Piotr Kuncewicz - Agonia i nadzieja t4 Proza polska od 1956 (2001).pdf

(2069 KB) Pobierz

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

PIOTR KUNCEWICZ

AGONIA I NADZIEJA

TOM IV

PROZA POLSKA OD 1956

Wydawnictwo „Tower Press ”

Gdańsk 2001

Wstęp

Poeci pokolenia „Współczesności” i towarzyszący im powtórni debiutanci wkraczali do

literatury z takim impetem, że z twórców wcześniejszych, z wyjątkiem grona żyjących jesz-

cze klasyków, drzazgi ledwo zostały. Poezja rzeczywiście zaczynała od nowa. Inaczej było w

prozie, która jest przecież domeną wieku bardziej dojrzałego. Prozaicy „Współczesności” nie

zrobili wyłomu, mimo że nie sposób było nie zauważyć Hłaski czy Janusza Krasińskiego,

Odojewskiego, Terleckiego i innych. Ale wyraźna „zmiana warty” nie nastąpiła. Nadal prym

wiedli twórcy starsi: Andrzejewski, Iwaszkiewicz, Parnicki, Dygat, Breza, Brandysowie, Dą-

browska, Kuncewiczowa, Rudnicki, Żukrowski, Putrament, Mach. Teraz też wybuchło prozą

pokolenie „pryszczatych”: Braun, Bratny, Czeszko, Zalewski. A z nowo objawiających się

Kuśniewicz, J.J. Szczepański czy Auderska też nie byli młodzikami. Stopniowo wspinali się

na Parnas i młodsi, od Wojciechowskiego i Pastuszka po Siejaka i Rybowicza. Nie sposób tu

wyznaczyć bodaj takich generacji jak w poezji. Nie było grup, manifestów, pokoleniowych

sympozjów. Prozaicy nigdy nie mieli swojego Leszina.

Proza powstaje wolniej, ukazuje się już właściwie poza czasem, który ją kształtował. Nie-

kiedy czyni swoim twórcom zjadliwe psikusy. Stanisław Ryszard Dobrowolski pisząc swoją

Głupią sprawę,

cokolwiek by o niej rzec, naprawdę w najczarniejszych snach nie roił, że sta-

nie się ona marcowym argumentem. Ludwikowi Stommie, synowi znanego działacza katolic-

kiego, rozprawę etnologiczną

Słońce wstaje trzynastego grudnia

zaniósł do księgarń los gar-

baty w drugiej połowie grudnia 1981, ciesząc WRON-ę poparciem z tak nieoczekiwanej stro-

ny. Tak czy inaczej, trudno tu o rewolucyjne, szybkie przełomy.

Sytuację komplikuje także brak wyraźnych granic gatunkowych. Proza to dziś nie tylko

powieść i nowela. To także, a może nawet przede wszystkim, esej – i to nie tylko literacki, i

bogata strefa literatury faktu. Czy można sobie wyobrazić prozę współczesną bez Wańkowi-

cza, Jasienicy, Kąkolewskiego, Kapuścińskiego? Sam znacznie chętniej czytam dobrą roz-

prawę archeologiczną, geologiczną czy biologiczną niż przeciętną powieść. Więcej ma nam

do powiedzenia Lorentz niż Böll... Ale, na miłość boską, przecież nie sposób mówić o całym

piśmiennictwie.

W jakich granicach, jak to wszystko zapisać? Jeśli przyjąć kryterium tematyczno-

chronologiczne, to wyjdzie z tego siekanina jak Marianowi Stępniowi, w jego bardzo skądi-

nąd cennym zarysie literatury współczesnej. Co prawda i ja omawiam Iwaszkiewicza chyba w

pięciu miejscach, ale zdarza mi się to nierównie rzadziej. Ryzykuję za to oskarżenie, że piszę

słownik autorów czy też komponuję zbiór sylwetek, choć wcale przecież tak nie jest. W każ-

dym razie pozostanę przy stosowanej dotychczas zasadzie generacyjnej, choć i ona ma do-

tkliwe wady – elementy syntezy są znacznie bardziej rozproszone, a do poszczególnych śro-

dowisk muszę powracać kilkakrotnie – na przykład Kraków „Współczesności”, Kraków „Hy-

bryd”, Kraków „Nowej Fali”, Kraków „Nowej Prywatności”... Ale to już w zakresie prozy nie

takie straszne, bo szkół prozy, poza wątpliwie „małorealistyczną” czy Berezową, nie było.

Zresztą i tutaj kilka tematów domaga się opisania i osobnego potraktowania. A więc temat

wiejski, historyczny, morski, fantastyka. Natomiast tak hołubione pojęcie „powieści współ-

czesnej” nie odpowiada albo niczemu, albo odpowiada wszystkiemu zgoła. Tematyka współ-

czesna miała służyć, wedle programistów, albo chwalbie, albo kontestacji, a ja w zasadzie nie

chcę ani chwalić, ani kontestować, tylko opowiedzieć, jak było. Szkoda, że anioł rozwagi nie

zezwala na opisanie wielu malowniczych historyjek, bo wszak podobnie jak w tomie po-

przednim piszę tu najczęściej o swoich znajomych, a słodycz plotkowania jest niezrównana.

No, może odrobinę, niekiedy...

Czytelnik nie znajdzie tu wszystkich prozaików, którzy tworzyli po roku 1956. W zasa-

dzie ów tom czwarty

Agonii i nadziei

dotyczy tylko tych, którzy po Październiku debiutowali

lub z innych przyczyn zostali przywróceni czytelnikowi. Twórcy, którzy kontynuowali swoją

twórczość powojenną, zostali już omówieni, z małymi wyjątkami, w tomie drugim. Tu więc

tylko potrzebny odsyłacz. A więc przedstawieni zostali: Brandysowie, Wygodzki, Dygał,

Broszkiewicz, Breza, Mach, Newerly, Filipowicz, Promiński, Żukrowski, Putrament, Hołuj,

Czeszko, Rudnicki, Malewska, Otwinowski, Żylińska, Hen, Kisielewski, Karczewska, Kwiat-

kowski, Gołubiew, Andrzejewski, Koźniewski, Machejek, Pytlakowski i wielu, wielu innych.

Po wtóre, w trzecim tomie, poświęconym poetom, omówiłem bądź wymieniłem także ich

twórczość prozatorską, a była ona niemała. I tu odsyłacz musi być pokaźny: Grochowiak,

Bryll, Drozdowski, Iredyński, Osiecka, Grześczak, Czachorowski, Białoszewski, Nowak,

Kruk, Kryska, Śliwonik, Kozioł, Anka Kowalska, Anna Markowa, Joanna Kulmowa, Sito,

J.M. Rymkiewicz, Bursa, Czycz, Elektorowicz, Skwarnicki, Loebl, Dolecki, Piotrowski, Ra-

tajczak, Danecki, Chadzinikolau, Balcerzan, Latawiec,

Górec-Rosiński, Rogow-

ski, Nowicki, Afanasjew, Fac, Kuriata, Bakuła, Liskowacki, Zdzisław Morawski, Czopik-

Leżachowski, Chaciński, Coriolan, Srokowski, Niedworok, Horak, Lubosz, Palma, Netz,

Sztajnert, Waleńczyk, Wilmański, Jachimowski, junta Chróścielewskich, Czuchnowski,

Pietrkiewicz, Łobodowski, Rostworowski, Pankowski, Janta-Połczyński, Radzymińska, Sta-

chura, Bordowicz, Markiewicz, Górzański, Wrocławski, Machnicki, Müldner-Nieckowski,

Waśkiewicz, Strzałkowski, Józefacka, Kazimierczyk, Puzdrowski, Roszewski, Sobczyk, J.J.

Rojek, Milczewski-Bruno, Ordan, Turczyński, Pietryk, Dyczek, Pluta, Gola, Zadura, Biela,

Frejdlich, Kupiszewski, Zagajewski, Kornhauser, Jaworski, Karasek, Lipska, Paźniewski,

Wyrwa-Krzyżański, Czerniawski, Krasnodębski, Gołąbek, Sterna-Wachowiak, Eda Ostrow-

ska, Kulik.

A więc ponad stu autorów, autorów często książek ważnych, eksperymentalnych i prekur-

sorskich. Trzeba ich wszystkich dodać do obrazu, który tu będzie malowany. Jego pierwszą,

coraz cieńszą z biegiem czasu warstwą będą twórcy sprzed pierwszej jeszcze wojny. Zasadni-

czy wzór nakreśliło pokolenie opisane w tomie drugim, a więc ci, którzy debiutowali w latach

trzydziestych. Drugą godną częścią składową będzie generacja Kolumbów. Na to nałoży się

„Współczesność”, która nigdy w takim stopniu nie osiągnęła dominacji, potem stopniowo

wielu innych młodszych twórców, aż wreszcie pozostali, idąc za fletnią fatalnego Henia, za-

nurzą się w Berezynie. Czy ją przejdzie ktokolwiek żywy?

Więc kolejno: dostojni, zakompleksieni, żarłoczni, niepewni, przepuszczeni przez ma-

Piotr Kuncewicz - Agonia i nadzieja t4 Proza polska od 1956 (2001).pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: