WYKŁ. 1. Ochrona interesów konsumenta (prof. nadzw. dr hab. Sławomir Smyczek)
Tematy na egzamin:
• Wprowadzenie do przedmiotu ochrona interesów konsumenta
• Polityka konsumencka
• Instytucje zajmujące się ochroną interesów konsumenta
• Ochrona prawna interesów konsumenta
• „Czarna” lista dłużników
• „Bankructwo” konsumentów
• Ochrona konsumenta na wybranych rynkach (rynek usług finansowych, turystycznych, telekomunikacyjnych, zabawki). Tego tematu już nie będzie na egzaminie. Tylko 6 powyższych.
ZALICZENI:
• Test zaliczeniowy – 30 pkt.
• Zaliczenie – 16 pkt.
PYTANIA:
• Czy znasz swoje prawa jako konsument?
• Czy wiesz gdzie się udać, gdy zostaniesz naruszony Twój interes jako konsumenta?
• Czy znasz przepisy prawne, które chronią Ciebie jako konsumenta?
• Czy wiesz …
WPROWADZENIE:
• Ochrona interesów konsumentów ma bardzo długą tradycję
• Początki rozwoju sięgają gwałtownych procesów uprzemysłowienia, jakie nastąpiły w drugiej połowie XIX wieku
• Bardzo istotne znaczenie w walce o prawa konsumentów miała społeczna presja, wywierana na nieuczciwych producentów i usługodawców
RYS HISTORYCZNY:
• 1891 r. - pierwsza w świecie organizacja konsumencka - Liga Konsumentów (Consumers League) w Nowym Jorku
• 1899 r. – pierwsza narodowa organizacja konsumencka - Narodowa Liga Konsumentów (National Consumers League) w USA
• 1902 r. - pierwszy w świecie akt prawny, stanowiący podstawę obrony interesów konsumenta w zakresie bezpieczeństwa żywności: Ustawa o czystości żywności i lekarstw (Pure Food and Drugs Act), która została uchwalona w USA
NOWE UJĘCIE:
1) 1962 r. - John F. Kennedy przedstawił Kongresowi Stanów Zjednoczonych projekt Ustawy o prawach konsumentów (Consumer Bill of Rights)
Jonh F. Kennedy
Wszyscy z definicji jesteśmy konsumentami. Konsumenci stanowią największą grupę ekonomiczną w gospodarce, wpływającą oraz pozostającą pod wpływem prawie każdej publicznej i prywatnej decyzji ekonomicznej. Ale są oni jedyną ważną grupą, której zdanie często nie jest wysłuchane
USTAWA O PRAWACH KONSUMENTA:
• prawo do bezpieczeństwa, stwarzające podstawy do ochrony przed oferowaniem produktów niebezpiecznych dla zdrowia i życia
• prawo wyboru towarów i usług o odpowiadającej cenie i jakości
• prawo do tego, by głos konsumenta był słyszany, co wymaga stworzenia odpowiednich instytucji zapewniających możliwość formułowania postulatów, publicznego ich wyrażania i uwzględniania w polityce gospodarczej i społecznej rządu
• prawo do rzetelnej informacji
• prawo do środowiska naturalnego odpowiadającego wymaganiom ludzkiego organizmu i wysokiej jakości życia
2) 1985 r. - Wytyczne Zgromadzenia Ogólnego ONZ w sprawie ochrony konsumentów
WYTYCZNE ONZ:
• ochrona konsumentów przed towarami i usługami niebezpiecznymi dla zdrowia i życia
• promowanie i ochrona ekonomicznych interesów konsumentów
• wprowadzanie norm bezpieczeństwa i jakości dóbr i usług konsumpcyjnych
• wprowadzanie usprawnień w dystrybucji podstawowych dóbr i usług konsumpcyjnych
• zwiększenie dostępności skutecznego systemu załatwiania reklamacji i skarg
• opracowanie programów edukacyjnych i informacyjnych
• zapewnienie wolności zrzeszania się konsumentów
• ochrona środowiska naturalnego
• współpraca międzynarodowa
KONSUMENT:
• to ten, kto kupuje, by zaspokoić potrzeby własne i gospodarstwa domowego, nie czyniąc z tych zakupów użytku dla pomnożenia pieniędzy
• konsument w roli nabywcy, który kupuje w celu zaspokojenia potrzeb konsumpcyjnych produkty dostępne na rynku (spożycie rynkowe)
• to ten, który także wykorzystuje dobra i usługi wytworzone we własnym gospodarstwie domowym (spożycie naturalne)
oraz
• otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie w postaci świadczeń społecznych (spożycie społeczne)
Konsument w gospodarce rynkowej:
• w gospodarce rynkowej konsumenci uzyskują większość potrzebnych im produktów poprzez rynek
• konsumenci powinni mieć na rynku rzeczywiste warunki do podejmowania racjonalnych i samodzielnych decyzji
• w gospodarce wolnorynkowej maja takie prawo, ale głównie teoretycznie
• o rzeczywistym korzystaniu z tego prawa decyduje nie formalna możliwość, lecz faktyczny układ stosunków ekonomicznych pomiędzy podmiotami występującymi na rynku
„Słabości” konsumentów
• konsument pojawia się na rynku w sytuacji dla siebie przymusowej, przynaglany koniecznością zaspokojenia określonych potrzeb; przeżywanie tych potrzeb ogranicza jego swobodę działania, osłabia jego pozycję i powoduje, że staje się on gotowy do akceptacji proponowanych mu warunków
• konsument w konfrontacji z silną grupą producentów i sprzedawców jest słabszy pod względem ekonomicznym, czasowym i odporności psychicznej (w przypadku dochodzenia roszczeń)
• indywidualny konsument nie ma takiej wiedzy towaroznawczej, technicznej, ekonomicznej, prawnej oraz doświadczenia rynkowego, jakim dysponuje biznes
• konsument występuje na rynku z reguły pojedynczo, a sprzedawcy i producenci należą do określonych organizacji
• występują ograniczenia w konkurencji na rynku poprzez np. pojawianie się podmiotów mających pozycję monopolistyczną, przez co mogą dyktować warunki pozostałym podmiotom, w tym również konsumentom
Interes konsumenta
• to przedsięwzięcie przynoszące pożytek lub korzyść konsumentowi, ewentualnie działanie dla dobra konsumenta
• wszystko to, co przyczynia się do poprawy warunków życia konsumenta w wymiarach: materialnym, kulturowym i środowiskowym
Rodzaje interesów konsumentów
• interesy wspólne, do których należy ochrona środowiska naturalnego, wysoka jakość podstawowych produktów spożywczych, przestrzeganie standardów bezpieczeństwa przedmiotów codziennego użytku itp.;
• interesy grupowe, związane z określoną grupą konsumentów, np. młodzieżą, osobami niepełnosprawnymi itp.;
• interesy indywidualnych konsumentów
Niezgodne z interesem konsumenta
· wszystko to co zagraża dobrobytowi konsumenta, jego zdrowiu i życiu, również w perspektywie przyszłych pokoleń
Podstawowe zagrożenia interesów konsumenta
• nieprzejrzystość rynku (wielość i rosnące zróżnicowanie wyrobów, wprowadzanie nowych wyrobów, nowych materiałów i technologii)
• sztuczne przyśpieszanie „zużycia moralnego” i związane z tym skracanie okresów ich eksploatacji w celu odnowienia popytu
• depersonalizacja rynku (sprzedaż towarów w ogromnych obiektach handlowych, co z reguły wyłącza osobiste kontakty sprzedawców i nabywców)
• sztuczne pobudzanie potrzeb (gadżetami, częstymi zmianami mód, pseudonowościami)
• agresywna reklama
• podwyższanie cen (za pomocą manipulowania asortymentem towarów i rozbudowanym aparatem pośrednictwa handlowego)
• „nadfunkcjonalność” opakowań (wysokie koszty, ograniczone korzyści, doniosłe konsekwencje ekologiczne)
Źródła zagrożeń interesu konsumenta
• monopol
• konkurencja:
• masowość obrotu
• nadmierne zróżnicowanie cen (dezorientacja)
• zróżnicowana zawartość opakowań jednostkowych
• brak rzetelnych i kompletnych oznaczeń na towarze
Rodzaje zagrożeń interesów konsumenta
• w skali ogólnej – wynikają z procesów cywilizacyjnych, przemysłowo-technologicznych, ustawodawczych i organizacyjnych w gospodarce kraju
• dla poszczególnych grup społecznych – są zależne od rozwiązań przyjętych w gospodarce do regulacji podstawowych problemów
Zagrożenia interesów konsumentów w Polsce
• wysoki poziom cen (jakość nie odpowiada cenom)
• niski poziom dochodów ograniczający fundusz nabywczy
• niska jakość produktów – duża wadliwość
• nieuczciwa i agresywna reklama
• niski poziom obsługi klientów przez sprzedawców – brak fachowości, udzielania szczegółowych informacji, uprzejmości
• duże zróżnicowanie asortymentowe – „nieprzejrzystość rynku”
Ochrona interesów konsumenta
· zespół działań pozytywnych mających w różnorodny sposób bronić konsumenta w obliczu zagrożenia jego praw i interesu
Potrzeby ochrony interesów konsumenta
Ochrona interesów konsumenta w zakresie:
• naruszania interesów konsumentów przez biznes
• oddziaływania na świadomość konsumentów
• poziomu życia
Formy ochrony interesu konsumenta
• polityka konsumencka
• formy instytucjonalne
• ustawodawstwo prokonsumenckie
Polityka konsumencka
• ogół świadomych działań państwa, zmierzających do ukształtowania takich warunków, które ułatwiają realizację dążeń konsumentów do możliwie najpełniejszego zaspokajania, ze swoich dochodów, odczuwanych potrzeb
• podstawowy instrument umacniania pozycji konsumenta na rynku
• konieczność stworzenia podstaw prawnych, instytucjonalno - organizacyjnych i finansowych, umożliwiających prowadzenie przez państwo świadomej polityki konsumenckiej, stanowiącej integralną część polityki makroekonomicznej
• podpisanie przez Polskę Traktatu o stowarzyszeniu ze wspólnotami europejskimi nałożyło na nasz kraj obowiązek podjęcia przedsięwzięć stwarzających właściwe ramy integracji
Traktat z Maastricht
• Działania Wspólnoty obejmują przyczynianie się do zwiększenia ochrony konsumenta
• W przedkładanych propozycjach działań Wspólnoty w dziedzinach ochrony konsumentów Komisja przyjmuje za podstawę wysoki poziom ochrony
Priorytety:
• Ochrona zdrowia
• Bezpieczeństwo i ochrona ekonomicznych interesów konsumenta
• Edukacja i informacja konsumencka
• Zwiększanie roli organizacji konsumenckich
Prowadzenie polityki konsumenckiej wynika z:
• sam konsument nie jest w stanie wyeliminować ograniczeń występujących na rynku
• przestało być dobrą wolą rządu
• pobudzania właściwie funkcjonującej gospodarki (trzeba zmniejszyć do minimum zagrożenie płynące ze strony jednego z najważniejszych aktorów gry rynkowej)
• różnego rodzaju zobowiązań międzynarodowych: w tym Wytycznych Zgromadzenia Ogólnego ONZ w sprawie ochrony konsumentów
Działalność państwa
• legislacja tworząca ramy prawne
• organizowanie i wspieranie przedsięwzięć chroniących życie i zdrowie konsumentów
• kontrolowanie rynku
• sądownictwo będące środkiem dochodzenia roszczeń konsumentów
• struktura instytucjonalna polegająca na budowaniu infrastruktury organizacyjnej, służącej ochronie konsumentów
...
Saithis