6-Monarchia ograniczona.doc

Dn.6/13/20.12.2005r.

FRANCJA W DOBIE REWOLUCJI

1789 – 1814r.

Przyczyny rewolucji francuskiej

• kryzys społeczny i polityczny
• • 1786r. kryzys osiągnął szczytowe nasilenie
  • opanowanie przez szlachtę głównych urzędów
  • wysoka stopa życiowa arystokracji wśród otaczającej ją nędzy
• powstawanie pism postępowych pisarzy francuskich XVIII w.
• • myśli pisarzy wiązały się z filozofią racjonalistyczną i z doktryną prawa natury
  • pisarze wierzyli w istnienie praw przyrodzonych (poznawalnych rozumem), należy tylko:

- odkryć prawa natury, które rządzą życiem społecznym, jego ekonomią, polityką

- człowiek powinien tym prawom dać kształt prawa pozytywnego, które umożliwi stworzenie

ustroju zapewniającego sprawiedliwość i szczęście

- ludzie powinni powoływać rząd, którego celem jest zagwarantowanie praw naturalnych

- stosunek między rządzonymi a rządzącymi powinien opierać się na umowie społecznej

• pisarze uważali, że człowiek ma prawo do szczęścia i może je osiągnąć, kiedy:

- będzie przestrzegał praw naturalnych, praw przyrodzonych każdego człowieka

• pisma Monteskiusza, Rousseau posiadają podobne założenia, co pisarze francuscy:
• • Monteskiusz

- stworzył teorię podziału władzy jako systemu, który ma zabezpieczyć prawa naturalne

człowieka do wolności

- występował przeciw rządom despotycznym, natomiast za monarchią umiarkowaną

(zapewniającą człowiekowi korzystanie z wolności)

• Rousseau

- posiadał koncepcję umowy społecznej: suwerenność w państwie należy do ludu

(zasada suwerenności ludu, równości i wolności społecznej)

- jego obraz ustroju społecznego, przeciwny do ustroju państwa feudalnego i monarchii absolutnej

• szkoła fizjokratów

• głosiła wolność gospodarczą
• przeciwna jakimkolwiek ograniczeniom prawa własności
• zwolennikiem liberalizmu ekonomicznego, wolnej konkurencji, reform, kapitalizmu

Zwołanie Stanów Generalnych - 5 V 1789r.

• • 1614r. ostatnie zwołanie Stanów Generalnych
  • 5 V 1789r. zwołanie Stanów Generalnych pod presją Parlamentów i opinii publicznej

(data otwiera okres rewolucji we Francji)

• chęć króla nakładania nowych podatków
• Parlament uważa, że tylko naród reprezentowany przez Stany Generalne może uchwalać podatki
• król karze zarejestrować w Parlamencie ustawę, znoszącą uprawnienia polityczne Parlamentów

w dziedzinie rejestracji ustaw

• oburzenie, dlatego król zmuszony do ustępstwa, zwołania Stanów Generalnych
• • przyznanie stanowi trzeciemu (mieszczaństwu) podwójnej liczby posłów
  • powołanie w każdym stanie posłów dla utworzenia trzech kolegiów poselskich

Powstanie I Konstytuanty - 9 VII 1789r.

• Stany Generalne ogłosiły się Zgromadzeniem Narodowym, a 9 VII Konstytuantą

(nie może się rozwiązać, ani zostać rozwiązana zanim nie uchwali nowej konstytucji)

• uchwalono, że każdy poseł jest reprezentantem całego narodu (nie tylko swego stanu),

jest nietykalny i nie może zostać pociągnięty do odpowiedzialności politycznej

• wieść o planowaniu usunięcia siłą Konstytuanty przez króla
• wystąpienie zbrojne ludności Paryża
• • 14 VII zdobycie paryskiej Bastylii (symbolu despotyzmu królewskiego) – obecnie

dzień święta narodowego we Francji

• wywołały okres tzw. „wielkiej trwogi”

• w VIII, pierwsze zasadnicze uchwały Konstytucji:

I.                                                                                                         Deklaracja praw człowieka i obywatela

• • akt prawny, który stworzył podstawę nowego systemu prawno-państwowego
  • treść deklaracji dzieli się na 2 grupy:
  • • zasady ogólne dotyczące organizacji politycznej państwa

1.       Zasada suwerenności ludu à program umiarkowanej burżuazji

- przeciwna teorii o boskim pochodzeniu

- prawo może przyjść do skutku tylko jako akt woli powszechnej

2.       Teoria podziału władzy

- zaczerpnięta od Monteskiusza

- prawo ludu do wyrażania zgody na obciążenia podatkowe

- odpowiedzialność władzy przed sądem

• • • sformułowanie praw osobistych człowieka tzn. praw obywatelskich

1.       Zasady „praw człowieka i obywatela”

- sformułowanie i wyliczenie praw osobistych, naturalnych, niezbywalnych, świętych

i ich wspólne określenie mianem praw obywatelskich

2.       Równość wobec prawa à służyła interesom bogacącego się mieszczaństwa

- równość praw politycznych

- równość ciężarów podatkowych

- równy dostęp do urzędów

- równe dla wszystkich sądy

- niwelacje różnic i przywilejów stanowych

3.       Wolność

- według definicji Deklaracji, wolność to możność czynienia wszystkiego co nie szkodzi drugiemu

(prawo określa co jest czynnością szkodliwą)

- nietykalność osobista (nikt nie może być oskarżony, aresztowany, więziony,

inaczej niż w wypadkach określonych przez prawo)

- wolność sumienia, wyrażanie przekonań w słowie i na piśmie

(oznacza odcięcie się od nietolerancji religijnej)

- wolność gospodarcza, nienaruszalność prawa własności prywatnej, jako „prawo święte”

(naruszalność dopuszczalna: w wypadkach podyktowanych potrzebom powszechną

i pod warunkiem pełnego odszkodowania) à program rewolucyjnego mieszczaństwa

• Deklaracja posiadała charakter programu rewolucyjnego, manifestu francuskiego mieszczaństwa
• wpływ amerykańskiej „Deklaracji niepodległości” i naśladownictwo praktyki stosowanej

w Stanach Zjednoczonych, gdzie konstytucje stanowe były poprzedzane deklaracjami

(również te same źródła myśli politycznej opartej na doktrynie prawa natury)

• wywarła wielki wpływ na kształtowanie się ustroju i prawa w państwach nowożytnych
• stanowiła „credo”, ewangelię polityczną dla szeregu pokoleń, na których będą opierać się

międzynarodowe deklaracje praw po II wojnie światowej

• wprowadziła pojęcie podmiotowych praw publicznych i stworzyła dla nich gwarancję konstytucyjną

(odtąd dwustronny stosunek jednostki do państwa: poddany stawał się obywatelem, uzyskał określone

prawa publiczne, w obronie których mógł stanąć wobec państwa jako strona w sądzie)

• wykształciła pogląd, że racje bytu każdej organizacji politycznej stanowi ochrona nienaruszalnych

i naturalnych praw człowieka

II.                                                                                                      Uchwały w sprawie likwidacji feudalizmu

• dekret z 4 VIII 1789r. zniósł przywileje szlachty i powinności feudalne chłopów wobec panów

(zapoczątkowanie francuskiej „reformy rolnej”)

• wprowadzenie kryterium rozróżniające:
• • feudalne prawa właścicieli, narzucone chłopom, oparte na gwałcie, tzw. „feudalizm dominujący”

- zaliczano do niego prawa związane z poddaństwem, sądownictwo patrymonialne, pańszczyzny,

  monopole dworskie

• • prawa oparte na umowie, tzw. „feudalizm kontraktujący”

- prawo do poboru czynszów i podobnych świadczeń od chłopów

• na podstawie rozróżnienia, zwolniono chłopów bez odszkodowania dla panów ze świadczeń należących

do sfery „feudalizmu dominującego”, natomiast na płaszczyźnie „feudalizmu kontraktującego”,

dano prawo wykupienia się z tych czynszów (jedynie drobna część chłopów jest w stanie to zrobić)

• 1792r. Konstytuanta zadekretowała, że chłopi będą zobowiązani do świadczenia czynszów, tam gdzie

panowie potrafią udowodnić prawo do ich pobrania, za pomocą dokumentu istnienia pierwotnego kontraktu

• • dokumenty poginęły w okresie „wielkiej trwogi”, zniszczyły się
  • dekret oznaczał faktyczne zniesienie prawa własności panów do ziemi chłopskiej
  • dopiero dekret z 1793r. zniesie wszelkie prawa feudalne bez odszkodowania
  • zapoczątkowanie likwidacji wielkiej własności ziemskiej
  • • ustawa o konfiskacie dóbr kościelnych i szlacheckich dóbr ziemskich (należących do emigrantów)
    • • majątki uznane za dobra narodowe, zdecydowano je rozprzedać, tzw. masowa parcelacja”

(nabywcami głównie chłopi i mieszczaństwo)

• doprowadziło do likwidacji wielkiej własności ziemskiej

- wielkie dobrodziejstwo dla chłopów, w zamian poparli armie rewolucyjne

- szlachta straciła szanse odzyskania przodującego stanowiska w państwie

III.                                                                                                   Reformy zarządu terytorialnego

• w myśl hasła: „Francja jedna i nierozdzielna”, dążono do stworzenia administracji prostej i jednolitej,

zniesienia przywilejów i partykularyzmów lokalnych

• nowy podział administracyjny
• • kryterium podziału: względy gospodarcze i geograficzne (pominięcie historycznych)
  • 83 departamenty, ich nazwy od rzek, gór (żadna nie nawiązywała do historycznej nazwy prowincji)
  • 4-stopniowy podział administracyjny: departamenty dzieliły się na dystrykty,

dystrykty na kantony, kantony na gminy wiejskie i miejskie

• • jednolity w całym kraju ustrój gmin wiejskich i miejskich
  • podział przetrwał po dzień dzisiejszy
• obieralne samorządowe organa

• na poszczególnych szczeblach obywatele wybierali wieloosobowe rady:

- municypalne w gminach (3-21 osób)

- dystryktowe (12 osób)

- departamentalne (36 osób)

• rady ze swego grona wybierały merów w gminach, a dyrektoriaty w dystryktach (4 osoby)

i w departamentach (8 osób)

• system zapewniał władzę bogatszemu mieszczaństwu w administracji lokalnej
• nie zdał egzaminu w życiu, dopiero Napoleon dokonał gruntownej reorganizacji nowego systemu

IV.                                                                                                   Reformy sądownictwa

• • potrzeba utworzenia jednolitego, prostego systemu sądownictwa, władzy sądowej jako wyrazu

suwerenności ludu i jako władzy niezawisłej, przez rozdział władzy sądowej od wykonawczej i ustawod.

• • wprowadzenie równego dla wszystkich sądownictwa powszechnego, instytucji sędziów pokoju

i ławy przysięgłych

• • odrębne instancje sądowe w sprawach cywilnych i karnych
  • • ...