Karnego) z lat 20. ubiegłego wie-

ku. Zwraca tam uwagę bardzo wysoki

poziom dyskusji nad poszczególnymi

zagadnieniami, solidne uzasadnianie

przedstawianych propozycji, zwłaszcza

przez prezentowanie zestawień praw-

noporównawczych.

Wykorzystywanie informacji o ure-

gulowaniach poszczególnych instytucji

prawnokarnych w ustawodawstwach

innych państw było, nawiasem mówiąc,

czymś zupełnie naturalnym w ramach

prac gremium opracowującego projekt

jednolitego kodeksu karnego dla kraju,

w którym przejściowo obowiązywało

tych kodeksów kilka. Metoda prawno-

porównawcza narzucała się więc sama

ze względu na zastaną sytuację prawną.

Ale członkowie komisji nie ograniczali

się do jej stosowania w tak wąskim za-

kresie, lecz sięgali do danych o uregu-

lowaniach prawnokarnych obowiązu-

jących w innych państwach, zwłaszcza

europejskich.

Od strony formalnej kodeks kar-

ny z 1932 r. nie był ustawą, lecz roz-

porządzeniem prezydenta RP z mocą

ustawy. Nie przeszedł więc przez całą,

przewidzianą dla ustaw, procedurę par-

lamentarną. Nie pracowano nad jego

projektem w komisjach sejmowych ani

senackich, nie zgłaszano poprawek. Nie

głosowano też nad nim, oczywiście, na

posiedzeniach plenarnych izb polskiego

parlamentu. I nie zaszkodziło to jego

jakości.

A przecież w teorii prawa karne-

go podkreśla się, że powinno być ono

tworzone w formie ustaw, w sposób

maksymalnie jawny, co umożliwia spo-

łeczną kontrolę nad samym procesem.

Przede wszystkim zaś umożliwia wpływ

szerszego grona osób, pochodzących

z demokratycznych wyborów, na koń-

cowy rezultat. Czyżby więc te zasady

i postulaty dotyczące legislacji w za-

kresie prawa karnego były nietrafne?

Może rację mają ci, którzy pół żartem,

pół serio twierdzą, że cały ciężar przy-

gotowania dobrego kodeksu karnego

spoczywa najpierw na komisji kody-

fikacyjnej, a następnie na ministrze

sprawiedliwości, który musi czuwać

nad tym, by posłowie i senatorowie

tego projektu w trakcie prac legisla-

cyjnych nie popsuli.

Osobiście sądzę, że jednak tak nie

jest. To, że mimo mniej demokratycz-

nego trybu powstania i wprowadzenia

w życie kodeks karny z 1932 r. okazał

się wybitnym dziełem legislacyjnym,

nie znaczy przecież, że to właśnie taki

tryb zapewniłby za każdym razem po-

dobny sukces.

Kodeks karny z 1932 r. zyskał potoczne miano od nazwiska głównego twórcy, prof. Juliusza Makarewicza

Powiedziałbym, że mieliśmy w tym

przypadku trochę szczęścia. Przecież

gdyby Sekcja Prawa Karnego Komisji

Kodyfikacyjnej nie składała się z ludzi

wybitnych w swojej dziedzinie, może

jednak przygotowany przez nią projekt

zyskałby na przepuszczeniu przez zwy-

kły parlamentarny mechanizm tworze-

nia prawa.

To zresztą w pewnym stopniu zależy

od tego, o jakiej części kodeksu karnego

mówimy. Są w każdym kodeksie uregu-

lowania dotyczące przede wszystkim

zasad odpowiedzialności karnej (np. de-

finicji zamiaru albo karalności form sta-

dialnych), które powinny być zaprojek-

Może rację mają ci, którzy pół żartem,

pół serio twierdzą, że cały ciężar

przygotowania dobrego kodeksu karnego

spoczywa najpierw na komisji kodyfikacyjnej,

a następnie na ministrze sprawiedliwości,

który musi czuwać nad tym, by posłowie

i senatorowie projektu nie popsuli

towane przez ekspertów. I chociaż mogą

być zmieniane w drodze zgłaszanych

w Sejmie lub w Senacie poprawek, to

jednak jest to dosyć ryzykowne.

Inaczej jest w odniesieniu do tych

zagadnień, przy których sam pomysł

zmiany przepisu karnego, np. zaostrze-

nie lub złagodzenie zagrożenia karą

czy wprowadzenie nowego typu prze-

stępstwa, nie wymaga specjalnej wie-

dzy z zakresu prawa karnego (chociaż

powinna mu towarzyszyć dokonana

szczególnie starannie analiza). Dlate-

go tworzenie specjalnych podkomisji

i komisji sejmowych zajmujących się

zmianami w kodyfikacjach z pewnością

jest trafnym podkreśleniem znaczenia

takich działań.

Ale wróćmy do kodeksu karnego

z 1932 r. Gdy w latach 90. ubiegłego

wieku prowadzono prace nad obecnie

obowiązującym kodeksem karnym, usły-

szałem w rozmowie z jednym z kole-

gów profesorów prawa karnego propo-

zycję: „A może po prostu przywróćmy

moc obowiązującą przedwojennego

kodeksu karnego, skoro go tak zawsze

chwalimy?”. Ten pomysł nie był nigdy

zgłoszony publicznie i nie wywołał żad-

nej dyskusji. Mój rozmówca też chyba

FOT. NARODOWe ARChIWuM CyFROWe

Wygenerowano dnia 2015-02-20 dla loginu: johnprctorbob@gmail.com

prawnik

19–21 września 2014 nr 182 (3823)

gazetaprawna.pl

ował

nie upierałby się, że to propozycja prze-

myślana. Po prostu świat się przez te

sześćdziesiąt lat bardzo zmienił. I, jak

mówili już starożytni filozofowie, nie

można wstąpić po raz drugi do tej sa-

mej rzeki.

Widać to od razu, gdy zajrzymy do

tekstu kodeksu Makarewicza i zauwa-

żymy, że np. nie ma w nim przepisu

o przestępstwie spowodowania wypad-

ku komunikacyjnego. A w aktualnym

kodeksie karnym mamy cały obszerny

rozdział zatytułowany „Przestępstwa

przeciwko bezpieczeństwu w komu-

nikacji”. Przedwojenny kodeks nie za-

wierał też żadnych przepisów o prze-

stępstwach przeciwko środowisku,

zajmujących tak wiele miejsca w ak-

tualnie obowiązującym akcie. Profesor

Makarewicz i jego koledzy nie uważa-

li, że bezpieczeństwo w komunikacji,

zwłaszcza drogowej, wymaga zamiesz-

czenia w kodeksie karnym wielu pre-

cyzyjnie sformułowanych przepisów

nastawionych na jego ochronę. Poję-

cia „ochrona środowiska naturalnego”

w ogóle nie znali, i nie widzieli takie-

go problemu, zapewne dlatego, że go

jeszcze nie było.

Te przykłady są łatwe, rzucające się

w oczy, i mogły być użyte jako argu-

menty przeciwko prostemu przeję-

ciu starego kodeksu już dwadzieścia

lat temu. Ale można się zastanawiać

nad tym zagadnieniem z perspektywy

aktualnego stanu prawnego w prawie

karnym. Czytając obowiązujący tekst

kodeksu karnego z 1997 r., nietrudno

zauważyć, że zakres czynów karalnych

jest dziś znacznie większy niż w 1932 r.

i niż w 1998 r., kiedy to przywołane re-

gulacje weszły w życie. To rozszerzenie

szczególnie rzuca się w oczy w dziedzi-

nie seksualnej i w sferze wolności. Jeśli

spojrzymy na przepisy dotyczące zja-

wiska pedofilii w szerokim znaczeniu

tego pojęcia, zobaczymy, że obejmują

one grupę czynów , których prawnicy

układający kodeks karny z 1932 r. na-

wet nie próbowali kryminalizować. Po-

równajmy przepisy tego kodeksu w tej

sferze z przepisami obecnie obowiązu-

jącymi. Różnica jest uderzająca.

Można zapytać, czy inna była rzeczy-

wistość, pedofilia nie była zjawiskiem

tak groźnym jak teraz, czy też po prostu

ani profesor Juliusz Makarewicz, sena-

tor Rzeczpospolitej Polskiej z ramienia

Chrześcijańskiej Demokracji, ani profe-

sor Emil Stanisław Rappaport ( którego

stosunku do spraw religii nie znam, ale

raczej obstawiałbym, że nie był chade-

kiem) tak wysokiego stopnia niebez-

pieczeństwa tego zjawiska po prostu

nie zauważyli.

Myślę, że znaczenie miały obydwa te

czynniki. Chyba jesteśmy dziś bardziej

uwrażliwieni na ewentualną krzywdę

dzieci, a z drugiej strony w erze inter-

netu możliwości wyrządzenia dziecku

szkody w sferze seksualnej są niepo-

miernie większe. W porównaniu z ko-

deksem karnym z 1932 r. szersze za-

kresowo i bardziej skomplikowane są

także aktualne przepisy karne chro-

niące wolność jednostki, np. art. 190a

kodeksu karnego o uporczywym nęka-

niu. Oczywiście uporczywie nękać inną

osobę można było również w latach 30.

ubiegłego wieku. Ale współczesne moż-

liwości techniczne, związane z istnie-

niem internetu i telefonii komórkowej,

ułatwiają takie nękanie w stopniu daw-

niej niewyobrażalnym. To samo można

powiedzieć o przestępstwie z art. 191a

k.k. (utrwalanie lub rozpowszechnianie

wizerunku nagiej osoby bez jej zgody).

Rzeczywistość jest po prostu bardziej

skomplikowana i powrót do kodeksu

karnego sprzed osiemdziesięciu lat,

nawet najlepiej napisanego, jest nie-

możliwy.

widziane

z dystansu

Jak przedstawiciele zawodów zaufania

publicznego borykają się z nieufnością

Maciej Bobrowicz

radca prawny, mediator

gospodarczy i sądowy,

prezes KRRP w latach

2007–2013

iespełna jedna czwarta

Polaków (23 proc.) wychodzi

z założenia, że większości

ludzi można ufać, blisko trzy

czwarte zaś (74 proc.) uważa, że należy

zachować ostrożność w stosunkach

z innymi. ,,Czytałem, znam ten raport

CBOS” – ktoś powie. Być może. Ale czy

ten ktoś zastanawiał się, co to oznacza?

Po pierwsze, przepełnione nieufno-

ścią stosunki gospodarcze między

przedsiębiorcami wpływają na koszty

transakcji. Trzeba przecież dokładnie

,sprawdzić każdego przyszłego

kontrahenta, poprosić o bardziej

czasochłonne niż zwykle doradztwo

prawników. Mija czas, uciekają

pieniądze. Wysokie koszty transakcji

pogarszają konkurencyjność polskiej

gospodarki.

Po drugie, zjawisko nieufności

przenosi się na wymiar sprawiedliwo-

ści. Prawie połowa Polaków nie ma

zaufania do polskiego wymiaru

sprawiedliwości (też za CBOS). Jeśli nie

ufamy sądom, to (pomijając przyczyny

tego stanu rzeczy), sytuacja jest

tragiczna. Oznacza, że wątpimy w to,

iż państwo stanie w naszej obronie,

jeśli zostaniemy skrzywdzeni.

Nie wierzymy, że uzyskamy w sądzie

sprawiedliwy wyrok. Tracimy poczucie

bezpieczeństwa.

