Anna Raywer
dietetyka, I rok, II grupa
Temat: Sposób odżywiania się kobiet a dobrostan płodu i noworodka.
Sposób odżywiania kobiety w okresie poprzedzającym ciążę, jak i podczas jej trwania ma istotne znaczenie dla właściwego przebiegu ciąży, rozwoju płodu i zdrowia dziecka w ciągu całego życia. Należy pamiętać, że w trakcie ciąży, w organizmie kobiety, zachodzi szereg zmian hormonalnych oraz fizjologicznych, mających na celu zapewnienie prawidłowego rozwoju płodu. W związku z tym wzrasta zapotrzebowanie na energię oraz składniki pokarmowe, dlatego odpowiednia dieta kobiety ciężarnej powinna być traktowana priorytetowo, zarówno z badaniami prenatalnymi.
Niezmiernie ważne jest, aby kobiety planujące ciążę, najlepiej od trzech do sześciu
miesięcy przed spodziewanym poczęciem, zmieniły tryb życia i przestrzegały zasad
prawidłowej, zbilansowanej diety. Koncepcja programowania żywieniowego zakłada, że w tzw.
krytycznych okresach rozwoju organizmu ludzkiego (m.in. w życiu płodowym) wpływ niekorzystnych czynników środowiskowych, w tym niedobór lub nadmiar składników
pokarmowych, prowadzi do trwałych modyfikacji procesów metabolicznych i hormonalnych, które wpływają na zdrowie dziecka w późniejszym okresie życia. Mogą one skutkować rozwojem powikłań metabolicznych i sercowo‒naczyniowych w okresie dorosłości.
Najważniejszym wskaźnikiem oceny prawidłowości rozwoju płodu jest przyrost masy ciała matki - nadmierny przyrost masy ciała podczas ciąży zwiększa ryzyko długoterminowej otyłości zarówno u matki, jak i u dziecka, i naraża oboje na ryzyko chorób z nią związanych.
Ponadto przyczynia się do bólów kręgosłupa, obrzęków nóg, powstawania żylaków i hemoroidów.
Zbyt duży przyrost masy ciała w ciąży, nadwaga i otyłość przed ciążą mogą być przyczyną powikłań ciążowych, takich jak cukrzyca ciężarnych, nadciśnienie, makrosomia noworodków, poród przedwczesny czy konieczność ukończenia ciąży cięciem cesarskim.
W przypadku zbyt niskiego przyrostu masy ciała matki jedynie w I trymestrze ciąży, noworodek może urodzić się proporcjonalnie mały (z małą masą i długością urodzeniową). Gdy niedobory dotyczą II trymestru ciąży może dojść do wewnątrzmacicznego opóźnienia wzrastania lub urodzenia noworodka z niską masą urodzeniową. W przypadku III trymestru ciąży, niedostateczny przyrost masy ciała może skutkować urodzeniem się dziecka z nieproporcjonalną w stosunku do reszty ciała głową
Zmiana diety podczas ciąży
Niektóre substancje mogą przenikać przez łożysko i wpływać na rytm pracy serca i oddechów u dziecka. Do tej grupy zaliczamy m.in. kofeinę i alkohol. Bezpieczne jest wypijanie do 300 mg kawy dziennie, natomiast spożycie alkoholu należy wyeliminować całkowicie.
Należy pamiętać o chorobach, których źródłem jest żywność – sumiennie przestrzegać zasad higieny. Szkodliwe bakterie i pasożyty (szczególnie Toxoplasma
gondi, Listeria monocytogenes, Salmonella) zanieczyszczonego jedzenia i wody mogą wywołać poronienie, śmierć płodu oraz ciężkie choroby u nowo narodzonego dziecka. Zażywanie lekarstw czy herbatek ziołowych powinno być konsultowane z lekarzem - niektóre z nich zawierają składniki mogące zaszkodzić ciąży i dziecku.
