nerwy czaszkowe.docx

Nerwy czaszkowe (łac. nervi craniales) – 12 par nerwów rozpoczynających się, w przeciwieństwie do nerwów rdzeniowych, na obszarze mózgowia i przebiegających głównie w obrębie głowy. Odpowiadają za odbiór różnorodnych wrażeń zmysłowych, pracę kilku ważnych grup mięśni oraz funkcje wydzielnicze gruczołów (ślinowych, łzowych, błon śluzowych, itp.). Tradycyjnie oznacza się je za pomocą cyfr rzymskich od I do XII, pomimo istnienia innych włókien, również odpowiadających definicji nerwu czaszkowego.

Podział nerwów czaszkowych
Nerwy czaszkowe można ująć, pod względem ich przeznaczenia, w trzy zasadnicze grupy:

·         Grupa nerwów zmysłowych: I, II, VIII

·         Grupa nerwów mięśni gałki ocznej i języka: III,IV, VI, XII

·         Grupa nerwów łuków skrzelowych: V, VII, IX, X, XI

Odmienna klasyfikacja za punkt wyjścia przyjmuje charakter kolumn (słupów) komórkowych istoty szarej, które są miejscami (początku lub końca) projekcji nerwów czaszkowych. Każdej możemy przypisać określoną funkcję oraz wywodzące się z niej jądra pnia mózgowia; cztery pierwsze związane są również z nerwami rdzeniowymi. W stosunku do nerwów I i II oznaczenia te są stosowane rzadko.

·         Kolumna GSE (General Somatic Efferent) – zaopatruje mięśnie poprzecznie prążkowane

·         Kolumna GVE (General Visceral Efferent) – mieści neurony przedzwojowe układu autonomicznego

·         Kolumna GVA (General Visceral Afferent) – otrzymuje informacje z narządów wewnętrznych

·         Kolumna GSA (General Somatic Afferent) – otrzymuje informacje z powłoki ciała: skóry, najbardziej zewnętrznych błon śluzowych, itp.

·         Kolumna SVE (Special Visceral Efferent) – unerwia mięśniówkę pochodzącą z łuków skrzelowych

·         Kolumna SVA (Special Visceral Afferent) – przekazuje wrażenia: zapachowe, smakowe

·         Kolumna SSA (Special Somatic Afferent) – zaopatruje okolicę przedsionkową (równowaga) i ślimakową (słuch) ucha wewnętrznego

Bardziej nowoczesne propozycje sposobu podziału odrzucają rozróżnienie na nerwy specyficzne (special) i niespecyficzne (general) jako dane arbitralnie; w oparciu o obserwacje z badań embriogenetycznych zostają wówczas zachowane tylko 4 główne grupy (SE, SA ,VA, VE) przy czym nerw wzrokowy jako wstępujący, wywodzący się z cewy nerwowej jest oznaczany jako NTA (Neural Tube Afferent).

Uwagi dot. nerwów mózgowia

·         Pierwsze dwa nerwy czaszkowe (węchowy i wzrokowy) rozwojowo nie są właściwymi nerwami obwodowymi, tylko pochodnymi częściami mózgowia. Nerw I wywodzi się z opuszki węchowej przodomózgowia, gdy tymczasem II to wypustka cewy nerwowej w odcinku późniejszego międzymózgowia. Uznając te dwa twory, należy konsekwentnie do nerwów czaszkowych zaliczyć neurony szyszynki (nervus pinealis), u człowieka wysyłające tylko ograniczone projekcje do obszaru uzdeczek. Szyszynka, u niższych kręgowców stanowiąca wręcz "trzecie oko", ma rodowód zbliżony do gałek ocznych.

·         Również ostatni, XII, nerw czaszkowy filogenetycznie wywodzi się z nerwów rdzeniowych segmentu szyjnego rdzenia, a do czaszki przemieścił się na drodze ewolucji. Do tej pory u człowieka zachował kontakt ze słupem szyjnych motoneuronów za pomocą jądra nadrdzeniowego (nucleus supraspinalis), zaopatrującego m. tarczowo-gnykowy drogą nerwu C1.

·         Wiele lat po upowszechnieniu się zestawienia 12 par nerwów odkryto jeszcze jeden parzysty nerw, który spełnia definicję nerwu czaszkowego: nerw końcowy (nervus terminalis), u człowieka bardzo trudny do obserwacji nieuzbrojonym okiem. W obecnej chwili jednak zmienianie ogólnie uznanej systematyki w celu uwzględnienia tej nowości nie miałoby sensu i wprowadziłoby niepotrzebne zamieszanie.

Zestawienie nerwów czaszkowych