Po trzecie, jeśli nie wierzymy sądom

i nie wierzymy ,,w sprawiedliwość”,

to rola nas, radców prawnych i adwo-

katów, staje się niezwykle trudna.

Bierzemy bowiem udział w wymierza-

niu sprawiedliwości, w którą nie

wierzy co drugi nasz klient.

Po czwarte, w sytuacji tak opisanego

braku zaufania niezwykle trudnym

wyzwaniem staje się (przy dotychcza-

sowym marnym wsparciu ze strony

państwa) budowanie autorytetu

mediatora. Mediator pozbawiony

zaufania stron nie istnieje.

Po piąte, funkcjonowanie w pań-

stwie, w którym podstawą relacji

państwo – obywatel jest nieufność,

oznacza (napiszę to delikatnie) brak

komfortu. Urzędnicza nieufność,

najtrudniejsza do zlikwidowania, jest

powszechna w naszych instytucjach.

Petent to wróg, matacz i na pewno

myśli tylko o tym, jak tu naruszyć

prawo.

A co z tego wynika dla prawników?

Skoro zaufanie nie jest podstawą

relacji międzyludzkich, musi mieć to

wpływ i na naszą praktykę zawodową.

Klienci, zarówno ci będący przedsię-

biorcami, jak i ci, którzy są konsu-

mentami, będą się zachowywać

typowo – tak samo jak w życiu

prywatnym, i zastosują zasadę ,,nie

wierz nikomu”. To oznacza, że my,

prawnicy, nie mamy wyjścia

i musimy to zaufanie zdobywać.

Dziś głów nikt

prawnikom nie

ścina, ale cena,

jaką płacimy za

nierychliwość

sądów, jest

wysoka. To na nas

koncentruje się

złość klientów

My, czyli przedstawiciele tzw. zawo-

dów zaufania publicznego. Czyż to

nie paradoks?

Kolejną konsekwencją dla prawni-

ków niskiej oceny uzyskiwanej przez

polski wymiar sprawiedliwości

w badaniach opinii publicznej jest

,,syndrom posłańca złych wiadomo-

ści”. Kiedyś takiemu posłańcowi

przynoszącemu złą nowinę po prostu

ścinano głowę. Dziś głów nikt

prawnikom nie ścina (na szczęście),

ale cena, jaką płacimy za nierychli-

wość sądów, jest wysoka. To na nas

koncentruje się agresja i niezadowo-

lenie klientów z tytułu przedłużające-

go się w nieskończoność procesu.

I to my jesteśmy kozłem ofiarnym

w przypadku wydania niekorzystnego

wyroku. I to my zbieramy cięgi za to,

że przepis jest niejasny. Ma to

niewątpliwy wpływ na wizerunek

zawodów prawniczych.

I ostatni aspekt problemu. Podstawą

sprawnego działania każdego państwa

i każdej organizacji jest zaufanie. Żadna

organizacja nie będzie skuteczna, jeśli

członkowie nie będą mieli zaufania do

swoich przywódców i do siebie nawza-

jem. Organizacje o wewnętrznym

niskim poziomie zaufania skazane są na

wegetację. Nie mogą się rozwijać. Każde

działanie oznacza ryzyko, a wyzwania

wykraczające ponad przeciętność mają

to ryzyko wręcz wbudowane. Jak więc

zachowywać się będzie lider, który nie

cieszy się zaufaniem? Będzie unikał

ryzyka. Dla organizacji oznacza to

jedynie wegetację.

Mam wrażenie, że budowa społe-

czeństwa obywatelskiego nie wyszła

nawet poza fazę budowy fundamen-

tów. Czy jest to przedmiot zaintereso-

wania polityków? Chyba jedynie na

poziomie werbalnym, i to wyjątkowo

okazjonalnie.

kronika

bubli prawnych

Gdybym mógł zmienić jeden przepis...

dr Wojciech

Federczyk

adiunkt w Katedrze Nauki

Administracji i Ochrony

Środowiska WPiA UKSW

yłby to art. 156 kodeksu

postępowania administracyj-

nego, który dotyczy postępo-

wań nadzwyczajnych,

a dokładnie wprowadza możliwość

stwierdzenia nieważności decyzji.

Zgodnie z powyższym przepisem

w określonych w ustawie przypadkach

i pod określonymi warunkami

możliwe jest stwierdzenie nieważno-

ści decyzji administracyjnej bez

ograniczenia czasowego, czyli nawet

po kilkunastu kilku czy kilkudziesie-

ciu latach. Tak szerokie ukształtowa-

nie możliwości wyeliminowania

decyzji administracyjnej z obrotu

prawnego jest niekorzystne, ponieważ

w znacznym stopniu ogranicza

pewność prawa.

Jako przykład można podać sytuację,

w której sąsiad będący stroną danego

postępowania po wielu latach dopro-

wadzi do stwierdzenia nieważności

decyzji o pozwoleniu na budowę,

w efekcie czego zbudowany przed laty

legalnie dom stanie się samowolą

budowlaną. Ponadto możliwość

nieograniczonego w czasie żądania

stwierdzenia nieważności decyzji

stanowi obciążenie dla administracji,

ponieważ odmowa stwierdzenia

nieważności decyzji powinna być

poprzedzona postępowaniem wyjaś-

niającym, co w przypadkach decyzji

wydanych przed wielu laty jest nie

tylko trudne, ale przede wszystkim

czasochłonne.

Procedura stwierdzenia nieważności

decyzji została wprowadzona do

polskiego systemu prawnego w 1980 r.,

kiedy to nie mieliśmy do czynienia

z pełną kontrolą sądowoadministra-

cyjną decyzji administracyjnych, z jaką

mamy do czynienia obecnie.

Tak szerokie

jak obecnie

ukształtowanie

możliwości

wyeliminowania

decyzji

administracyjnej

z obrotu prawnego

jest niekorzystne

Wydaje się, że obecnie kontrola

rozstrzygnięć wydawanych przez

administrację została zapewniona

w szerokim zakresie, który pozwala

na ocenę prawidłowości rozstrzygnię-

cia. Dziś istnieje możliwość nie tylko

złożenia odwołania od decyzji, lecz

również skargi do sądu administracyj-

nego, a następnie skargi kasacyjnej.

Z tego powodu korzystne byłoby

wprowadzenie ograniczenia czasowe-

go, w którym możliwe byłoby stwier-

dzenie nieważności decyzji

administracyjnej w odniesieniu do

każdej przesłanki wadliwości decyzji.

Wprowadzenie takiego rozwiązania

doprowadziłoby do zwiększenia

pewności prawa.

Z drugiej strony ograniczenie

dopuszczalności stwierdzania

nieważności decyzji powinno wiązać

się w większym stopniu z odpowie-

dzialnością organu, który taką decyzję

wydał. Oczywiście inaczej należy

oceniać możliwość stwierdzenia

nieważności decyzji wydanych przed

rokiem 1989, kiedy to kontrola sądowa

rozstrzygnięć administracji nie była

w pełni zapewniona, a same możliwo-

ści odwoływania czy kwestionowania

decyzji były często iluzoryczne. Dla

takich sytuacji uzasadnione jest

stworzenie rozwiązań szczególnych.

Oprac. PB

Plik z chomika:

Pajak77

Inne pliki z tego folderu:

DGP_2014_03_20_kadry_i_place.pdf (2775 KB)
DGP_2014_07_22_firma_i_prawo.pdf (2342 KB)
DGP_2014_01_21_przewodnik_msp_leasing.pdf (522 KB)
DGP_2014_05_14_dotacje_unijne.pdf (361 KB)
DGP_2014_08_04_podatki_i_ksiegowosc.pdf (2859 KB)

DGP_2014_09_19_prawnik.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: