978-83-61755-23-4-A.pdf

(85125 KB) Pobierz
PIOTR KALINOWSKI
MONETY KSI¥¯¥T
G£OGOWSKICH
KATALOG
LATA 1273 - 1653
KALETY 2009
© Piotr Kalinowski, Kalety 2009
Wydawca:
Wydawnictwo
Piotr Kalinowski
Ks Drozdka 20
42-660 KALETY
ISBN 978-83-61755-23-4
S³owo wstêpu
Katalog, który macie Pañstwo przed sob¹ powsta³ na podstawie
wydanego w 1901 i 1931 roku dzie³ Friedensburga
Schlesiens Münzen und
Medaillen der neuern Zeit
oraz
Die Schlesien Münzen des Mittelaters.
W katalogu zamieszczono monety ksiêstwa g³ogowskiego, g³ogowsko
- ¿agañskiego oraz cieszyñskiego. Te ostatnie wy³¹cznie wtedy, gdy zawieraj¹
tytu³ “Ksi¹¿ê g³ogowski”.
Katalog zosta³ u³o¿ony nomina³owo. Przy wiêkszoœci monet podano
ich ceny w euro osi¹gane wspó³czeœnie na aukcjach zarówno stacjonarnych jak i
internetowych (dane pochodz¹ z portali Coinarchives, WCN, e-Bay, iAllegro).
W stosunku do wydania z 2008 roku wprowadzono nastêpuj¹ce
zmiany: dodano 5 nowych pozycji i 57 nowych ilustracji, a tak¿e wykreœlono 24
pozycje b³êdnie wczeœniej przypisane ksi¹¿êtom g³ogowskim.
Wszystkie uwagi do wyszukanych odmian, uk³adu katalogowego czy
wyceny mo¿na sk³adaæ pod adresem
pk99@op.pl
Piotr Kalinowski
3
Henryk III g³ogowski,
tak¿e Henryk III
G³ogowczyk (ur. 1251/1260, zm. 9 grudnia
1309) – ksi¹¿ê g³ogowski (1273/1274-1309),
ksi¹¿ê wielkopolski (1306-1309). Henryk III by³
najstarszym synem Konrada I g³ogowskiego i
Salomei, córki W³adys³awa Odonica. W 1267
roku bra³ zapewne udzia³ w kanonizacji swojej
prababki Jadwigi. W momencie œmierci ojca w
1273 lub 1274 Henryk III nie osi¹gn¹³ jeszcze pe³noletnoœci. Po raz pierwszy widzimy go
dzia³aj¹cego na arenie politycznej w 1277 roku, kiedy to razem z Przemys³em II
wielkopolskim i rycerstwem z ksiêstwa wroc³awskiego bierze udzia³ w wyprawie
zbrojnej przeciwko stryjowi Boles³awowi II Rogatce. Wyprawa ta zosta³a sprowokowana
przez ksiêcia legnickiego Rogatkê tym, ¿e chc¹c wymusiæ na bratanku - Henryku IV
Probusie ustêpstwa terytorialne, porwa³ m³odego Piastowicza i uwiêzi³ na zamku w
Legnicy. W obronie ksiêcia stan¹³ król czeski Przemys³ Ottokar II i to zapewne on
zorganizowa³ koalicjê ksi¹¿¹t spiesz¹c¹ na pomoc uwiêzionemu. Wyprawa zakoñczy³a
siê klêsk¹ 24 kwietnia 1277roku pod Stolcem, niedaleko Z¹bkowic Œl¹skich. Na czele
wojsk legnickich sta³ wówczas syn Boles³awa Rogatki - Henryk V Brzuchaty i zapewne
tutaj musimy datowaæ pocz¹tek konfliktów pomiêdzy stryjecznym kuzynostwem, co
sta³o siê póŸniej przyczyn¹ wielkich cierpieñ ksiêcia na Legnicy. Rok póŸniej (tj. 1278)
Henryk III uczestniczy³ w wielkiej bitwie pod Suchymi Krutami, gdzie dosz³o do
za³amania potêgi Przemys³a Ottokara II. W tym samym roku dosz³o do podzia³u
ojcowizny i tak: Henryk III otrzyma³ czêœæ g³ogowsk¹ (g³ówne miasta: G³ogów, Bytom
Odrzañski i Ko¿uchów), Przemko czêœæ ¿agañsk¹: ¯agañ jako stolicê ksiêstwa i
Nowogród Bobrzañski, a Konrad II Garbaty œcinawsk¹. W 1281 roku Henryk III, wraz z
Henrykiem V Brzuchatym i Przemys³em II Wielkopolskim zosta³ zaproszony przez
Henryka IV Probusa na zjazd miêdzydzielnicowy do S¹dowla. Tam te¿ ksi¹¿ê wroc³awski
³ami¹c prawa goœcinnoœci uwiêzi³ zaproszonych, wypuszczaj¹c ich dopiero po z³o¿eniu
obietnicy stawienia siê w ci¹gu najbli¿szych piêciu lat na ka¿de wezwanie Probusa wraz z
trzydziestoma kopijnikami. Co dziwniejsze, uk³ad, mimo ¿e zawarty pod przymusem,
przetrwa³ próbê czasu i w nastêpnych latach widzimy Henryka III, razem z bratem
Przemkiem w gronie bliskich wspó³pracowników ksiêcia wroc³awskiego. Henryk III
wspiera³ przede wszystkim Probusa w jego wielkim konflikcie koœcielno-politycznym z
biskupem wroc³awskim Tomaszem II. Dopiero po œmierci Henryka IV stosunki Henryka
III z duchowieñstwem wróci³y do normy. Œcis³a wspó³praca ksiêcia g³ogowskiego z
Henrykiem IV Probusem przynios³a do 1290 roku raczej niewielkie profity: Krosno
Odrzañskie, czy wczeœniej 11 stycznia 1288 roku pasowanie m³odego Henryka III na
rycerza. O zale¿noœci Henryka III od ksiêcia wroc³awskiego œwiadczy ponadto fakt, ¿e po
œmierci brata Przemka 26 lutego 1289 roku Œcinawa zosta³a przy³¹czona do dzielnicy
Henryka IV. Data 23 czerwca 1290 roku wp³ynê³a powa¿nie na dalsz¹ karierê ksiêcia
g³ogowskiego. Otó¿ Henryk IV Probus, umieraj¹c niespodziewanie otruty, uczyni³ swoim
g³ównym spadkobierc¹ na Dolnym Œl¹sku w³aœnie Henryka III G³ogowczyka.
Mieszczanie i rycerze wroc³awscy mieli jednak inne plany i ju¿ zaledwie po miesiêcznych
rz¹dach w po³owie lipca 1290 roku musia³ siê G³ogowczyk ratowaæ ucieczk¹. Wroc³aw
zaj¹³ wezwany przez buntowników ksi¹¿ê Legnicy Henryk V Brzuchaty. Nie znamy
powodów buntu wroc³awian, byæ mo¿e chodzi³o o zbyt ekspansywn¹ politykê ksiêcia
g³ogowskiego. W ka¿dym razie Henryk nie zamierza³ rezygnowaæ i jeszcze w tym samym
roku wybuch³ trwaj¹cy wiele lat konflikt. Jeszcze w 1290 roku ksi¹¿ê G³ogowa zmusi³
Brzuchatego do oddania czêœci spornego terytorium z miastami: Chojnów, Boles³awiec,
4
HENRYK III G£OGOWSKI
1273 - 1309
Goœciszów, Nowogrodziec, Œcinawa, Wiñsko, Syców, Uraz, Trzebnica, Milicz i S¹dowel.
Obie strony zaczê³y szukaæ sojuszników, którzy by ich wsparli w wojnie. Henryk III
G³ogowczyk zwi¹za³ siê z ksiêciem brunszwickim Albrechtem, umacniaj¹c sojusz
ma³¿eñstwem z jego córk¹ Matyld¹ (marzec 1291). Kolejnymi sojusznikami zostali Otton
IV z dynastii askañskiej i Przemys³ II Wielkopolski. Z tym ostatnim G³ogowczyk zawar³
nawet uk³ad gwarantuj¹cy mu w przypadku braku mêskiego potomka u Przemys³a
sukcesjê w Wielkopolsce. Najprawdopodobniej uk³ad ten zobligowa³ Henryka III do
uznania jakiejœ formy zale¿noœci od ksiêcia wielkopolskiego. Henryk V Brzuchaty
zwi¹za³ siê za to bli¿ej z Wac³awem II, z dynastii Przemyœlidów. Innym przejawem
rz¹dów Henryka V by³a chêæ umocnienia pozycji we Wroc³awiu przez odsuniêcie
przeciwników politycznych od wp³ywu na w³adzê. Dotknê³o to m.in. Pakos³awa
Zdzieszyca, który zosta³ skazany na œmieræ za zabójstwo. Blisko trzy miesi¹ce trwa³y
drêczenia ksiêcia legnickiego, zanim ten zdecydowa³ siê ugi¹æ i przekazaæ
G³ogowczykowi ¿¹dane przez niego miasta. By³o to 1/3 ksiêstwa wroc³awskiego z
czasów Henryka IV Probusa, faktycznie prawie wszystkie terytoria le¿¹ce na prawym
brzegu Odry. Ponadto Brzuchaty zobowi¹za³ siê wspomagaæ ksiêcia G³ogowa przez
najbli¿sze piêæ lat przeciw wszystkim wrogom oraz zap³aciæ olbrzymi okup w wysokoœci
30000 grzywien srebra. W lutym 1296 roku œmieræ dotknê³a te¿ innego Piastowicza -
ksiêcia Wielkopolski, a od 1295 króla Polski Przemys³a II. Sojusz wielkopolsko-
g³ogowski za³ama³ siê jednak ju¿ wczeœniej, gdzieœ oko³o 1293 roku, kiedy to Przemys³
zwi¹za³ siê z ksiêciem Kujaw W³adys³awem £okietkiem. Wielkopolanie zgodnie wybrali
na tron poznañski £okietka, pomimo tego G³ogowczyk wyst¹pi³ z roszczeniami wobec
nowego s¹siada, uwa¿aj¹c, ¿e zapis o dziedziczeniu z Przemys³em II jeszcze z 1290 roku
ci¹gle obowi¹zuje. Miêdzy oboma zainteresowanymi ksi¹¿êtami dosz³o szybko do
zawarcia ugody, gdy¿ ju¿ 10 marca 1296 roku pod Krzywinem stan¹³ uk³ad, na mocy
którego Henryk III obejmowa³ wszystkie ziemie na po³udnie od rzeki Obry, ³¹cznie z
kasztelaniami wschowsk¹ i zb¹szyñsk¹. Jednoczeœnie £okietek adoptowa³ syna Henryka
III - Henryka IV Wiernego, któremu w chwili osi¹gniêcia pe³noletnoœci mia³ ofiarowaæ
dzielnicê poznañsk¹, a w wypadku œmierci bezpotomnej ca³oœæ Wielkopolski. Powodem
dla którego Henryk III poszed³ na du¿e ustêpstwa wzglêdem £okietka by³a przegrana
wojna z ksiêciem jaworskim Bolkiem. Bolko bowiem, kiedy Henryk III przebywa³ pod
Krzywiniem, zaj¹³ mu Chojnów i Boles³awiec. Dziêki mediacji Wac³awa II na zjeŸdzie w
Zwanowicach w marcu 1297 roku G³ogowczykowi uda³o siê zawrzeæ pokój z ksiêciem
jaworskim, musia³ jednak zrzec siê wspominanych miast z okrêgami. Koniec lat
dziewiêædziesi¹tych to okres polepszenia siê stosunków z Czechami Wac³awa II (np.
obecnoœæ na koronacji w Pradze Wac³awa w 1297 roku) i pogarszanie siê stosunków z
W³adys³awem £okietkiem, z którym dosz³o do wojny. W czerwcu 1298 roku w Koœcianie
dosz³o do zawarcia przez Henryka III umowy z opozycj¹ mo¿nych wielkopolskich z
biskupem poznañskim Andrzejem Zaremb¹ na czele, na mocy którego w zamian za
potwierdzenie przywilejów koœcielnych i zgodê na objêcie w przysz³ym królestwie
funkcji kanclerza buntownicy obiecywali pomoc w zdobyciu Wielkopolski, Pomorza
Gdañskiego i uzyskaniu korony królewskiej. Konflikt pomiêdzy Piastami wykorzysta³
jednak do w³asnych celów Wac³aw II, który dziêki uk³adowi zawartemu pod wsi¹ Klêka
23 sierpnia 1299 roku zdo³a³ zho³dowaæ W³adys³awa £okietka , a wkrótce potem zupe³nie
usun¹æ go z Wielkopolski. Henryk III G³ogowczyk uzna³ zdobycze czeskie w
Wielkopolsce i na Pomorzu Gdañskim, gdy¿ by³ zajêty konfliktem na obszarze swojego
w³asnego ksiêstwa z biskupem wroc³awskim Janem Romk¹. Konflikt spowodowany by³
zagarniêciem ksiêstwa ¿agañskiego nale¿¹cego dot¹d do Konrada II Garbatego przez
G³ogowczyka w marcu 1299 roku w zwi¹zku z przejêciem przez brata funkcji patriarchy
akwilejskiego. Skoro jednak Konrad II powróci³ do ¯agania, Henryk III nie chcia³ mu
oddaæ ksiêstwa, które sobie podporz¹dkowa³ podczas jego nieobecnoœci. Uwiêzi³ nawet
brata, ale dziêki interwencji wasali i duchowieñstwa (skoñczy³o siê nawet kl¹tw¹
koœcieln¹, zapewne zwi¹zan¹ tak¿e z innymi sprawkami) G³ogowczyk musia³ zwróciæ
Konradowi wolnoœæ i ksiêstwo. Walka z koœcio³em zosta³a za¿egnana dopiero 24 kwietnia
1300 roku potwierdzeniem przywilejów biskupstwa wroc³awskiego. G³ogowczyk nie
zamierza³ jednak rezygnowaæ z wielkopolskiego dziedzictwa, o czym mo¿e œwiadczyæ
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin