ŻYWIENIE KOŁO II.docx

ŻYWIENIE KONI

·         Pasze gospodarskie – jednoskładnikowe:

o        Zielonki

o        Siano

o        Kiszonki

o        Zboża oraz produkty ich przerobu

·         Produkty przetwórstwa przemysłowego

·         Produkty uboczne przetwórstwa przemysłowego – poch. roślinnego

ZIELONKI - nadziemne części roślin których wzrost się jeszcze nie zakończył

·         Zielonki z trwałych użytków zielonych – łąki, pastwiska, o ich smakowitości, ilości i jakości składników pokarmowych w największym stopniu decydują cechy gatunkowe roślin, klimat, rodzaj gleby i nawożenie.

·         Zielonki z upraw polowych.

TRAWY stanowią główną masę użytków zielonych i decydują o wielkości po-zyskiwanego plonu, do najchętniej zjadanych należy zaliczyć kostrzewę czer-woną i trzcinową, krzyżówki rajgrasu angielskiego i niemieckiego, grzebienicę pospolitą.

MOTYLKOWE – odznaczają się wysoką strawnością, zawierają dużo białka, wapnia i magnezu, np. koniczyna biała, czerwona, lucerna.

ZIOŁA – wszystkie rośliny dwuliścienne. Na ekstensywnie użytkowanych, sła-bo nawożonych użytkach udział ziół i chwastów jest znaczny. Do ziół o śred-niej i dobrej wartości pokarmowej można zaliczyć:

·         Mniszka lekarskiego

·         Krwawnik pospolity

·         Babkę lancetowatą

CHWASTY których konie nie jedzą: szczaw kędzierzawy, wilżyna, janowiec.

ROŚLINY TRUJĄCE:

·         Jaskry,

·         Knieć błotna,

·         Skrzyp błotny,

·         Miłek wiosenny,

·         Zimowit jesienny,

·         Orlica pospolita,

·         Dziurawiec.

Udział traw w runi nie powinien być większy niż 70-80% a motylkowych i ziół 10-15%

Na zawartość energii strawnej (ES) i białka ogólnego strawnego (BOS) zasad-niczy wpływ ma stadium wegetacji roślin. Wraz ze starzeniem się roślin w-zrasta zawartość włókna surowego co powoduje jednoczesny spadek straw-ności masy organicznej.  Najniższa zawartość włókna surowego i najwyższa zawartość białka i energii występuje w zielonkach wczesnowiosennych i późno letnich (koniec lipca).

Konie mogą pobrać na pastwisku do 2 kg sm suchej masy na 100 kg mc a taka ilość zapewnia im pokrycie zapotrzebowania na ES nawet z pewnym nad-datkiem – konie ras „prymitywnych” mogą się nawet otłuścić. Pobranie białka jest również wysokie, stosunek BOS do ES w młodych zielonkach wynosi około 15:1, a w przerośniętych trawach rzadko przekracza 5:1.

Zagrożenia zdrowotne związane ze spożywaniem dużych ilości zielonek:

·         Nadmierna podaż azotu

·         Przekarmienie

·         Pobranie roślin trujących – podawanie zielonek w stajni

·         Metale ciężkie

·         Larwy i/lub jaja pasożytów

Szczególnie niebezpieczny jest okres przejścia z żywienia stajennego na past-wiskowe, to przejście powinno być stopniowe. Zamiana suchej i z reguły wy-sokowłóknistej, niskobiałkowej paszy na silnie wodnistą, wysokobiałkową, o niskiej zawartości włókna surowego może być przyczyną wielu zaburzeń trawiennych:

·         biegunki

·         wzdęcia

·         Morzyska

·         niekiedy też zatrucia.

Związane to jest z dużą zawartością wysokocząsteczkowych cukrów – frukta-nów – materiał zapasowy u roślin, ich stężenie wzrasta w roślinie szczególnie w niskich temperaturach (5-100C) nawet do 200g/kg sm, które w większości przechodzą nie strawione przez jelito cienkie i dopiero w jelicie grubym są fermentowane przez mikroorganizmy.

Niektórzy hodowcy stosują wypas nocny i dokarmiają konie gdy te są w stajni. Przy tym systemie wypasu powinni oni zastosować się do reguły: paszę obję-tościową zadajemy przed wyjściem na pastwisko, a paszę treściwą po pow-rocie z pastwiska.

Do najważniejszych błędów żywieniowych powodujących morzyska należą:

·         zbyt duża ilość pasz treściwych w odpasie

·         zła jakość higieniczna pasz

·         niedostateczne (jęczmień, kukurydza) lub nieodpowiednie (pasze ob-jętościowe suche) przygotowanie pasz

·         zbyt szybka zmiana paszy

·         brak wody

PASZE OBJĘTOŚCIOWE KONSERWOWANE

SIANO – wysuszona zielonka, im jest bardziej suche tym chętniej jest po-bierane przez konie

·         siano z zielonki pastwiskowej lub łąkowej

·         siano z lucerny, koniczyny, esparcety siewnej

·         susz z jednego gatunku roślin

Podczas suszenia (na pokosach) na ziemi pod koniec suszenia dochodzi do strat składników pokarmowych, szczególnie białka i składników mineralnych – obłamywanie się części roślin (liście), straty te pogłębiają opady atmos-feryczne (białko, minerały, witaminy).

Jeżeli zawartość wody przekracza 15% podczas pierwszych tygodni przecho-wywania siano przechodzi fazę wypacania. Nie za wcześnie skoszone (z dużą ilością łodyg) i luźno ułożone siano o zawartości wody 18-20% kończy „pocenie” po 6-8 tygodniach.

SUSZE Z ZIELONEK - Otrzymuje się je poprzez odpowiednio dostosowane do materiału suszenie gorącym powietrzem. Zawartość składników pokar-mowych w suszu – uwzględniając ubytek wody – jest porównywalna z mater-iałem wyjściowym. Dość wysoka koncentracja karotenów, wit E, wit. z gr B. Zawartość wit. D jest natomiast niższa w porównaniu z sianem suszonym na pokosach.

Mączka z zielonek .

W praktyce susze z zielonek są mniej chętnie zjadane przez  konie – być może ze względu na mniejszą zawartość produktów fermentacji bakteryjnej.

DOBRA KISZONKA Z TRAW

·         sucha masa – 30 – 40%

·         włókno surowe (%sm) – 23 -26%

·         białko ogółem (%sm) – do 17%

·         popiół surowy (%sm) – do 11%

·         Energia (MJ EM/kg sm) – 1 odrost pow. 6, następne odrosty pow. 5,8

·         Kwas masłowy (%sm) – do 0,30%

·         Kwas octowy (%sm) – 2 – 3,5%

·         Amoniak (%N cał.) – do 10%

·         Kwasowość przy 40%sm – do 4,5 pH

Konserwacja zielonek poprzez zakiszanie jest korzystniejsza od produkcji siana – mniejsze nakłady robocizny, mniejsze straty składników pokarmo-wych, substancji biologicznie aktywnych, można to robić w zasadzie nieza-leżnie od warunków pogodowych, brak pylenia przy karmieniu. Lepsze wy-korzystanie składników pokarmowych niż z siana. „Baloty” o masie ok. 20 kg.

SŁOMY – duża zawartość ligniny we WS, niewielka zawartość białka, za-wartość wit. i minerałów bez znaczenia, z motylkowych zawiera sporo wap-nia. Strawność masy organicznej ok. 35%, można ją poprawić - (50%) pop-rzez ługowanie. Słoma nie pocięta służy przede wszystkim do regulacji  pob-rania paszy, daje zajęcie w czasie wolnym, utrzymuje  fizjologicznie niez-będne warunki w jelicie grubym, wywołuje uczucie sytości.

SIECZKA – słoma pocięta na kawałeczki 3-5 cm podawana po wymieszaniu z innymi paszami.

Zapewnienie możliwie długiego czasu żucia paszy sprzyja obfitej produkcji śli-ny, równomiernemu ścieraniu zębów i prawidłowemu procesowi trawienia w żołądku.

KORZENIE i BULWY:

·         wysoka zawartość wody - niska trwałość

·         niska zawartość WS – wysoka strawność

·         niska zawartość białka i wapnia

·         niedobór wit. rozpuszczalnych w tłuszczach

·         wysoki do średniego poziom wit. z grupy B

·         wysoka zawartość cukrów

MARCHEW – cukry do 50% sm, 1.7 MJ ES-świeża, wysoka koncentracja karo-tenów czerwona 60 mg, żółta 20 mg. Przechowywanie w kopcach nie powo-duje obniżenia się zawartości karotenu. Niekorzystne oddziaływanie na kla-cze (ronienia) gdy jest zanieczyszczona ziemią, dużo azotanów, nadgniła lub w stadium kiełkowania - zielone główki. Marchew suszona.

OWIES – 11.5 MJ ES (13.4 nagi), skrobia (strawność 80-95%) zbudowana z granul średniej wielkości, łatwo rozpadających się na mniejsze cząsteczki. Białko owsa jest niepełnowartościowe – np. dla odsadków za mało lizyny tłuszcz (3-7%) oraz substancje śluzowe o właściwościach dietetycznych Nie-wielka zawartość wit. rozpuszczalnych w tłuszczach (poza E). Wąski stosunek wapnia do fosforu. Ze względu na specyficzną budowę ziarniaka jest bardzo podatny na porażenia mikrobiologiczne. Stosowanie owsa gniecionego lub śrutowanego racjonalne jest jedynie w przypadku koni starych, o nieprawid-łowym lub też zepsutym uzębieniu, jak również koni młodych będących w ok-resie wymiany zębów mlecznych na stałe kiedy rozcieranie nie jest należyte a przez to wykorzystanie paszy. Generalnie owies powinien być skarmiany w całości, bo wówczas konie o dobrych zębach, nie jedzące zbyt łapczywie, dob-rze go przeżuwają i zwilżają śliną. Mitem jest wpływ ww. zabiegów na owsie ma znaczne zwiększenie przyswajalności - pełne ziarno trawione jest w około 65%, gniecione w 68% a zmielone na mąkę w 72% - duża pylistość oraz pow-stawanie w żołądku kleistej treści. Moczenie owsa przez od 12 do 24 godzin przed jego podaniem może okazać się najlepszym rozwiązaniem. Przez ten czas łuska staje się miękka i tym samym łatwa do strawienia oraz aktywacji u-legają enzymy w jadrze ziarna (co wpływa znacząco na proces trawienia). Łuska owsa zawiera znaczące ilości witaminy E, która jest niezbędna do budo-wy mięśni konia i poprawnego działania systemu immunologicznego. Kolejną zaletą moczenia owsa jest jego czystość. Mocząc, wypłukujemy pył oraz na-wóz zalegający na owsie.

Wielkość dawek owsa zależy od:

·         pracy wykonywanej przez konia

·         masy ciała

·         rodzaju pasz uzupełniających

Najczęściej jest to 3 do 7 kg owsa dziennie.

JĘCZMIEŃ 12.8 MJ ES (ozimy) - najczęściej stosowane ziarno zboża w ży-wieniu koni na Środkowym Wschodzie. Tamtejsze odmiany mają jednak cień-szą łuskę niż te uprawiane w Europie i dlatego jest on bardziej bezpieczną pa-szą. Ziarno jęczmienia najlepiej zadawać koniom gniecione lub grubo śruto-wane czy też parowane. Wartość odżywcza jęczmienia jest ok. 10% wyższa od wartości owsa. Zwiększone dawki tego ziarna na ogół lepiej znoszą konie zim-nokrwiste niż szlachetne. Jęczmień jest szczególnie przydatny aby poprawić stan odżywienia koni wychudzonych. Nie zawiera dużo soli mineralnych i wi-tamin, a jego białko jest niepełnowartościowe i dlatego też uzupełnia się je in-nymi paszami. W mieszance z owsem udział jęczmienia nie powinien przek-raczać 1/3 całej dawki ziarna. W żywieniu koni szczególnie przydatne są od-miany niskobiałkowe – jęczmień browarniany. Skarmianie dużych ilości, nie-przetworzonego ziarna jęczmienia sprzyja powstawaniu ochwatu.

ŻYTO 14 MJ ES jest twarde, ma także skłonność do pęcznienia i zbrylania się w przewodzie pokarmowym konia. W związku z tym może spowodować kolkę. Pod względem odżywczym (energotwórczym) jest paszą wartościową lecz na-daje się prawie wyłącznie dla koni roboczych. Najlepiej gdy jego udział w dawce treściwej nie przekracza 25-30%. Ze względu na to, iż ziarno żyta w zetknięciu z wodą czy też sokami trawiennymi, wytwarza śluz zlepiający je w grudki, należy je uprzednio śrutować i skarmiać wilgotne lub namoczone albo ugotowane (parowane). W ten sposób przygotowane ziarno żyta nie powo-duje ryzykownych dla zdrowia następstw.

NASIONA ROŚLIN STRĄCZKOWYCH - stosowane są w żywieniu koni jako do-datek do paszy treściwej - nie powinny one przekraczać 30% ogólnej jej ilości. Zawierają stosunkowo dużo białka i dlatego mają istotne znaczenie w uzu-pełnianiu dawki pokarmowej dla koni o wyższym zapotrzebowaniu na ten składnik to jest źrebiąt i koni hodowlanych. Należy jednak pamiętać, że białko to nie ma dużej wartości biologicznej – prócz białka soi.

GROCH W porównaniu z bobikiem groch jest ubogi w białko, lecz jego przy-datność w żywieniu koni jest znacznie większa. Należy go jednak skarmiać bardzo ostrożnie (śrutowany, moczony, gotowany) i w niezbyt dużych iloś-ciach, ponieważ wykazuje działanie zatwardzające i wzdymające, wpływa na zagęszczenie krwi i może powodować kolki. Mimo to działa korzystnie na poprawę kondycji. Zawiera dużo witaminy B i A.

BOBIK Pod względem odżywczym jego ziarno jest bogatsze od grochu, ale trudniej strawne oraz bardziej zatwardzające i wzdymające. Po stopniowym przyzwyczajeniu koni, szczególnie przy równoczesnym stosowaniu pasz so-czystych, może być z pożytkiem wykorzystywane w żywieniu koni ciężko pra-cujących. Wzmożona produkcja żółci, obrzęki.

ŁUBIN – odmiany „słodkie” – żółty, niebieski. Białko łubinu odznacza się wyż-szą wartością biologiczną niż białko bobiku. Przy odpowiedniej jakości higie-nicznej można je skarmiać w ilości do 0.2 kg/100kg mc/d.

...