Osoba stomatologa kojarzy się wielu pacjentom z bólem i nieprzyjemnymi zabiegami. Niechęć do wizyty u dentysty wynika niejednokrotnie z niemiłych doświadczeń z dzieciństwa. Obawy te powodują zaniedbanie koniecznych okresowych kontroli jamy ustnej, co prowadzi do rozwoju próchnicy i schorzeń przyzębia. Obecnie lekarz stomatolog dysponuje coraz skuteczniejszymi metodami zwalczania bólu, które wraz zastosowaniem odpowiedniego instrumentarium gwarantują w większości przypadków bezbolesne zabiegi (wg. danych klinicznych w 90-99%).
Po raz pierwszy w historii środek znieczulający zastosował stomatolog. Był to W.E. Clark, który w 1842 roku dokonał pierwszego znieczulenia ogólnego przy użyciu eteru.
Obecnie ogromna większość znieczuleń w gabinecie stomatologicznym to znieczulenia miejscowe, wykonywane przez lekarza stomatologa wewnątrzustnie (rzadko zewnątrzustnie). Znieczulenie ogólne (narkozę) przeprowadza lekarz anestezjolog, gdy istnieją przeciwwskazania do znieczulennia miejscowego (brak współpracy i zgody pacjenta, nieznana rozległość i czas twania zabiegu, uczulenia na środki miejscowo znieczulające, zakażenie i stan zapalny w okolicy wkłucia, upośledzenie psychofizyczne pacjenta).
Najczęściej stosowanymi środkami do znieczuleń miejscowych w stomatologii są: lidokaina (ksylokaina, lignokaina), mepiwakaina (mepiwasterin, scandonest) oraz artykaina (Ultracaina, Ubistesin). Środki te działają szybko a efekt znieczulenia utrzymuje się w zależności od użytego środka od 5-15 min aż do ponad 1,5 godziny. W celu przedłużenia działania preparatu znieczulającego, dodaje się do niego środka obkurczajacego naczynia krwionośne. Powoduje to wolniejsze wchłanianie preparatu znieczulającego i dłuższy efekt przeciwbólowy. Środki te nie zawsze mogą być stosowane, są przeciwwskazane u kobiet w ciąży, u osób z nadciśnieniem, chorobami serca i naczyń, nadczynnością tarczycy. Z tego między innymi względu stomatolog zbiera ogólny wywiad o stanie zdrowia pacjenta.
Obawa pacjentów jest jednak niejednokrotnie związana nie tyle z samym zabiegiem stomatologicznym, co z wkłuciem igły podczas podawania znieczulenia. To również obawa nieuzasadniona. Można bowiem przed podaniem leku znieczulić dodatkowo błonę śluzową w miejscu wkłucia igły. Służą do tego preparaty znieczulające w aerozolu, żelu, maści i w kremie, które aplikuje się miejscowo. Mają one szybkie działanie i zapewniają bezbolesny zabieg iniekcji. Objawem subiektywnym działania znieczulenia jest uczucie drętwienia języka i wargi (w zależności od miejsca podania). Niektórzy lekarze wyróżniają obrazowy objaw „uszczerbionej szklanki”. Symptom ten utrzymuje się po znieczuleniu przez 30-45 min. i oznacza brak wyczuwania wargami połowy szklanki podczas picia płynu.
Różne techniki znieczulenia miejscowego.
Rzadko stosowanym sposobem znoszenia bólu w gabinecie stomatologa jest metoda audioanalgezji. Jest to metoda znieczulenia za pomocą dźwięku. Stosuje się tzw. biały szum. Są to fale akustyczne o różnej długości. Metoda polega na tym, że pacjent ma słuchawki na uszach i sam reguluje natężenie dźwięków. Ten rodzaj znieczulenia nie może być stosowany przez dłuższy okres czasu, gdyż dochodzi do zmęczenia słuchu. Zasada działania polega na tym, że rejestrowane są bodźce słuchowe, a nie bólowe. Obecnie niektóre modele foteli stomatologicznych mają fabrycznie montowane słuchawki, lub specjalne głośniki umieszczone w zagłówku.
Prowadzone są również próby z zastosowaniem akupresury jako zabiegu znoszącego ból. Polega to na ucisku połączonym z masażem w tzw. punktach chińskich. O prawidłowej lokalizacji punktu świadczy ból o niewielkim natężeniu, pojawiający się w miejscu masażu.
Nowością są urządzenia do elektroanestezji. Wykorzystuje się w tym celu działanie prądu o bardzo niskim napięciu, którego natężenie reguluje pacjent aż do chwili osiągnięcia efektu znieczulającego.
Stosowane są też techniki psychoterapeutyczne: rozmowa z pacjentem, silne umotywowanie celowości zabiegu, sugestia z hipnozą włącznie.
W niektórych przypadkach, głównie przed zabiegami z zakresu chirurgii stomatologicznej istnieje konieczność zastosowania leków uspokajających i przeciwbólowych. Ma to na celu:
- zlikwidowanie strachu i napięcia pacjenta przed zabiegiem
- redukcję bólu w czasie zabiegu i po jego zakończeniu
Wskazanie stanowią głównie stany depresyjne i lękowe, a także napięcie emocjonalne u dzieci.
Ból występujący po zabiegu stomatologicznym np. po usunięciu zęba należy zwalczać stosując odpowiednie leki przeciwbólowe.
Większość zabiegów stomatologicznych wykonuje się obecnie w znieczuleniu miejscowym. Nieprzyjemne kiedyś opracowywanie ubytków próchnicowych, profesjonalne usuwanie złogów nazębnych, również pobieranie wycisków w protetyce można obecnie przeprowadzać bezboleśnie. W tej sytuacji zaniedbania w leczeniu stomatologicznym nie może uzasadniać lęk przed jego przeprowdzaniem.
Jednym z podstawowych celów współczesnej stomatologii jest eliminacja bólu podczas leczenia. Można ją osiągnąć poprzez zastosowanie znieczulenia miejscowego. Najważniejszą zaletą tego typu znieczulenia jest możliwość zachowania pełnego kontaktu z pacjentem przez cały czas wykonywania zabiegu, czego nie można uzyskać w toku znieczulenia ogólnego prowadzącego do utraty świadomości.
U szczególnie wrażliwych pacjentów znieczulenie wymaga premedykacji farmakologicznej lub psychologicznej. Można także zastosować powierzchowne znieczulenie błony śluzowej, aby wyeliminować ból pojawiający się przy wkłuciu igły. Do czynników wpływających na skuteczność znieczulenia należą przede wszystkim: prawidłowe zastosowanie technik podawania środka znieczulającego, znajomość farmakologii preparatów znieczulenia miejscowego, doświadczenie i dobry kontakt lekarza z pacjentem. Obecnie istnieje możliwość uzyskania pełnego znieczulenia miejscowego we wszystkich grupach zębowych. Skuteczność znieczulenia powierzchniowego zależy od wchłaniania środka znieczulającego z powierzchni błony śluzowej lub skóry. Anestetyk podawany jest w postaci żelu, maści, kremu, a także roztworu. Znieczulenie nasiękowe polega na wprowadzeniu do głębszych warstw tkankowych roztworów środków znieczulających. W ten sposób uzyskuje się porażenie włókien czuciowych w obrębie tkanek nasączonych lekiem znieczulającym. Znieczulenie tą techniką umożliwia skuteczną anestezję zębów w obrębie szczęki i w przednim odcinku żuchwy. Znieczulenie przewodowe polega na zablokowaniu przewodnictwa włókien czuciowych nerwów obwodowych. Środek znieczulający wprowadza się w bliskie sąsiedztwo pnia nerwu lub splotu nerwowego. W ten sposób przy użyciu niewielkiej ilości roztworu iniekcyjnego dochodzi do znieczulenia tkanek na większym obszarze.
Aby uzyskać skuteczne znieczulenie w bocznym odcinku żuchwy, stosuje się blokadę nerwu zębodołowego dolnego. Środek miejscowo znieczulający deponuje się w otworze żuchwowym lub nieco powyżej, w miejscu wejścia nerwu zębodołowego dolnego do kanału żuchwowego. Przy prawidłowym podaniu anestetyku znieczulenie to jest skuteczne prawie w 100%. Zmodyfikowaną formą znieczulenia miejscowego jest znieczulenie śródwięzadłowe. Bywa ono stosowane przez część stomatologów jako podstawowe zarówno w obrębie szczęki, jak i żuchwy. Inni z kolei stosują je jako znieczulenie uzupełniające. Polega ono na wprowadzeniu anestetyku bezpośrednio do przestrzeni ozębnowej. Po podaniu płyn znieczulający przechodzi wzdłuż ozębnej do okołowierzchołkowych włókien nerwowych i wnika do kości tworzącej przegrodę zębodołu. Zalety znieczulenia śródwięzadłowego to: wystąpienie efektu po około 30 sekundach, zastosowanie małej dawki środka znieczulającego, brak potrzeby aspiracji, znieczulenie jedynie leczonego zęba, niewielki zakres znieczulenia tkanek miękkich. Zdarza się, chociaż bardzo rzadko, że w przypadku bólu związanego ze stanem zapalnym w obrębie miazgi znieczulenie nasiękowe lub przewodowe okazuje się niewystarczająco skuteczne. W takiej sytuacji wskazane jest zastosowanie znieczulenia domiazgowego. Polega ono na wstrzyknięciu pod ciśnieniem środka znieczulającego do komory zęba. Anestetyk podany bezpośrednio do pęczka naczyniowo-nerwowego w jamie zęba działa prawie natychmiast. Jednak technika tego rodzaju znieczulenia wymaga sprawności i doświadczenia lekarza.
Znieczulenie śródkostne to rodzaj znieczulenia miejscowego, którego istotą jest podanie anestetyku bezpośrednio do kości gąbczastej otaczającej ząb. Najpierw należy znieczulić błonę śluzową, następnie wykonać trepanację blaszki zbitej zębodołu i w ostatnim etapie zdeponować płyn znieczulający do kości gąbczastej. W tym celu stosuje się nowoczesny system Quick Sleeper, zapewniający bezbolesne i szybkie wykonanie wszysudch etapów. Decydując się na zastosowanie znieczulenia miejscowego podczas leczenia stomatologicznego, należy pamiętać o możliwych powikłaniach. W przypadku pacjentów, u których znieczulenie miejscowe będzie stosowane po raz pierwszy, przed jego wykonaniem wskazane jest przeprowadzenie próby uczuleniowej. Celem stosowania znieczulenia miejscowego jest eliminacja bólu podczas zabiegu stomatologicznego, a także zmniejszenie lęku pacjenta przed leczeniem. Jego skuteczność w dużej mierze zależy od wyboru odpowiedniej dla danego przypadku techniki znieczulenia oraz sposobu i poprawności jej zastosowania.
szaloncia