Socjologia - Moduły od I do V.pdf

(2141 KB) Pobierz
SOCJOLOGIA
Moduł I
I. SOCJOLOGIA JAKO DYSCYPLINA NAUKOWA
Spis treści:
1 definicja socjologii
2. powstanie socjologii
3. przedstawiciele nauki
4. współczesne teorie socjologiczne
5. metody badań społecznych
6. praktyczne wykorzystanie wiedzy socjologicznej
1 definicja socjologii
Socjologia jest nauką zajmującą się badaniem procesów i zjawisk związanych z powstawianiem, rozwojem, funkcjonowaniem
i rozpadem róŜnorodnych form
Ŝycia
zbiorowego (Walczak-Duraj D.). Socjologia koncentruje się na badaniu
Ŝycia
społecznego
człowieka, grup społecznych i społeczeństw, w róŜnych jego aspektach i przejawach. Przedmiotem badań socjologii jako nauki jest
zachowanie nas samych jako istot społecznych. Własny pryzmat przeŜyć, wyborów jest ukazany w szerszym kontekście: dlaczego
jesteśmy, kim jesteśmy i dlaczego działamy tak, jak działamy. Uczy,
Ŝe
to, co uwaŜamy za naturalne, nieuchronne,
dobre lub prawdziwe, wcale nie musi takie być, i
Ŝe
to, co w naszym
Ŝyciu
‘dane’, jest w znacznym stopniu wytworem historii
1
i społeczeństwa (Giddens A.). Celem tej szczególnej nauki jest pewna systematyzacja codziennych doświadczeń ludzkich dzięki
szerokiej perspektywie opisu oglądu społecznych doświadczeń, wyjście poza doświadczenie jednostki dzięki porównywaniu
doświadczeń z innymi, prezentując je w postaci praw społecznych i teorii (Turner J.).
Socjologia jako jedna z dziedzin nauk humanistycznych powstała stosunkowo późno, natomiast moŜna powiedzieć, iŜ jej narodziny
związane były z jednym z bardziej burzliwych okresów dziejów Europy. Nie znaczy to, iŜ przedmiot badań, czyli społeczeństwo
i interakcje społeczne nie pojawił się wcześniej w historii nauki. Wszak człowiek od zarania dziejów
Ŝyje
otoczony innymi ludźmi,
z którymi połączony jest róŜnorodnymi stosunkami zaleŜności. Problem odpowiedzi na pytanie czym jest społeczeństwo,
jakie normy rządzą ludźmi i jak zostały ustanowione stanowi dorobek takich filozofów jak Platon, Arystoteles, Hume, Hobbes i inni.
Poszukiwanie odpowiedzi o idealny porządek
świata,
w tym
świata
społecznego moŜna określić jako wyraz nieustannej tęsknoty
za lepszym, przewidywalnym, uporządkowanym
światem
(patrz: T. Morus i jego Utopia). Istotna róŜnica myślą społeczną a teorią
socjologiczną polegała na oparciu tej drugiej na astmatycznych badaniach empirycznych w oparciu o metodę naukową.
2. powstanie socjologii
śeby
przedstawić początki socjologii naleŜy cofnąć się do wieku XVIII, a więc wieku, w którym zaczyna rządzić ‘oświecony’ rozum,
czyli wzbogacony o doświadczenia empiryczne, poznanie praw natury, racjonalny, uwolniony od dogmatów religijnych i mistycyzmu.
Jest to wiek, w którym we Francji pojawiają się „encyklopedyści” (Wolter, Diderot, Rousseau) pragnący zapisać największa
i najmądrzejszą księgę
świata
i cywilizacji, a w Anglii działają racjonaliści (Hume, Lock). Ich wspólnym dąŜeniem – ideą było
odkrycie prawdy absolutnej opartej na doświadczeniu weryfikowanym rozumowo. Racjonalizm odzwierciedlony w takich
wyraŜeniach jak „common sense” (ang.) – wspólne doświadczenie, czy „evidence” (fr.) – oczywistość stał się ideą, która głosiła
niezłomne przekonanie o potędze ludzkiego rozumu oraz moŜliwości wykorzystania tego rozumu nie tylko do poznawania
świata,
ale i tworzenia „nowego i lepszego”. Oświecona ludzkość, stała się kwestią czasu. Aby ludzkość mogła wstąpić na drogę swojego
postępowego rozwoju trzeba było najpierw wyzwolić jednostkę. Wyzwolić zarówno z niewiedzy – postulat tworzenia powszechnych
2
szkół, ale równieŜ przyznać jej pewne „naturalne” prawa obywatelskie, zapewnić jej moŜliwość prawa do swobody myśli i wyraŜania
opinii, co w efekcie doprowadziło do przyjęcia amerykańskiej „Deklaracji niepodległości” w 1776, „Deklaracji praw człowieka
i obywatela” w 1789 przez francuskie Zgromadzenie Narodowe, a w Polsce Konstytucji 3 maja 1791 w Rzeczpospolitej Obojga
Narodów (Gaarder J.).
Fragmenty Deklaracji praw człowieka i obywatela (http://pl.wikipedia.org/wiki/Deklaracja_Praw_Człowieka_i_Obywatela)
Art. I. Ludzie rodzą się i pozostają wolnymi i równymi w prawach. Podstawą róŜnic społecznych moŜe być tylko wzgląd na poŜytek
ogółu.
Art. II. Celem wszelkiego zrzeszenia politycznego jest utrzymanie przyrodzonych i niezbywalnych praw człowieka. Prawa te to:
wolność, własność, bezpieczeństwo i opór przeciw uciskowi.
Art. III.
Źródło
wszelkiej władzy zasadniczo tkwi w narodzie.
śadne
ciało,
Ŝadna
jednostka nie moŜe sprawować władzy, która by
wyraźnie od narodu nie pochodziła.
Art. IV. Wolność polega na tym,
Ŝe
wolno kaŜdemu czynić wszystko, co tylko nie jest ze szkodą drugiego, korzystanie zatem z
przyrodzonych praw kaŜdego człowieka nie napotyka innych granic, jak te, które zapewniają korzystanie z tych samych praw innych
członków społeczeństwa. Granice te mogą być zakreślone tylko drogą ustawy.
Wiek XVIII w Europie poza dominującą ideologią „oświeceniową” przyniósł równieŜ zmiany w sferze rzeczywistej.
Jednocześnie wraz ze zmianami społeczno-politycznymi – pojawienie się demokracji parlamentarnych, uwolnieniem obywateli
poprzez nadanie im praw, rozwija się przemysł i nowoczesne miasta. Europa jest
świadkiem
wielkich migracji ludności z terenów
wiejskich do rozwijających się miast, przyciągających rzesze biedaków do fabryk. Z kolei rozwój fabryk wymusza rozwój
technologiczny, który sprzyja produkcji wielkonakładowej. Rewolucja przemysłowa oznacz przejście od systemu wytwarzania
opartego na manufakturze lub rzemiośle do produkcji w mechanizowanych fabrykach.
3
Rewolucja przemysłowa zaczęła się w Anglii, najlepiej rozwiniętym i najbogatszym wówczas kraju
świata,
który miał takŜe wydajne
rolnictwo i bogactwa naturalne zapewniające energię (węgiel kamienny). W Anglii, kolebce przemysłu, na przykład XIII-wieczne
chałupnictwo wełniane nie zaspokajało potrzeb rynku. Stało się to powodem do poszukiwania nowych rozwiązań technologicznych.
Rewolucji w przędzalnictwie dokonała
Przędąca Jenny
(Spinning Jenny; maszyna przędzalnicza wynaleziona przez Jamesa
Hargreavesa w 1764 i udoskonalona przez Richarda Arkwrighta w 1767). MoŜna było na niej wytwarzać jednocześnie 16 nici.
Początkowo
Przędąca Jenny
była napędzana siłą ludzkich mięśni, lecz juŜ w 1779 Samuel Crompton udoskonalił ją tak, aby
wykorzystywała jako napęd mechaniczny koło wodne. Stosowanie koła wodnego nie było jednak wszędzie moŜliwe, więc wynalazcy
szukali innych rozwiązań. W 1769 James Watt zmodernizował silnik parowy Thomasa Newcomena z 1711. Watt zbudował teŜ
mechanizm, z pomocą którego ruch posuwisty tłoków był zamieniany na ruch obrotowy. W 1784 powstała pierwsza fabryka
przędzalnicza, w której uŜyto silniki parowe Watta. Zapotrzebowanie na maszyny parowe powodowało wzrost znaczenia górnictwa
i hutnictwa. W 1785 Edmund Cartwright opracował krosno mechaniczne, które zwiększyło wydajność w tkactwie aŜ 40-krotnie.
Równocześnie z włókiennictwem rozwijała się metalurgia - zastosowanie do wytopu surówki koksu o znacznie wyŜszej
kaloryczności (wzrost wydajności i jakości). Rozwój w przemyśle pociągnął za sobą rozwój w komunikacji. W 1803 został
skonstruowany pierwszy statek parowy. Wynalazcą statku był Robert Fulton. W latach 1814-1825 George Stephenson stworzył
parowóz. http://pl.wikipedia.org/wiki/Rewolucja_przemysłowa
A zatem kilka zjawisk nakładających się na siebie i warunkujących nawzajem (rozwijający się kapitalizm, pojawienie się nowej klasy
społecznej
burŜuazji i proletariatu, powstanie nowoczesnego państwa obywatelskiego, migracje ludności, industrializacja,
urbanizacja (czyli rozwój wielkich aglomeracji miejskich), rewolucja przemysłowa tworząca nowe systemy pracy, powstanie instytucji
edukacyjnych spowodowało zmiany jakich Europa dotychczas nie widziała i nie doświadczyła – patrz: rewolucja systemowa.
W takim właśnie czasie pojawia się August Comte (1798-1857), który jest dzieckiem Rewolucji Francuskiej i przedstawicielem
nowoczesnych, „oświeceniowych” ideologii
poznawczych oraz bezpośrednim obserwatorem przemian społecznych XIX wieku.
4
Jako empirysta postulował powołanie nowej dyscypliny naukowej, którą pierwotnie nazwał „fizyka społeczną”, której zadaniem
byłoby poznawanie praw rządzących
Ŝyciem
społecznym, okrywaniem zasad funkcjonowania
świata
społecznego (Turner J.),
twierdził bowiem,
Ŝe
społeczeństwo podlega niezmiennym prawom tak samo jak
świat
fizyczny. W efekcie nową dyscyplinę nazwał
tworząc hybrydę łacińsko-grecką
socio
(społeczeństwo) –
logos
(wiedza). Jako przedstawiciel swoich czasów ukierunkował nową
dyscyplinę praktycznie, postulując, iŜ poznanie praw umoŜliwi konstruowanie stabilnego łady społecznego i zapobiegnie
w przyszłości wielkim i krwawym rewolucjom. Sformułował prawo trzech etapów rozwoju myśli ludzkiej – trzy stadia ludzkiego
pojmowani
świata
– teologiczne – rozwaŜania o tym co nadprzyrodzone, religijne i boskie, czego odzwierciedleniem jest określone pojmowanie
świata
poprzez idee i systemy religijne i wiarę, a samo społeczeństwo jest postrzegane jako wola Boga.
- metafizyczne - (przejściowe) – odwoływanie do tego co nadprzyrodzone zostaje zastąpione przez filozoficzne przemyślenia nad
istotą zjawisk, czemu towarzyszy rozwój nauki – matematyki, logiki i innych neutralnych systemów myślenia. Społeczeństwo stosuje
jednocześnie wiedzę praktyczną zdobytą przez doświadczenie, wspomagając efekty działania przez praktyki religijne i mistyczne.
- pozytywistyczne (poznawcze) – dominującym sposobem gromadzenia wiedzy jest nauka, czyli obserwacja faktów empirycznych
i usystematyzowana weryfikacja teorii. Dzięki nauce moŜe nastąpić równieŜ rekonstrukcja społeczna, czyli powołanie
społeczeństwa idealnego opartego na podstawach naukowych).
Wraz z poszczególnymi etapami pojmowania
świata,
zmieniać się będą systemy wartości, ideologie uzasadnienia działań
społecznych, jak i praktyczne zachowania ludzi. Od wszechmogącego Boga, przez Boga – obserwatora i sędziego uczynków
ludzkich, do stanu zastąpienia Boga – Nauką. W praktyce działania oznacza to przejście od modlenia się o zdrowie w stanie
choroby, przez etap modlitwy, okadzania i stosowania ziół leczniczych, po fazę leczenia choroby za pomocą pigułki.
Od czasu postulatów A. Comte’a jednak musiało upłynąć prawie 50 lat, aby powołano pierwszy wydział socjologii w 1892 na
Uniwersytecie w Chicago.
3. przedstawiciele nauki socjologii
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin