Spotkania z zabytkami 2015 - 9 -10.pdf

(11972 KB) Pobierz

.............................................................................................................................................................................

INDEKS 377325

•

ISSN 0137-222X

9-10

wrzesień-październik 2015

cena 17 zł

(

w tym 5

vat

)

to też są

zabytki

pośmiertne

muzea secesji

w internecie

zbiory

ferdynanda

karo

Wystawa

botaniczna

w warszawskim

Muzeum Farmacji

(s. 65-67)

Mało znane

obiekty o wartości

zabytkowej

(s. 6-15)

Wokół tradycji

utrwalania

wizerunków

zmarłych

(s. 24-33)

Wirtualne muzea

secesji

(s. 34-38)

| Spotkania z Zabytkami

............................................................................................................................................

Spis treści

Przeglądy, poglądy

Widzę, lubię, szanuję…

Żelazka Mary Potts

9-10 2015

...

■2

■4

■6

■9

■

Wioletta Łabuda-Iwaniak

Wioletta Wrona-Gaj, Stanisław Januszewski

Mirosław Jędras

Wrocławska „Irena” − drugie życie barki

Michał Myśliński

Jerzy Miziołek

Galanteria metalowa

Greckie i rzymskie inspiracje w Arkadii Heleny Radziwiłłowej

■

Pośmiertne

Wojciech Przybyszewski

■ 34

Izabella Strasz

uzea secesji w internecie:

Secesja w muzeach

■ 55

zabytki i młodzież

Maciej Młynarczyk

Rajd Grunwaldzki 2015: Harcerze ożywiają zabytki

■ 38

argi Dziedzictwo 2015

okół jednego zabytku: Pamiątka odwiedzin

królewskich w Krakowie

■ 58

Spotkanie z książką: Detal architektoniczny

Arkadiusz Malejka

z wizytą w muzeum

■ 59

Dariusz Nowacki

zbiory i zbieracze

■ 40

Piotr Hapanowicz

Zaginiony krzyż orderowy

Portret hrabiego Stanisława Wodzickiego

■ 61

■ 62

Spotkanie z książką: Praemiando Incitat

■ 43

Spotkanie z książką: Archiwa wizualne dziedzictwa

kulturowego

Małgorzata Korżel-Kraśna

Spotkanie z książką: Przeobrażenia Zamku Książ

rzesła, zydle, fotele…

spotkania na wschodzie

■ 44

Jan Skłodowski

■ 64

■ 65

Biblioteka dawnych szkół w Krzemieńcu

Magdalena Ciepłowska

Monika Nowakowska

Zbiory florystyczne Ferdynanda Karo

zabytki w krajobrazie

■ 48

Jerzy Samusik

■ 68

Morski żywioł w pejzażach Jaxy-Małachowskiego

Cerkiew Matki Bożej Opiekuńczej w Puchłach

■ 70

■ 72

rozmaitości

Lista Światowego Dziedzictwa UNESCO

Jubileusz Muzeum Miasta Łodzi

■ 51

■ 52

Spotkanie z książką: Leksykon drewnianej architektury

sakralnej Podkarpacia

Grzegorz Urbanek

Statua maryjna ze Starego Dworku

■

III okł.

Spotkanie z książką: Nadworny malarz królów Polski

........................................................................................................................................................................................................

9-10 (343-344) XXXIX

Warszawa 2015

ADRES REDAKCJI

00-545 Warszawa, ul. Marszałkowska 58 lok. 24

tel./fax 22 622-46-63

e-mail: redakcja@spotkania-z-zabytkami.pl

http:// www.spotkania-z-zabytkami.pl

http:// www.facebook.com/spotkaniazzabytkami

miesięcznik popularnonaukowy

Od Redakcji

REDAKCJA

Wojciech Przybyszewski

redaktor naczelny

Lidia Bruszewska

sekretarz redakcji

zastępca redaktora naczelnego

Ewa A. Kamińska

Jarosław Komorowski

Katarzyna Komar-Michalczyk

Piotr Berezowski

projekt graficzny

zamieszczonym w pierwszym numerze „Spotkań z Zabytkami” (1977) artyku-

Samochody nasz nieodżałowanej pamięci autor i współpracownik Mieczysław

Kurzątkowski (1932-2000) pisał m.in.: „Gdyby […] wojewódzki

konserwator

wpisał do rejestru zabytków polskiego fiata z lat międzywojennych, czy nie byłoby to

afrontem dla szacownego sąsiedztwa malowideł, rzeźb i ołtarzy? Automobil w kształ-

cie powozu lub karety bez koni, będący rówieśnikiem secesji, nie zgorszy dziś nikogo

w sali muzealnej. Ale czy ma prawo do miana zabytku samochód, który opuścił fabrykę

przed niespełna półwieczem i jeszcze przed dwudziestu laty wypełniał normalne zada-

nia użytkowe?” (s. 37).

Artykuł, z którego pochodzi cytat opublikowany został – wraz

z dwoma innymi (Karety, autorstwa Teresy Fabijańskiej-Żurawskiej i Lokomotywy, pió-

Józefa Pilcha, wszystkie dotyczyły więc środków lokomocji) – w funkcjonującym do

dziś dziale czasopisma To

też są zabytki.

Magdalena Barańska

łamanie i opracowanie komputerowe

RA A RE AK YJ A

D C N

prof. dr hab. Dorota Folga-Januszewska

dr Dominik Jagiełło

prof. dr hab. Stanisław Januszewski

prof. dr hab. inż. arch. Robert M. Kunkel

prof. dr hab. Małgorzata Omilanowska

prof. dr hab. Maria Poprzęcka

prof. dr hab. Jacek Purchla

prof. dr hab. Andrzej Rottermund

prof. dr hab. Bogumiła Rouba

mgr Bartosz Skaldawski

mgr Andrzej Sołtan

dr Marian Sołtysiak

prof. dr hab. inż. Bogusław Szmygin

WYDAWCA

00-545 Warszawa, ul. Marszałkowska 58 lok. 24

tel. 22 891-01-62

e-mail: fundacja@fundacja-hereditas.pl

http:// www.fundacja-hereditas.pl

Dofinansowano

ze środków Ministra

Kultury i Dziedzictwa

Narodowego

Redakcja zastrzega sobie prawo wprowadzania zmian

i skrótów w materiałach przeznaczonych do publikacji

oraz publikowania wybranych artykułów w wersji elek-

tronicznej. Materiałów niezamówionych redakcja nie

zwraca. Za treść reklam i ogłoszeń redakcja nie odpo-

wiada.

Nakład: 8000 egz.

Po blisko czterdziestu latach od tamtych publikacji pytanie o możliwość formalnego

uznania polskiego fiata za pojazd zabytkowy jest już nieaktualne. Ale, czy przedwojen-

na, dziurawa barka także godna jest takiej nobilitacji? Czy dawne, masowo produkowa-

ne przedmioty użytkowe, takie, jak np. żelazka, można przywołać na świadka ważnego,

a dziś już zapomnianego patentu w dziedzinie rozwoju techniki? Albo, czy produkowa-

ne w czasach PRL-u metalowe talerzyki i kieliszki staną się w nieodległym czasie zabyt-

kami? Próbą odpowiedzi na te pytania są artykuły zamieszczone w bloku tematycznym

na początku pisma (s. 6-15).

Szczególnie gorąco w tym numerze poleca-

my także lekturę artykułu prof. Jerzego Mizioł-

Greckie i rzymskie inspiracje w Arkadii Hele-

ny Radziwiłłowej, którego zapowiedzią jest fo-

tografia na okładce. Po okolicznościowych tek-

stach w numerze 1-2, 2015 „Spotkań z Zabyt-

kami” i zamieszczonej w poprzednim numerze

informacji na temat powrotu do Arkadii sym-

bolicznego nagrobka Heleny Radziwiłłowej, re-

dakcja składa w ten sposób jeszcze jeden ukłon

w stronę Muzeum w Nieborowie i Arkadii (Od-

dział Muzeum Narodowego w Warszawie), ob-

chodzącego w bieżącym roku siedemdziesięcio-

lecie działalności. Co więcej, podczas przygoto-

wywania do druku artykułu udało nam się „do-

Arkadyjski kamień z inskrypcją

konać odkrycia”, że stojący niegdyś przed Łu-

(fot. Monika Antczak)

kiem Greckim kamień z ważną dla symboliki ar-

kadyjskiego ogrodu inskrypcją w języku włoskim, ułożoną przez księżnę Helenę Radzi-

wiłłową, nie przepadł! Od dawna (zapewne od przedwojnia) stoi na uboczu – z częścio-

wo zatartym, domagającym się ręki konserwatora zabytków, ale czytelnym jeszcze napi-

sem – przy rzadziej używanej dziś bramie wjazdowej do tego pełnego uroku ogrodowe-

go założenia. Czy uda się pracownikom muzeum jeszcze przed zakończeniem obchodów

jubileuszu przywrócić mu dawny wygląd i ustawić w miejscu, od którego – jak przypusz-

czał autor opisu ogrodu w krakowskim „Czasie” (zob. s. 19 oraz il. 6 na s. 21) – nale-

żało rozpoczynać zwiedzanie Arkadii?

NA OKŁADCE:

Widok na Łuk

Grecki i Świątynię

Diany w Arkadii

(zob. artykuł

na s. 16-23).

(fot. Jerzy Miziołek)

PRZEGLĄDY, POGLĄDY

.........................................................................................................................

NOWY PRZEWODNICZĄCY POLSKIEGO

KOMITETU DS. UNESCO

Minister Spraw Zagranicznych RP Grze-

gorz Schetyna powołał prof. Jacka Pur-

chlę na stanowisko przewodniczącego

Polskiego Komitetu ds. UNESCO. Zastąpi

on na tym stanowisku prof. Andrzeja Rot-

termunda. Prof. Purchla jest od dawna

zaangażowany w działalność UNESCO,

od lutego 2012 r. pełnił funkcję wiceprze-

wodniczącego Komitetu. Uroczyste wrę-

czenie nominacji odbyło się 15 lipca br.

w Warszawie.

Jacek Purchla jest profesorem zwyczaj-

nym nauk humanistycznych, członkiem

Polskiej Akademii Umiejętności, kieruje

Katedrą Historii Gospodarczej i Społecznej

oraz Zakładem Dziedzictwa Kulturowego

i Studiów Miejskich UNESCO Uniwersy-

tetu Ekonomicznego w Krakowie, a także

Katedrą Dziedzictwa Europejskiego w In-

stytucie Europeistyki Uniwersytetu Ja-

giellońskiego. Prowadzi badania nad roz-

wojem miast, historią społeczną i historią

sztuki XIX i XX w. oraz nad teorią i ochro-

ną dziedzictwa kulturowego. Jest auto-

rem ponad czterystu prac naukowych,

w tym wielu książek. Od 1991 r. kieru-

je Międzynarodowym Centrum Kultury

w Krakowie, którego jest założycielem.

Od 2000 r. przewodniczy Radzie Ochrony

Zabytków przy Ministrze Kultury i Dzie-

dzictwa Narodowego.

Prof. Jacek Purchla jest także członkiem

Rady Redakcyjnej „Spotkań z Zabytka-

mi”. Serdecznie gratulujemy!

iluzjonistyczne drzwi. W drugim po-

mieszczeniu przykuwają wzrok pasy

z groteskowym ornamentem − żurawie,

łabędzie i wazony sąsiadują z przedsta-

wieniem małego kościółka w owalnym

medalionie. Dostrzec można też kar-

tusz z głową aniołka w środku. Wstęp-

nie przyjmuje się, że wszystkie te dekora-

cje wyszły spod jednej ręki. Malowane są

swobodnie, delikatnie i z dużą wprawą.

Żeby precyzyjnie określić czas powsta-

nia polichromii, trzeba będzie je dokład-

nie zbadać. Trudno jest też powiedzieć,

kto był fundatorem polichromii w kamie-

nicy Rynek 9. Jest to jedna z najstarszych

lubelskich kamienic. Pierwsza pisem-

na o niej wzmianka pochodzi z 1521 r.

W latach 1699-1721 należała do braci za-

konnych św. Augustyna, którzy urządzi-

li tu prywatną kaplicę, i prawdopodobnie

wtedy powstały malowidła.

Polichromie muszą być odrestaurowane,

a właściciele kamienicy powinni dać tu-

rystom możliwość ich oglądania.

Przeglądy, poglądy

DEKORACJE MALARSKIE W PAŁACU

GORZANÓW

W czasie remontu w Pałacu Gorzanów

(woj. dolnośląskie) konserwatorzy odkry-

li na drewnianym stropie apartamentu

dawnego właściciela rezydencji siedem-

nastowieczne dekoracje. Odsłonięte ma-

lowidła mają dużą wartość historyczną

i badawczą. Nigdy nie były przemalowa-

ne, retuszowane czy uzupełniane. Dzię-

Fragment odkrytej dekoracji malarskiej w Pałacu

Gorzanów

KOLOROWE POLICHROMIE

W LUBELSKIEJ KAMIENICY

W kamienicy Rynek 9 w Lublinie odkry-

te zostały polichromie z XVIII w. W cza-

sie zdejmowania tynków na dwóch pię-

Jedna z odkrytych polichromii w lubelskiej kamienicy

trach kamienicy w każdym z pomiesz-

czeń znaleziono kolorowe polichromie.

Pokrywają one całe ściany. W najwięk-

szym pomieszczeniu, znajdującym się na

pierwszym piętrze, odsłoniły się dwa me-

daliony, w środku widać jakieś postacie,

ŁAZIENKI KRÓLEWSKIE

W STOWARZYSZENIU EUROPEJSKICH

REZYDENCJI KRÓLEWSKICH

Łazienki Królewskie od lipca br. znalazły

się w prestiżowym Stowarzyszeniu Euro-

pejskich Rezydencji Królewskich ARRE

(Association des Résidences Royales

Européennes). ARRE zajmuje się upo-

wszechnianiem wiedzy o europejskim

dziedzictwie i realizacją wspólnych pro-

jektów kulturalnych. Jest to sieć insty-

tucji kulturalnych, które zarządzają re-

zydencjami królewskimi na terenie Au-

strii, Belgii, Danii, Hiszpanii, Holandii,

Francji, Niemiec, Portugalii, Rosji, Szwe-

cji, Węgier, Wielkiej Brytanii i Włoch. Sie-

dziba Stowarzyszenia Europejskich Re-

zydencji Królewskich znajduje się w Wer-

salu.

ki nim Pałac Gorzanów stanie się kom-

pleksem unikatowym nie tylko w ska-

li kraju, ale i w Europie. Po przeprowa-

dzeniu szczegółowych badań przez kon-

serwatorów zabytków i historyków sztu-

ki możliwe będzie rozpoznanie progra-

mu ideowego odkrytych malowideł, po-

wstające bowiem w tym okresie malar-

skie dekoracje zawsze opowiadały jakąś

historię, często związaną z rodem panu-

jącym w danym domu.

Pałac w Gorzanowie został wzniesiony

w połowie XVI w. Przez niemal trzy wie-

ki był rodową siedzibą rodziny von Her-

berstein, która jeszcze przed drugą woj-

ną światową sprzedała pałac gminie. Po

1945 r. zakwaterowywano w nim prze-

siedleńców z okolic Stanisławowa. Kom-

pleks niszczał, był dewastowany i roz-

kradany. W latach dziewięćdziesiątych

ubiegłego wieku gmina sprzedała go in-

westorce z Austrii, która obiecywała re-

mont zabytku. Niestety, pałac nadal

niszczał. Niczego nie zmienił też kolejny

właściciel, który zaraz po zakupie pałacu

wystawił go ponownie na sprzedaż.

Jesienią 2012 r. zabytek stał się własno-

ścią Fundacji Pałac Gorzanów i w ciągu

niespełna trzech lat pałac został zabez-

pieczony, usunięto część zniszczeń i za-

jęto się pielęgnacją przypałacowego par-

ku. W przyszłości ma tu powstać mu-

zeum, ośrodek teatralny oraz centrum

warsztatów artystycznych i edukacyj-

nych. Rezydencja ma służyć lokalnej spo-

łeczności i przyciągać turystów, a także

przypominać o historii właścicieli pałacu

i dziejach Hrabstwa Kłodzkiego.

Spotkania z Zabytkami

9-10 2015

PRZEGLĄDY, POGLĄDY

MAŁOPOLSKIE KAPLICZKI ZOSTANĄ

ODNOWIONE

Dzięki dotacji przyznanej przez władze

woj. małopolskiego zostanie odnowio-

nych w tym roku 40 zabytkowych kapli-

czek. Sejmik woj. małopolskiego rozdzie-

lił dotacje w trzeciej edycji konkursu „Ka-

pliczka” między podmioty starające się

o dofinansowanie. Mogły o nią wystą-

pić gminy i powiaty, podejmujące prace

konserwatorskie, restauratorskie lub ro-

boty budowlane przy zabytkowych ka-

pliczkach. Wśród obiektów, które otrzy-

mały dotację, są m.in.: kapliczka św. Ro-

cha w Krościenku nad Dunajcem, kapli-

ca Przemienienia Pańskiego na rynku

w Alwerni, kapliczka słupkowa w Kątach

w gminie Iwkowa czy kapliczki w Łaza-

nach w gminie Biskupice.

W pierwszych dwóch edycjach konkursu

„Kapliczka” − w 2009 i 2014 r. − urato-

wano od zniszczenia 102 zabytkowe ka-

pliczki na terenie całego województwa.

MUZEUM HISTORII POLSKI

Rada Ministrów RP przyjęła uchwałę

w sprawie ustanowienia programu wielo-

letniego „Budowa Muzeum Historii Polski

w Warszawie” oraz został podpisany list in-

tencyjny między instytucjami zaangażowa-

nymi w realizację tej inwestycji. Siedziba

muzeum, o powierzchni około 24 tys. m

po-

wstanie na terenie Cytadeli Warszawskiej

w zespole muzealnym, do którego należeć

polityczną, historię kultury, życia społecz-

nego i obyczajów. Centralne miejsce znaj-

dzie w niej historia polskiej wolności. Wy-

stawa, opowiadająca chronologicznie

o dziejach Polski, będzie złożona z siedmiu

galerii: Polska Piastów i Jagiellonów, Daw-

na Rzeczpospolita, Wiek XIX, Pod zabora-

mi, II Rzeczpospolita, II wojna światowa,

PRL i aneks (tematy po roku 1989). Zbu-

dowana zostanie z obiektów oryginalnych

Wizualizacja zespołu Muzeum Historii Polski na terenie Cytadeli Warszawskiej

POWSTANIE CENTRUM KONSERWACJI

I MAGAZYNOWANIA ZBIORÓW

W lipcu br. zostało podpisane porozu-

mienie inicjujące działania zmierzają-

ce do powstania w Krakowie pierwszego

w Polsce międzymuzealnego, naukowego

i „zielonego” Centrum Konserwacji i Ma-

gazynowania Zbiorów (CKM). Centrum

zabezpieczy statutowe potrzeby Muzeum

Narodowego w Krakowie, jak również in-

nych krakowskich muzeów oraz właści-

cieli kolekcji dzieł sztuki. Inwestycja za-

pewni w perspektywie minimum 50 lat

trwałą ochronę muzealiów, przy równo-

czesnym łatwym i szerokim dostępie do

ogromnych zbiorów krakowskich muze-

ów. Nowy budynek zagwarantuje bez-

pieczne warunki przechowywania, zgod-

ne z najlepszymi standardami XXI w.,

przy równoczesnym minimalnym zużyciu

energii i znacznym ograniczeniu kosztów

eksploatacji. Centrum Konserwacji i Ma-

gazynowania Zbiorów ma powstać w ra-

mach projektu inwestycyjnego „KRK NH

kwadrat” na terenach Huty ArcelorMit-

tal; zakłada on stworzenie nowego frag-

mentu miasta na ok. 300 ha terenów po-

przemysłowych, zbędnych do prowadze-

nia działalności przez hutę.

Centrum Konserwacji i Magazynowania

Zbiorów ma powstać za trzy lata. Jeszcze

w tym roku powinien być gotowy plan

funkcjonalno-użytkowy, a w przyszłym

ma być ogłoszony konkurs na projekt ar-

chitektoniczny. Koszt całej inwestycji jest

szacowany wstępnie na 100-120 mln zł.

Obiekt, który powstanie w Krakowie, ma

być wzorowany na podobnym budynku

funkcjonującym w Danii.

będzie już istniejące Muzeum X Pawilonu,

budowane Muzeum Katyńskie oraz Mu-

zeum Wojska Polskiego. Muzeum Historii

Polski zajmie główne miejsce w całym kom-

pleksie w tzw. Cytadeli Muzeów. Otwarcie

placówki odbędzie się w 2018 r.

W nowym gmachu znajdzie się przede

wszystkim ekspozycja stała, która w in-

nowacyjny sposób przedstawi najważniej-

sze wątki dziejów Polski, w tym historię

oraz środków audiowizualnych, scenogra-

ficznych, multimedialnych. W nowym bu-

dynku znajdzie się też sala wystaw czaso-

wych, które będą uzupełniały i wzbogacały

treści zawarte na wystawie stałej. Powsta-

nie tym samym unikatowy ośrodek muze-

alny, odwiedzany przez turystów z kraju

i zagranicy oraz stanowiący centrum po-

pularyzacji historii i dialogu na temat dzie-

dzictwa narodowego.

miłości do drugiej żony, Joanny von Stein

zu Jettingen, kazał uczynić z pałacy-

ku perełkę architektury i założyć za-

chwycający ogród. Zadanie to powie-

rzył Karolowi Henrykowi Wiedemanno-

wi, autorowi słynnego planu Rzeszowa

z 1762 r. Architekt wzniósł mansardo-

we dachy, a elewację pokrył bogatą or-

namentyką w stylu rokoko. W otoczeniu

pałacu urządził rozległy ogród z oran-

żerią, zwierzyńcem, stawem z wyspą

i altaną w stylu chińskim. Następnymi

właścicielami pałacu była rodzina Ko-

stheimów, a przed drugą wojną świato-

wą rodzina Nieciów. Mieszkanie na pię-

trze wynajmowała rodzina Grotowskich

i tu w 1933 r. urodził się Jerzy Grotow-

ski. Na przełomie roku 1936 i 1937 w bu-

dynku utworzono dowództwo 10. Bryga-

dy Kawalerii. Podczas wojny mieścił się

tutaj szpital polowy. Później, aż do lat

siedemdziesiątych XX w. swoją siedzibę

miał tu Polski Czerwony Krzyż. Pod ko-

niec lat siedemdziesiątych XX w. rodzi-

na Nieciów została wywłaszczona z pa-

łacu. W 2012 r. pałac kupiła Okręgowa

Izba Lekarska.

REMONT PAŁACU LUBOMIRSKICH

W RZESZOWIE

Nowy właściciel – Okręgowa Izba Le-

karska w Rzeszowie − z wielką pieczo-

łowitością przywraca blask pałacowi

Lubomirskich, będącemu jednym z cen-

niejszych zabytków Rzeszowa, ale ocze-

Pałacyk Lubomirskich w Rzeszowie

kuje też większej pomocy w tym przed-

sięwzięciu ze strony Ministerstwa Kul-

tury i Dziedzictwa Narodowego oraz

władz lokalnych. Pałac zaprojektowany

został w końcu XVII w. przez Tylmana

z Gameren. Jerzy Ignacy Lubomirski po-

darował go w prezencie ślubnym pierw-

szej żonie, ale dopiero pod wpływem

Spotkania z Zabytkami

9-10 2015

Plik z chomika:

mac1127

Inne pliki z tego folderu:

Spotkania z zabytkami 2015 - 11-12.pdf (9611 KB)
Spotkania z zabytkami 2015 - 9 -10.pdf (11972 KB)
Spotkania z zabytkami 2015 - 7-8.pdf (14229 KB)
Spotkania z zabytkami 2015 - 5-6.pdf (9357 KB)
Spotkania z zabytkami 2015 - 3-4.pdf (9774 KB)

Spotkania z zabytkami 2015 - 9 -10.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: