Bizkaiako Onddoak - Egilea Fernando Pedro Pérez (2012).pdf

(19226 KB) Pobierz

BIZKAIKO

ONDDOAK

A.D.E.V.E.

Egilea:

ernando

edro

érez

IRAUNGITZEKO ZORIAN DAUDEN ESPEZIEAK

DEFENDATZEKO ELKARTEA

Argitaratzailea:

ADEVE

Argazkiak:

Fernando Pedro Pérez, Maite Legarra, Xabier Leizaola,

Jon Urkijo, Nerea Aurtenetxe.

Diseiñua:

Cristina Urionabarrenetxea.

Lehen argitaldia:

20012ko abendua

Legezko gordailua:

BI-1765-2012

A C E T A B U L A

A L E U R I A

KATILU NARANJA

Aleuria aurantia

KALIZA ARRUNTA

Acetabula vulgaris

DESKRIBAPENA:

perretxiku honen

fruitu-gorputzak kopa forma du, 6 cm-

rainoko diametroa eta 4 cm inguruko

altuera. Oinaldean saihets formako

tolesturak dituen hanka du. Saihets

formako tolestura hauek kanpoaldetik

hedatzen eta adarkatzen dira, baina

ez dira behin ere ertzeraino ailega-

tzen. Barrenaldetik leuna da, nahiz

eta batzuetan hondoan tolesturak

ikusi. Barrenalde honen kolorea

gedar-arre eta arre-ilunaren tartekoa

da eta kanpoaldearen kolore zurbila-

go edo ia zuriskarekin kontrastean

dago. Esporak leunak eta eliptikoak

dira eta barrenean ttantta handi bana

dute.

HABITATA:

jangarria da, baina kax-

karra, eta arriskutsua, azido helbeoli-

koa baitu. Jateko egosi egin behar da

azido hau desagertarazteko.

JANGARRITASUNA:

udaberriaren

hasieratik udazkenaren hasiera arte

aurki daiteke, koniferoen basoetan

gehienetan, estrata eta bide ertzetan

batez ere.

DESKRIBAPENA:

katilu laranja-k ertz

gingildua duen plater edo kaxuela forma

izaten du. Bere neurria 8 cm-rainoko dia-

metrokoa da. Askotan talde hertsitan

ateratzen da, eta hauen artean estutuz

gero, ale bakartiena baino irregularragoa

gelditzen da ertza eta bide batez forma

ere bai. Barrenaldea leuna da, kolore

laranja ederrekoa, eta laranja-gorriskara

aldatzeko joera du. Kanpoaldea lauso-

dun antxa da, argiagoa, eta batzuetan

nahiko zuriska.

Oharkabeheko usain eta zaporea.

Batzuetan, bildu ondoren, daramagun

ontzitik atera eta esku gainean hartuz

gero, “esporen leherketa” ttikia gertatzen

da. Esporen “leherketa” hau lauso baten

moduan ikusten da eta eskuaren eta

esporen arteko tenperatura desberdinta-

sunak eragiten du. Esporak gardenak,

elipsoidalak eta saredunak dira eta

mutur arantzatsuak dituzte.

HABITATA:

udazkenetik neguaren

hasieran arte ateratzen da bai hostoza-

bal eta bai koniferoen basoetako lurrean,

lur ibili berrietan batez ere.

Perretxiku polit honi basoetako estrata

ireki berrietan agertzea gustatzen zaio.

Horrelakoetan ikusgarria da lurra kolore

biziko ehundaka diskok estalia ikustea,

lur biluziarekin kontrastatuz.

JANGARRITASUNA:

jangarria da,

baina ez oso ona, ez baitu gustorik, eta

jateko mami gutxi du gainera.

Mamiak kolore berdintsua du eta oso

hauskorra da.

BIZKAIKO ONDDOAK

A E R O B O L E T U S

A U R I C U L A R I A

AUREOBOLETUS GENTILIS

DESKRIBAPENA:

txapelak 2-6 cm-ko

diametroa izan dezake, hasieran hemis-

ferikoa gero ganbil-formakoa eta azkenik

lautu-ganbila; ertza enparatua du eta

barnera kurbatua, zahartzean kanpora

kurbatzeko joera du. Azala erdi banaga-

ria eta likatsua da, batez ere eguraldi

hezea denean, arrosa kolorekoa zertxo-

bait grisaxka edo marroixka aleen adina-

ren arabera. Hodiak motzak dira, itsa-

tsiak edo ia dekurrenteak, oso finak eta

urre-hori kolorekoak. Poro konposatuak,

hasieran oso txikiak, gero zabalduz doaz

eta zahartu ahala nahiko handiak dira;

hodien kolore berekoak dira eta esne

itxurako ttantta batzuk darizkie hazten ari

dinerean. Hanka zilindriko-fusiformea da,

3-8x0,5-1,5 cm-koa, urre-hori kolorekoa,

biziagoa punta aldean eta oinaldean tonu

marroi-arrosak ditu; azala leuna da,

baina batzuetan eta bereziki heldua

denean baditu kanale mehe batzuk luze-

ka jarriak.

Esporak fusiformeak dira, kolore hori-

koak eta bere barnean ttantta batzuk

dituzte.

HABITATA:

espezie arraro eta eder

hau uda-udazkenean atera ohi da

pagadi edo hariztietan, bakarka edo 2-

4 aleko taldeetan

JANGARRITASUNA:

bere mami harroa

zuri kolorekoa da baina zertxobait arrosa

txapeleko azalaren azpian; fruta-usain

antxa du eta zaporea azido samarra.

AURICULARIAAURICULA JUDAE

DESKRIBAPENA:

fruitu-gorputza hanka-

rik gabeko giza belarri formako txapelak

osatzen du. Txapel honen barrenalde edo

himenioa, leuna, nerbioduna, kizkurtua

eta uhindua da, eta kolore gorri-iluna edo

marroi-moreska du, eta ertz uhindu eta

leuna. Kanpotik berriz, iletsu edo balusa-

tua da, uhindua eta kolore grisaska eta

oliba-arrearen tartekoa. Ale fresko eta

hezeek mami gelatinakara, erdigarden eta

arre-gorriska dute, baina lehor dagoene-

an, zurrun, hauskor eta gogorra. Zapore

geza eta oharkabeko usaina. Espora

handi, leun eta zilindrikoak.

HABITATA:

perretxiku gelatinara eta erdi-

garden hau taldeka ateratzen da udan eta

udazkenean ihartutako zenbait hostoza-

balen adar, enbor eta eroritako adarretan,

arte eta intsusetan batipat. Hortik omen

datorkio “Judasen belarri” izena, ebanje-

liioek diotenez, Jesusi traizioa egin ondo-

ren, intsusa batetik urkatu baitzuen bere

burua.

JANGARRITASNA:

jangarria deenez,

sikaturik gorde daiteke.

Ekialde Urrunean (Txina eta Japonian)

arrunt preziatua da. Laborantzako espe-

ziea da hau ere, eta jatetxe txinarretan

sarritan zerbitzatzen dute, gordinik edo

entsaladan, “perretxiku beltz” izena ema-

nez. Berez, perretxiku honek ez da zap-

poretik, baina bere mami gelatinakara

dela da, ekialdeko gusturako oso estima-

tua izaten da.

BIZKAIKO ONDDOAK

A U R I C U L A R I A

A G R O C Y B E

AURICULARIA MESENTERICA

DESKRIBAPENA:

fruitu-gorputza

hankarik gabeko txapel elastiko, laun-

du eta uhindua da, eta 5-15 cm-ko

zabalera du. Gainaldetik iletsua eta

kolore gris eta arre-grisaskaren tarte-

koz zonatua. Ertza zurbilagoa da,

uhindua eta gingildua. Azpialde edo

himenioa gorriska-purpura eta purpu-

ra-ilun tartekoa da, plisatu-nerbiodu-

na, sare baten moduan, esporak utzi-

tako lauso zuriskaz partzialki estaila.

Esporak handiak dira, leunak, ttantta-

dunak eta zilindrikoak.

Auricularia auricula judae-tik txapela-

ren gainaldeak bereizten du, ez baita

ez iletsu zonatua, eta bere forma ez da

giza belarria bezalakoa.

JANGARRITASUNA:

bere mami elas-

tiko eta larrunkararengatik ezin da jan.

Ale fresko eta hezeek mami mehe,

elastiko eta gelatinakara dute, baina

lehorrak daudenean, hauskor eta

gogorra.

HABITATA:

talde handitan ateratzen

da, txapelak elkarri atxekerik, ihartuta-

ko zenbait hostozabalen egur eta mo-

tzondoetan, tapiz moduan. Giro leho-

rra egiten duenean ihartuta daudela

dirudi, baina euria egin ondoren, bizi-

tasuna berreskuratzen dute. Urte oso-

san zehar ateratzen da elurra eta

hotza gaindituz.

MAKAL-ZIZA

Agrocybe aegerita

DESKRIBAPENA:

txapelaren diame-

troa desberdina izaten da, 5-10 cm-koa.

Hasieran txapel ganbila da eta hedatua

gero. Txapeleko azala marroia edo okre

iluna da, zimurra alea gaztea denean,

zahartzean zurbilagoa eta erradialki pi-

tzatua zahartzean. Orriak hertsiak,

altzodunak eta adnatuak dira, hortz

batez dekurrenteak. Hasieran zuriskak

dira eta gero ilunagoak, kolore okre-

marroia, berriz, azkenean, baina orria-

ren ertzak zuriska jarraitzen du. Hanka

luzea, zilindrikoa, batzuetan kurbatua.

Oinaldetik lodiagoa da eta muturrean

punta du. Orrien ondoan eraztun zuris-

ka mamitsu iraunkorra du.

Esporak kolore okre-marroikoak dira,

eliptikoak, eta deneak dute poro ger-

minala.

HABITATA:

perretxiku egurtiarra da,

Bizkaian oso arrunta. Udaberrian eta

udazkenean ateratzen da gehienbat

multzo trinkotan, makal, zumar, asti-

gar, sahats eta beste hostozabal

batzuen enbor bizien oinetan.

Ihartutako egurraren gainean hazteko

ere alda daiteke.

JANGARRITASUNA:

jangarri bikaina

da. Batzuek, perretxiku hauek ikusita,

puska bat kendu eta bere baratz edo

lorategiko leku heze eta itzaltsu batera

eraman izan dute, eta enborra noiz-

behinka ureztatuz urtero 4 edo 5 aldiz

jasotzen dute uzta.

BIZKAIKO ONDDOAK

Plik z chomika:

morefaya2006

Bizkaiako Onddoak - Egilea Fernando Pedro Pérez (2012).pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: