MINIMUM Z  PSYCHOPATOLOGII

Motto

„Dla psychiatry przeżycia i sposoby zachowania się chorego są takimi samymi faktami, jak dla fizyka obserwowane przez niego zjawiska. Analogicznie jak w każdej dziedzinie nauki, stara się on fakty należące do jego domeny zainteresowań opisać, uporządkować, sklasyfikować i nazwać, w dalszym ciągu próbuje on je tłumaczyć, ująć w pewne systemy zjawisk wiążących się przyczynowo. Tym właśnie zajmuje się psychopatologia” (Kępiński, 1978, s. 42).

WSTĘP

Termin psychiatria został wprowadzony w 1805 roku termin psychiatria.

W okresie rewolucji francuskiej lokalizuje się początki nowożytnej psychiatrii wiążąc je z opisywaniem zaburzeń psychicznych jako zespołów chorobowych przez Filipa Pinela, o którym mówi się metaforycznie, że uwolnił chorych - traktowanych wcześniej jak przestępców – z okowy i łańcuchów.

Rozwój nowożytnej  psychiatrii był niezależny od wyodrębniania się nowożytnej psychologii z filozofii. Podstawę terapii stanowiło opisywanie specyficznych, występujących łącznie zespołów objawowych. Pomimo znacznych postępów psychologii i wniesienia przez jej przedstawicieli istotnego wkładu do psychiatrii, podstawę diagnozy w psychiatrii klinicznej stanowi psychopatologia. Dzieli się ją na ogólną i szczegółową. Ogólna zajmuje się opisem poszczególnych i izolowanych objawów oraz występujących w rzeczywistości zespołów objawowych. Psychopatologia szczegółowa zajmuje się opisem objawów jednostek chorobowych.

CHARAKTERYSTYCZNE CECHY OBJAWÓW ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH

n Objawy dotykają przeżyć chorego.

n Skargi pacjenta mogą przypominać drobne problemy psychiczne, z którymi większość osób radzi sobie sama bez większych trudności.

n Pacjent szukający pomocy nie jest w stanie sam utrzymać wewnętrznej równowagi psychicznej.

n Chorzy często mają trudności w rozróżnieniu objawów psychopatologicznych od niedoskonałości swojego charakteru i często wstydzą się ujawniać wszystkie swoje trudności.

n Patologicznie nasilone uczucia lęku, wstydu, poczucia winy zwykle utrudniają choremu na nerwice ujawnienie wszystkich swoich słabości.

ZAKRESY ZNACZENIOWE POJĘCIA PSYCHOPATOLOGII

„Funkcją zdrowej /”normalnej”/ psychiki zajmuje się psychologia.

Psychopatologia jest nauką o zaburzeniach funkcji psychicznych. Jej stosunek do psychologii jest analogiczny jak stosunek patologii do fizjologii.

Termin psychopatologia pochodzi z gr. „psyche” /dusza/, „pathos’ /cierpienie/,  „logos” /nauka/.”(Spett, Mitarski, 1975)

Wciórka (2002): „Psychopatologia jest dziedziną wiedzy zajmującą się opisywaniem, interpretowaniem, wyjaśnianiem i klasyfikowaniem tych szczególnych zjawisk psychicznych, którym przypisuje się jakieś znaczenie kliniczne, tzn. których dostrzeganie, analiza i ocena okazują się przydatne w postępowaniu diagnostyczno-terapeutycznym wobec osób z zaburzeniami psychicznymi.

Psychologia zaburzeń psychicznych (abnormal psychology) zajmuje się zbliżonym do psychopatologii zakresem zjawisk i czasem też nazywana jest, raczej błędnie, psychopa­tologią. Jej zainteresowania są bowiem bardziej ambitne i inaczej ukierunkowane. Stara się opisywać i interpretować zaburzenia psychiczne z punktu widzenia wiedzy o prawidło­wych czynnościach psychicznych (psychologii). Takie odniesienia są w psychopatologii przydatne i wykorzystywane, lecz nie są niezbędne.

Psychopatologia odzwierciedla bar­dziej tradycyjne zainteresowania lekarzy obejmujące przede wszystkim dolegliwości, trud­ności i niemożności ujawniane przez zgłaszającego się lub zgłaszanego do nich pacjenta.

PSYCHOPATOLOGIA OGÓLNA

–        opis zaburzeń poszczególnych funkcji psychicznych

–        opis objawów i zespołów

OBJAW

Zjawiska psychopatologiczne – objawy – symptomy

Symptoma – wyraz  grecki

„syn” – razem + „piptein” - padać

Objaw  (symptoma) – „względnie mało złożone zaburzenie określonej funkcji psychicznej” (Spett, Mitarski, 1975, s. 34)

Zespół (syndroma) – grupa objawów występujących w określonych związkach

PSYCHOPATOLOGIA SZCZEGÓŁOWA

Opis jednostek chorobowych

Jednostki chorobowe – procesy o jednolitym obrazie klinicznym, przyczynach, przebiegu i zejściu. 

Zdrowie to pełny dobrostan fizyczny, umysłowy i społeczny, a nie tylko nieobecność choroby lub kalectwa (WHO)

Zaburzenie psychiczne - „układ klinicznie stwierdzanych objawów lub zachowań połączonych w większości przypadków z cierpieniem i z zaburzeniem funkcjonowania indywidualnego” (WHO ICD-10)

Sama dewiacja społeczna lub społeczny konflikt bez zaburzenia indywidualnego funkcjonowania nie powinny być zaliczane do zaburzeń psychicznych.

PSYCHOPATOLOGIA OGÓLNA

OBJAWY PSYCHOPATOLOGICZNE

(wg Marka Jarosza: Psychopatologia i syndromologia ogólna. W: Psychiatria dla studentów medycyny pod redakcją Adama Bilikiewicza)

Zaburzenia spostrzegania

Zaburzenia pamięci

Zaburzenia myślenia

Zaburzenia poziomu intelektualnego

Zaburzenia uczuciowości

Zaburzenia woli i działania

Zaburzenia świadomości

Zaburzenia osobowości

ZABURZENIA SPOSTRZEGANIA – ILOŚCIOWE

Wzmożenie natężenia

Obniżenie natężenia

Zaburzenia syntezy zmysłowej:

-          depersonalizacja

-          derealizacja

-          deja vu (już wdziane)

-          deja vecu (już przeżywane)

-          jamais vu (nigdy nie widziane)

-          jamais vecu (nigdy nie przeżywane)

Makropsja

Mikropsja

Dysmegalopsja

ZABURZENIA SPOSTRZEGANIA – JAKOŚCIOWE

Złudzenia – zniekształcone spostrzeżenia

-          fizjologiczne

-          patologiczne

Omamy – spostrzeżenia nieistniejących bodźców

Podział I wg złożoności

-          elementarne - wrażenia

-          proste – spostrzeżenia z jednego zmysłu

-          złożone – dwa lub więcej zmysłów

Podział II wg zmysłów

-          słuchowe

-          wzrokowe

-          czuciowe (dotykowe, czucia wewnętrznego [cenestetyczne], czucia ruchu i równowagi [kinestetyczne]

-          węchowe

-          smakowe

Omamy rzekome (pseudohalucynacje) – lokalizowane we własnej głowie (np. ugłośnienie myśli)

Parahalucynacje (halucynoidy) – bez bodźców z zewnątrz, ale krytycznie oceniane.

ZABURZENIA MYŚLENIA

I.                    TREŚCI

II.                 TOKU (FORMY)

ZABURZENIA TREŚCI MYŚLENIA

Urojenia

Idee nadwartościowe

Natręctwa

Fobie

Nastawienie urojeniowe

Urojeniowe interpretacje

Idee nadwartościowe – przekonania, które człowiek uważa za szczególnie ważna, słuszne, i z którymi jest silnie związany. W odróżnieniu od urojeń, nie zawsze zawierają sądy fałszywe i nie są całkiem niedostępne krytycznej perswazji.

Skrajna idea nadwartościowa – przytłaczająca dominacja jednego dążenia zawęża krytycyzm i uniemożliwia harmonijne funkcjonowanie osobowości.

Nastawienie urojeniowe – gotowość do myślenia urojeniowego

Urojeniowa interpretacja rzeczywistości – urojeniowe wyjaśnianie pewnych wydarzeń rzeczywistych

ZABURZENIA TOKU MYŚLENIA

Przyspieszenie toku myślenia

Zwolnienie myślenia

Zahamowania myślenia

Zatamowanie myślenia

Rozkojarzenie

Splątanie

Perseweracja

Lepkość myślenia

Ambisentencja

Zahamowanie myślenia – przerwanie zwolnionego myślenia

Zatamowanie myślenia – przerwanie sprawnego myślenia

Rozkojarzenie – brak logicznego związku pomiędzy poszczególnymi dłuższymi fragmentami wypowiedzi lub między zdaniami

Perseweracje – te same odpowiedzi na różne pytania

Stereotypie – te same słowa wypowiadane w sposób identyczny

Splątanie myślenia – rozerwanie związków myślenia (w zaburzeniach świadomości)

Lepkość-rozwlekłość myślenia – „przywieranie do jednego tematu”

Urojenia – fałszywe sądy (patologiczne rozumowanie) pochodzenie chorobowego,

które mają określony kierunek odpowiadający afektom chorego,

znajdujące wyraz w zgodnych z nimi dążeniach i zachowaniach osoby nimi dotkniętej.

W większości przypadków są niemożliwe do skorygowania przez nowe doświadczenia i pouczenia dopóki trwa stan, z którego one wypłynęły.

PODZIAŁ UROJEŃ WG TREŚCI

Prześladowcze

Zazdrości

Hipochondryczne

Grzeszności i winy

Poniżenia, upośledzenia, zubożenia i nicości

Wielkościowe

Odnoszące (ksobne)

Oddziaływania

Owładnięcia

ZABURZENIA PAMIĘCI

Nadczynność pamięci (hipermnesia)

Niedoczynność pamięci (hipomnesia)

Niepamięć – luka pamięciowa

Niepamięć wsteczna (amnesia retrograda)

Niepamięć następcza (amnesia anterograd)

Niepamięć śródczesna (amnesia congrada)

Zafałszowania pamięci (paramnesia)

-          konfabulacje

-          złudzenia pamięciowe

-          omamy pamięciowe

-          zjawiska typu deja vu

ZABURZENIA UWAGI

Nadmierna przerzutność

Trudność w przenoszeniu uwagi

ZABURZENIA EMOCJONALNE

Lęk

Strach

Obniżony nastrój (przygnębienie)

Apatia

Podwyższony nastrój

Chwiejność emocjonalna

Lepkość emocjonalna

Dysforia

Nietrzymanie afektu

Ambisentencja emocjonalna

Dysforia – obniżenie nastroju z tendencją do wygórowanych reakcji emocjonalnych

Apatia – obniżenie zainteresowań i aktywności, z przygnębieniem i poczuciem rezygnacji

ZABURZENIA WOLI (AKTYWNOŚCI I DZIAŁAŃ RUCHOWYCH)

Obniżenie aktywności (hypobulia)

Spowolnienie i zahamowanie ruchowe

Osłupienie

osłupienie depresyjne

osłupienie katatoniczne

Podwyższenie aktywności (hyperbulia)

Ambitendencja

Stereotypie ruchowe

Zmanierowanie ruchowe

Natręctwa ruchowe

Pobudzenie ruchowe

Niepokój ruchowy

ZESPOŁY OBJAWÓW ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH

(wg Golec S., Kokoszka A. Postępowanie w nagłych zaburzeniach psychicznych)

TRADYCYJNY PODZIAŁ ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH

I.                    PSYCHOTYCZNE

II.                 NIEPSYCHOTYCZNE

I. PSYCHOTYCZNE

A. PSYCHOZY EGZOGENNE

B. PSYCHOZY REAKTYWNE

C. PSYCHOZY ENDOGENNE

A. PSYCHOZY ENDOGENNE

              (na podłożu zaburzeń somatycznych, obejmujące                           

pierwotnie OUN [psychozy organiczne] lub inne narządy

              [psychozy somatyczne])

              - zespoły zaburzeń świadomości                                         

-          zespół otępienny

-          halucynoza

-          zespół amnestyczny

-          organiczny zespół afektywny

-          organiczny zespół urojeniowy             

B. PSYCHOZY REAKTYWNE

-          depresja reaktywna

-          reaktywny zespół urojeniowy

-          zamroczenie reaktywne

-          reakcje prymitywne

-          reaktywne zespoły histeryczne (o cechach zz. psychotycznych)

C. PSYCHOZY ENDOGENNE

1.      SCHIZOFRENOPODOBNE

-          ...