Dieta w ciąży
Równolegle do zwiększonego zapotrzebowania na energię, zapotrzebowanie na niektóre witaminy i składniki mineralne w tym okresie wzrasta nawet o 60-280%.
Dobowe zapotrzebowanie energetyczne kobiety ciężarnej powinno wynosić od 2200 do 2500
kcal/dobę, a w połogu 3000 kcal/dobę. Ogólna wartość energetyczna codziennej diety w
odniesieniu do stanu z przed ciąży nie musi ulec zmianie w I trymestrze ciąży, natomiast w II i III
trymestrze powinna być zwiększona o około 300 kcal/dobę.
Zaleca się spożywanie produktów:
· węglowodanów złożonych (kasze, pieczywo razowe, makarony, ryż, warzywa; tłuszczu zawierającego głównie wielonienasycone kwasy tłuszczowe - kwas linolowy, linolenowy, czyli olej sojowy, kukurydziany, słonecznikowy, oliwa z oliwek, orzechy, ryby morskie (należy unikać ryb, zawierających dużą ilość rtęci, np. tuńczyka, gdyż rtęć może przedostawać się przez łożysko do płodu, a skutkiem jej działania mogą być poważne komplikacje neurologiczne, takie jak niedorozwój umysłowy, uszkodzenie wzroku i słuchu u dziecka );
· białek głównie pochodzenia zwierzęcego, ponieważ są pełnowartościowe (zawierają aminokwasy egzogenne), tj. mięso i jego przetwory, ryby, jaja i produkty mleczne. Produkty zbożowe dostarczają białka o niższej wartości odżywczej.
Nie ma uzasadnienia ograniczanie podaży soli kuchennej w diecie, jeśli nie występuje nadciśnienie tętnicze. Ciężarna powinna wypijać dziennie minimum 2 litry płynów, w tym około 1 litr mleka.
Istotne jest także dostateczne zaopatrzenie ciężarnej w minerały i witaminy. Przy niedostatecznym zaopatrzeniu w kwas foliowy, jod, żelazo i cynk może dochodzić do zaburzeń rozwoju płodu. Niedobór kwasu foliowego może być przyczyną wady pierwotnej cewy nerwowej lub niedokrwistości megaloblastycznej. Z kolei niedobory żelaza zwiększają ryzyko niskiej masy urodzeniowej noworodków, umieralności okołoporodowej oraz liczby porodów przedwczesnych. Niedobór wapnia oraz witaminy D zwiększa możliwość wystąpienia nadciśnienia ciążowego, porodu przedwczesnego oraz obniżonej gęstości kości u noworodka.
Ponadto każda ciężarna w Polsce powinna otrzymywać 150-200 μg/ dobę jodu w formie tabletkowej (niedobór może powodować niedorozwój umysłowy dziecka). Od 13 tygodnia ciąży zalecane jest stosowanie 25 mg żelaza. Dodatkowe zapotrzebowanie na wapń może być pokryte przez zwiększoną ilość spożywanego mleka lub jego przetworów z tzw. pełnej objętości, tj. bez usuwania serwatki.
Zaleca się spożywanie preparatów kwasu foliowego w ilości 0,4 mg/dobę w okresie
przedkoncepcyjnym. U kobiet, które urodziły w przeszłości dziecko z wadą cewy nerwowej
dawka ta powinna wynieść 4 mg/dobę.
Suplementacja witaminowo-mineralna powinna podlegać indywidualizacji i zmianom w
zależności od nawyków żywieniowych i przynależności do grupy ryzyka, w których
mogą występować niedobory żywieniowe:
· ciężarne bardzo młode lub z licznymi ciążami następującymi po sobie w krótkich okresach czasu
· ciężarne wywodzące się z niekorzystnych środowisk socjoekonomicznych
· ciężarne z przewlekłymi schorzeniami, które powodują ograniczenie wchłaniania,
· ciężarne z niedoborem masy ciała i niedostateczną podażą substancji odżywczych
· ciężarne ze specyficznymi nawykami żywieniowymi (wegetarianki, weganki, itp).
