Goetel Walery (red.) - Wierchy - R.14 [1936].pdf

(28362 KB) Pobierz
',-
Lemkowie.
(Opis etnograficzny)
w S TEP.
Górale ruscy, zamieszkujacy polskie Karpaty od granicy rumunskiej na
wschodzie az po same niemal Pieniny, dziela sie na kilka pomniejszych
grup etnicznych, rózniacych sie od siebie kultura (zwlaszcza materjalna),
gwara, a po czesci i przeszloscia.
Poczawszy od wschodu, spotykamy Huculów, których osiedla roz-
rzucone sa w górnej czesci dorzecza Prutu i nad Czeremoszem l), z nimi
sasiaduja od zachodu Bojkowie, zajmujacy powiaty kaluski, dolinianski,
stryj ski, skolski, turczanski, drohobycki, samborski 2) oraz (jak wykazaly
najnowsze badania terenowe) znaczna czesc powiatu leskiego.
Na zachód od Bojków mieszkaja Lemkowie, tworzacy dlugi na sto-
kilkadziesiat kilometrów pólwysep, graniczacy od zachodu i pólnocy z lud-
noscia polska, a od poludniowego wschodu i wschodu z ruskimi Dolinia-
nami i Bojkami.
Do niedawnych czasów etnograficzne granice Lemkowszczyzny nie
byly jeszcze scisle oznaczone, zwlaszcza na odcinku wschodnim, gdzie
jako linje graniczna przyjmowano za Wincentym Polem linje górnego
Sanu 3). Do scislejszego ujecia granicy doprowadzily dopiero prace terenowe
przeprowadzone w 1934 r. przez J. falkowskiego i B. Pasznyckiego, oraz
w roku nastepnym przez piszacego te slowa. W wyniku swych prac faI-
kowski i Pasznycki przyjeli za wschodnia granice r d z e n n ej Lemkow-
szczyzny rzeke Solinke, na. wschód od której ciagna sie jeszcze dwie strefy
przejsciowe, siegajace po San.
Poniewaz jednak granica wyznaczona przez tych dwu badaczy okazala
sie w zupelnosci niezgodna z rzeczywistoscia, autor niniejszego artykulu
zmuszony byl po przeprowadzeniu scislych badan terenowych wyznaczyc
nowa linje graniczna wschodniej Lemkowszczyzny, która poprowadzil szczy-
tami Bukowicy i Wielkiego Dzialu.
Wyniki te pokrywaja sie z wynikami uzyskanemi w ostatnich czasach
Wierchy
t.
XIV.
l
4
ROMAN REINFUSS
Zagrody lemkowskie naleza do pospolitego w Karpatach i na Pod-
karpaciu typu zagród jednobudynkowych, t. zn. ze pod wspólnym dachem
znajduje sie zarówno czesc mieszkalna, obejmujaca sien, jedna a rzadzie
'dwie izby i komore, jak i czesc gospodarcza. Ubozsi czesto sien zastep
boiskiem, przez które wiedzie droga do izby.
Zagrody rozbudowane, skladajace sie z osobnego budynku mieszkal-
nego, osobnych stajni i stodoly, spotyka sie na zachód od doliny Ropy,.
glównie zas w pow. sadeckim, czesto trafiaja s:e tam zagrody budowane
w czworobok podobnie jak na Spiszu 8), co robi wrazenie obronnych dwo-
rzyszczy (ryc. 2).
W budownictwie lemkowskiem regula jest konstrukcja scian weglowa}
przyczem we wschodniej i srodkowej Lemkowszczyznie trafiaja sie jeszcze
wegly na «oblap» 9) (t. zw. starowicke uhla) (ryc. 3 a), wypierane coraz sil-
niej przez wegly «na rybi ogon» (ryc. 3 b), wskazywane przez Lemków jako
nowe «niemieckie» lub «saskie», zrab z weglami saskiemi gladko scietemi
nazywa sie «w kaniuk» lub «kanie».
Wedlug naj starszych informatorów, w dawnych czasach na calej Lem-
kowszczyznie kryto budynki dachami cztero-spadowemi poszywanemi slo-
mianemi «kiczkami». Dzis ten starodawny sposób krycia dachów' zachowal
przewage liczebna tylko w kilku wsiach
powiatu gorlickiego (Pstrazne, Bartne,
Wapienne i in.). Pozatem spotyka sie
te dachy w nieznacznej ilosci wzdluz
pograncza polskiego i w powiecie sa-
nockim. W nowszych czasach dach
cztero-spadowy zostal wyparty przez
dwu-spadowy z okapem bocznym (t. zw.
przyczólkowy), który opanowal juz cala
Lemkowszczyzne i ekspanduje obecnie
i pr
na obszarze zamieszkalym przez lud-
nosc polska oraz ruskich Dolinian i Boj-
ków. W drugiej polowie ubieglego stu-
lecia wiele gmin Lemkowskich wykupilo
na wspólna wlasnosc lasy nalezace po-
ecki
przednio do obszarów dworskich. Moz-
.1 VII - - - - - - -> ,-....-..--
nosc wybierania z lasów gminnych do-
wolnej ilosci bezplatnego drzewa spo-
Ryc. 3. a wegiel staroswiecki, b wegiel
wodowala, ze na Lenlkowszczyzllie po-
nowy, c konstrukcja dachu i przychaty.
czal sie szerzyc zwyczaj pokrywania
lokrent, II ostrysznyk, III prypustnycia,
IV platow, V krokow, VI scianka prycha-
dachów gontami, które w ciagu ostat-
ty, VIJ prychata.
nich 70 lat prawie doszczetnie wyrugo-
I A?
T

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin