Tytuł pakietu: Co to są Parki Technologiczne?
Grupa tematyczna: Innowacyjność
Autor pakietu: Centrum Informacji Gospodarczej w Gliwicach, Centrum Informacji Gospodarczej przy RAR „INWESTOR”
sp. z o.o. w Rudzie Śląskiej, PARP
Data opracowania: 29/12/2004
Data i autor ostatniej
aktualizacji: 28/12/2007 ConsulTriX Krystyna Górak
1. Dokumenty programowe
Pojęcie parku technologicznego jest wspólnym określeniem dla zorganizowanych kompleksów gospodarczych, w ramach których realizowana jest polityka w zakresie [1]:
w praktyce spotykanych pod nazwami: parki naukowe, parki badawcze, parki naukowo – badawcze, parki naukowo – technologiczne, parki przemysłowo – technologiczne, technopole, itp.
Według definicji przyjętej przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Parków Naukowych (ang. International Association of Science Parks - IASP) park technologiczny to organizacja zarządzana przez wyspecjalizowanych profesjonalistów, której celem nadrzędnym jest wzrost zamożności danej społeczności poprzez promocję kultury innowacyjnej oraz konkurencyjności własnych przedsiębiorstw i instytucji opartych na wiedzy. W celu realizacji tych zamierzeń park technologiczny stymuluje i zarządza przepływem wiedzy i technologii pomiędzy uczelniami wyższymi, instytucjami badawczo-rozwojowymi, przedsiębiorstwami oraz rynkiem, wspiera tworzenie i rozwój przedsiębiorstw innowacyjnych przy pomocy procesów inkubacyjnych i spółek typu „spin-off”, a także dysponuje innymi usługami o wartości dodanej, łącznie z gruntami oraz wysokiej jakości pomieszczeniami o specjalistycznym wyposażeniu [2].
Według dokumentu „Zwiększanie innowacyjności gospodarki w Polsce do 2006 roku"[1] park technologiczny jest określany jako zainicjowany i subwencjonowany ze środków publicznych kompleks naukowo-przemysłowy, którego zadaniem jest tworzenie środowiska innowacyjnego, zwiększającego dynamikę rozwoju regionu.
Na uwagę zasługuje definicja parku technologicznego, propagowana przez Agencję Rozwoju Przemysłu[2] [3]: park technologiczny jest to zespół wyodrębnionych nieruchomości wraz z infrastrukturą techniczną, utworzony w celu dokonywania przepływu wiedzy i technologii pomiędzy jednostkami naukowymi w rozumieniu art. 3 pkt 4 Ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o Komitecie Badań Naukowych (Dz.U.2001.33.389 oraz Dz.U.2003.39.335), a przedsiębiorcami, na którym oferowane są przedsiębiorcom, wykorzystującym nowoczesne technologie, usługi w zakresie doradztwa w tworzeniu i rozwoju przedsiębiorstw, transferu technologii oraz przekształcania wyników badań naukowych i prac rozwojowych w innowacje technologiczne, a także stwarzający tym przedsiębiorcom możliwość prowadzenia działalności gospodarczej przez korzystanie z nieruchomości i infrastruktury technicznej na zasadach umownych.
Koncepcja parków technologicznych nawiązuje do dziewiętnastowiecznej koncepcji okręgów przemysłowych prof. Alfreda Marshalla, brytyjskiego ekonomisty. Za pierwszy na świecie park technologiczny uważa się utworzony w 1948 r. Bohanson Research Park w Menlo Park (USA). Największą sławę do dziś ma jednak Dolina Krzemowa, czyli Stanford Reseach Park przy Uniwersytecie Stanforda, utworzony w 1951 roku. W sąsiedztwie Uniwersytetu Stanfordzkiego zaczęły się lokować firmy prywatne i agendy rządowe z myślą o wykorzystaniu efektów badań tej uczelni. Doprowadziło to do powstania słynnej Silicon Valley - obecnie rejonu o największej koncentracji firm high-tech na świecie.
Po raz pierwszy idea parku technologicznego została wprowadzona w życie w sposób planowy w Północnej Karolinie w połowie lat 50-tych. Powołano tam Research Triangle Park i umiejscowiono go między trzema uczelniami: Duke University, University of North Carolina i North Carolina State University. Dziś na świecie działa kilkaset parków badawczych/technologicznych, z tego około połowa w USA. Choć nie są one jedyną drogą tzw. komercjalizacji technologii, czyli jej transferu z laboratoriów do przemysłu i na rynek (patrz pakiet: „Strategie komercjalizacji technologii), to uważane są za drogę bardzo efektywną. Parki technologiczne to szansa zarówno dla nauki, jak i dla przemysłu i gospodarki.
Aktualnie Międzynarodowe Stowarzyszenie Parków Technologicznych zrzesza ponad 290 parków z 63 krajów [4]. W Polsce na początku 2006 roku funkcjonowało 8 parków technologicznych, w pełni realizujących działalność operacyjną [5]. Za pierwszy polski park technologiczny uznawany jest Poznański Park Naukowo – Technologiczny, powołany w maju 1995 roku, w ramach działalności statutowej i gospodarczej Fundacji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza [1].
2. Zasady funkcjonowania Parków Technologicznych
Niezależnie od przyjętej definicji, wszystkie Parki łączą w sobie pewne cechy. Są zarazem instytucjami naukowo-badawczymi, tworzą przyjazny klimat dla biznesu, cechują się wysoką i dogodną dla najemców infrastrukturą oraz realizują rządowe i regionalne programy wspierania przedsiębiorczości. Można wskazać na szereg wspólnych cech, spotykanych na całym świecie technopoli, parków naukowych, badawczych i technologicznych. Wszystkie te kompleksy [1]:
· bazują na wyodrębnionej i samodzielnie zarządzanej nieruchomości, obejmującej konkretny teren i/lub budynki,
· posiadają koncepcję zagospodarowania i rozwoju, obejmującą aktywność naukowo – badawczą i produkcyjną, związaną z kreacją nowej wiedzy i technologii,
· posiadają formalne powiązania z instytucjami naukowo – badawczymi i edukacyjnymi, lokalną i regionalną administracją publiczną, działającymi w regionie instytucjami wspierania przedsiębiorczości i transferu technologii oraz finansowania ryzyka (fundusze Venture Capital)
Rolą każdego parku technologicznego jest:
§ tworzenie atrakcyjnych miejsc pracy.
Z drugiej strony, mimo wielu podobnych w odbiorze zewnętrznym cech (misja, formy działania, organizacja, itp.) jest to kategoria jednostek bardzo zróżnicowanych. Praktycznie każdy z parków posiada indywidualny charakter, wynikający z regionalnych uwarunkowań społecznych, kulturowych i ekonomicznych oraz dostępnych czynników wzrostu. Nie ma jednego uniwersalnego modelu parku, ani szablonu organizacyjnego gwarantującego sukces. Poszczególne inicjatywy odzwierciedlają specyfikę lokalnego środowiska naukowego i biznesu, typ gospodarki i tradycje przemysłowe oraz kulturowe uwarunkowania przedsiębiorczości. Międzynarodowe doświadczenia umożliwiają zróżnicowanie parków na dwa odmienne koncepcyjnie typy [1]:
1. parki naukowe (badawcze) – tworzone w otoczeniu szkoły wyższej (często w ramach uniwersyteckiego campusu), z inicjatywy środowiska akademickiego i silnie powiązane z określoną uczelnią, stanowiące element jej polityki komercjalizacji wyników badań i współpracy z biznesem,
2. technopol – rozbudowana koncepcja przestrzenna, łącząca głównych aktorów lokalnego środowiska innowacyjnego, rozwijana z inicjatywy władz publicznych (lokalnych i regionalnych) w oparciu o model publiczno-prywatnego partnerstwa. Oprócz działań na rzecz intensyfikacji transferu technologii, w szerokim zakresie realizowane są tu inicjatywy w zakresie pozyskiwania zewnętrznych inwestorów oraz koncentracji potencjału badawczego w regionie.
Spotykane na całym świecie parki technologiczne, koncepcyjnie i organizacyjnie zawierają się pomiędzy powyższymi modelowymi typami. Do parków technologicznych bywają zaliczane również inne formy infrastruktury innowacyjnej - np. inkubatory i centra transferu technologii - pod warunkiem, że oferują pomieszczenia lub tereny dla małych, technologicznych firm. W tym kontekście na uwagę zasługuje model parku przemysłowego, popularyzowany przez Agencję Rozwoju Przemysłu, który jest definiowany jako[3]: zespół wyodrębnionych nieruchomości, w którego skład wchodzi co najmniej nieruchomość na której znajduje się infrastruktura techniczna pozostała po restrukturyzowanym lub likwidowanym przedsiębiorcy, utworzony na podstawie umowy cywilnoprawnej, której jedną ze stron jest jednostka samorządu terytorialnego, stwarzający możliwość prowadzenia działalności gospodarczej przedsiębiorcom, w szczególności małym i średnim.
W ramach parków przemysłowych zakłada się głównie [1]:
· zapełnienie oferowanej powierzchni rynkowo skutecznymi firmami wykorzystującymi nowoczesne technologie,
· przyciąganie inwestorów,
· tworzenie miejsc pracy,
w celu amortyzowania społecznych i gospodarczych skutków restrukturyzacji tradycyjnych branż przemysłowych. Przykładami parków przemysłowych są: Noworudzki Park Przemysłowy, Stargardzki park Przemysłowy, Bełchatowsko – Kleszczowski Park Przemysłowo-Technologiczny, czy Płocki Park Przemysłowo – Technologiczny.
Najczęściej organem założycielskim parku technologicznego jest samorząd terytorialny lub samorząd terytorialny i przedsiębiorstwa (lub inne instytucje). Funkcjonują też parki założone przez przedsiębiorstwa lub konsorcjum firm. Przykładem może być prywatny park technologiczny Nikel Technology Park z Poznania [6].
Najczęściej wybieraną formą prawną parku technologicznego jest spółka prawa handlowego, zwłaszcza spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Jeśli chodzi o inne formy prawne, mamy do czynienia m.in. z fundacją (Poznański Park Naukowo-Technologiczny), stowarzyszeniem (Częstochowski Park Technologiczny), a nawet spółką prawa cywilnego (Podlaski Park Przemysłowy). Wydaje się, że najodpowiedniejszą formą prawną dla parków jest spółka prawa handlowego, zapewniająca jasne zdefiniowanie praw i obowiązków podmiotów zaangażowanych w projekt, odpowiednią ochronę praw zaangażowanych podmiotów, przejrzystość relacji pomiędzy stronami, a także przejrzystość relacji finansowych. Spełnienie tych warunków umożliwia przyciągnięcie do parku silnych partnerów/inwestorów, którzy zagwarantują sukces przedsięwzięcia [6].
3. Korzyści dla przedsiębiorców współpracujących z Parkiem
Technologicznym
Instytucje proinnowacyjne – parki naukowo-technologiczne, inkubatory i centra transferu technologii stanowią istotny komponent systemu innowacyjnego każdego kraju. Odpowiadają one za sprawny przepływ wiedzy i innowacji zapewniający generowanie korzyści zewnętrznych będących podstawą wzrostu gospodarczego opartego na wiedzy. Szczególnie istotnym powiązaniem w systemie innowacyjnym jest współpraca sektora nauki i przedsiębiorstw – od jej przebiegu zależy innowacyjność i rozwój technologiczny danego kraju [7]. Specyfika parków naukowo-technologicznych pozwala im pełnić rolę inspiratorów współpracy, zarówno między przedsiębiorstwami a sferą nauki, jak i między przedsiębiorstwami. Wszystkie definicje parków kładą nacisk na ułatwianie przedsiębiorcom kontaktów z ośrodkiem naukowym jako jedną z głównych funkcji. Wsparcie współpracy przedsiębiorstw następuje w sposób naturalny – poprzez gromadzenie na jednym terenie wielu firm o podobnym profilu, czy też z danego sektora i sektorów pokrewnych. Współpraca zawiązuje się często w sposób nieformalny dzięki spotkaniom na terenie parku. Przepływ wiedzy między firmami następuje także poprzez „podpatrywanie” i naśladownictwo.
Przedsiębiorstwa prowadzące działalność na terenie parku technologicznego odnoszą z tego tytułu następujące korzyści [4]:
Bardzo ciekawie przedstawiają się wyniki badania ankietowego przedsiębiorstw [7], które wskazały, że aż 45% przebadanych firm współpracuje ze sobą w ramach parku. Oznacza to, że funkcja budowy środowiska kooperacyjnego jest stosunkowo dobrze zaawansowana. Zaskakująco niższą intensywnością cechuje się natomiast współpraca przedsiębiorstw z instytucjami badawczymi – jedynie 25% badanych firm wskazało na taką współpracę. Jest to o tyle zaskakujące, iż wszystkie z analizowanych parków były bezpośrednio lub pośrednio powiązane z wyższymi uczelniami. Co ciekawe, zewnętrzni przedsiębiorcy widzieli główne korzyści z ulokowania na terenie parku w postaci ułatwienia współpracy z innymi przedsiębiorstwami. Oznacza to, że dostrzegają oni pozytywną rolę parku z zakresie tworzenia korzystnego środowiska kooperacyjnego. Biorąc pod uwagę powyższe obserwacje oraz znaczenie przedsiębiorstw i współpracy między nimi dla rozwoju innowacyjnego należy docenić rolę nie tylko parków naukowo-technologicznych, ale także przemysłowo-technologicznych i technologicznych.
Przeprowadzone analizy [7] wskazują, że problemy i bariery rozwojowe parków są przede wszystkim umiejscowione w sferze czynników instytucjonalnych, które najprawdopodobniej nie zawsze są właściwie diagnozowane i uzmysławiane. Bardzo poważną barierą systemową dla rozwoju inicjatyw parkowych (a także innych instytucji proinnowacyjnych), jest niska intensywność współpracy uczelni z przemysłem, komercjalizacji badań oraz powstawania nowych firm technologicznych i odpryskowych (ang. spin-offs). Pomijając ogólne, często niekorzystne uwarunkowania dla rozwoju przedsiębiorczości, istotnym ograniczeniem jest także niedorozwój instrumentów finansowania nowych firm technologicznych – tj. funduszy zalążkowych (seed capital), czy sieci osób fizycznych inwestujących na rynku venture capital - Aniołów Biznesu.
Nadzieją napawa fakt, że w okresie programowania 2007 – 2013 parki technologiczne będą mogły otrzymać znaczące wsparcie z Programu Operacyjnego „Innowacyjna Gospodarka”, w ramach którego do podziału jest ponad 7 miliardów euro z funduszy unijnych. Dodatkowym źródłem wsparcia dla parków są fundusze w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych. Dofinansowanie parków podzielone jest na dwa strumienie, a jego dystrybucja będzie dokonywana na poziomie centralnym i regionalnym. Na poziomie centralnym na wsparcie mogą liczyć tylko wybrane parki technologiczne. Zgodnie z zasadą koncentracji środków, na kilku wybranych projektach będzie można osiągnąć zauważalny efekt w skali całego kraju. Na poziomie regionalnym o wsparcie powinny zabiegać te inicjatywy, które są adresowane do stosunkowo licznej, masowej grupy przedsiębiorców, bądź osób zaczynających działalność w różnorakich sektorach i branżach.
4. Źródła informacji
1. Matusiak K, w „Innowacje i transfer technologii – słownik pojęć” PARP, Warszawa 2005,
2. Zasiadły K. „Parki i inkubatory technologiczne a MŚP” – materiały V Krajowego Forum Informacyjno-Edukacyjnego dla MŚP, Warszawa, 2005, tekst dostępny pod adresem: http://archiwum.parp.gov.pl/doc/forum/forum05/formu5_2_23.pdf,
3. Uzupełnienie Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, lata 2004-2004 – słownik terminologiczny, tekst dostępny pod adresem: http://www.arp.com.pl/spo/index.php?lang=pl&page=dzialanie_,
4. Kleiber M. „Warszawski Park Technologiczny – nowe możliwości dla nauki i gospodarki”, Ministerstwo Nauki i Informatyzacji, Warszawa, 2005 r, prezentacja dostępna pod adresem: www.nauka.gov.pl/_gAllery/11/58/11589.ppt,
5. Matusiak K., „...
pwejman