Przykłady jadłospisu dla kobiety w III trymestrze ciąży
Śniadanie
Omlet z mąki pełnoziarnistej lub graham z dodatkiem owocow (do wyboru: maliny, truskawki, brzoskwinie, morele, jagody), jogurt naturalny (300‒400 ml) lub maślanka naturalna do picia. Omlet można przygotować rownież ze szpinakiem i serem białym, a do picia wybrać
szklankę soku marchwiowego bez cukru
II Śniadanie
2 kromki pieczywa razowego z dodatkiem pestek dyni lub słonecznika, 2 plasterki drobno pokrojonego pieczonego łososia z łyżeczką poszatkowanego koperku, posypane pieprzem
ziołowym, łososia z przyprawami i koperkiem można połączyć z łyżką połtłustego twarożku
Obiad
Talerz zupy jarzynowej z dużą ilością warzyw i ziemniakami
Polędwiczka wołowa duszona na patelni ceramicznej, na niewielkiej ilości oleju z dodatkiem cebuli, pieczarek lub warzyw duszonych (seler, pietruszka, marchew).
150 g ziemniaków z wody, posypanych koperkiem lub natką pietruszki. Na ziemniaki można polać łyżeczkę stopionego (nie smażonego) masła.
Sałatka z białej kapusty 150g z łyżką oliwy lub oleju
Szklanka soku z czarnej porzeczki
Podwieczorek
· 2 ciasteczka zbożowe (mąka pełnoziarnista, pestki dyni, słonecznika, siemię lniane, orzechy, miód)
· duże jabłko lub gruszka, albo kisiel (domowy lub kupowany w sklepie ekologicznym, bez dodatku konserwantów i sztucznych barwników) z suszoną żurawiną.
Kolacja
· 300 ml jogurtu naturalnego lub maślanki
· szklanka malin lub jagód
· 2 łyżki płatków zbożowych
· łyżeczka miodu
Między i przed posiłkami pij wodę niegazowaną, może być ciepła, sok z buraka (1 szklanka dziennie), herbatę czerwoną, owocową lub koperkową.
Dobre odżywianie podczas karmienia piersią -jest równie ważne jak i podczas ciąży
Racjonalne żywienie nie powinno skończyć się razem z urodzeniem dziecka. Dotyczy ono również okresu laktacji. Trzeba pamiętać, że organizm kobiety potrzebuje regeneracji po okresie ciąży. Okres laktacji przy ubogiej diecie może być dla kobiety dodatkowo wyniszczający, gdyż – jeśli nie będą dostarczone z pożywieniem - do produkcji mleka zostaną zużyte wszystkie zapasy witamin, mikro i makroelementów. W tym wypadku organizm jest bezwzględny - wszystko co najlepsze „idzie” wprost do dziecka, dlatego w żadnym wypadku nie należy na własną rękę podejmować żadnych diet w tym okresie.
Podsumowując
Modyfikacja sposobu odżywiania przyszłej matki może mieć istotny wpływ na przebieg
ciąży, porodu i połogu, rozwój płodu oraz zdrowie kobiety. Sposób żywienia ma istotny wpływ na zdrowie matki, prawidłowy przebieg ciąży, a także na rozwój płodu.
Większość przeprowadzonych badań wykazuje błędy w sposobie żywienia tej grupy kobiet, a wnioski płynące z tych badań wskazują na potrzebę objęcia kobiet ciężarnych edukacją żywieniową. Kobiety w wieku rozrodczym powtarzają błędy żywieniowe ukształtowane w dzieciństwie i młodości. Dodatkowo, wiele z nich w wyniku dbania o zachowanie szczupłej sylwetki ciała ogranicza ilościowe spożycie pokarmów. Przy nieodpowiedniej strukturze spożywanej żywności zwiększa to ryzyko niedoborów białkowych, witaminowych i mineralnych
Prawidłowa dieta kobiety w ciąży powinna się opierać na zasadach zdrowego żywienia.
oliwc12