B
Baal (sem. pan, właściciel, mąż).
1) Jedno z wyrażeń szeroko rozpowszechnionych na starożytnym Bliskim Wschodzie. Od końca III tys. przed Chr. Baal staje się tam jednym z najważniejszych bóstw. Jest bogiem burzy i deszczu, troszczy się o pomyślny urodzaj. Jemu i jego małżonce, Asztarte oddawano cześć podczas seksualnych rytuałów płodności. Jesienią Baal był pokonywany przez bóstwa śmierci Mota lub Jama i musiał odejść do podziemi. Na wiosnę zwyciężał moce śmiertelne i wyruszał w zwycięski pochód. Typowym zwierzęciem występującym w jego kulcie był święty byk, nawet jeśli sam Baal był najczęściej przedstawiany w postaci ludzkiej. Imiona kananejskie, które zaczynają się od „Baal”, wskazują, że Baal albo bóstwo, któremu nadawano przydomek Baal, czczone było w wielu miejscach i miejscowościach. Nie można wykluczyć, że pokolenia izraelskie albo przynajmniej niektóre z grup w pokoleniach izraelskich były w okresie osiedlania się w Kanaanie czcicielami Baala (por. Baal-Hermon dla części pokolenia Manassesa oraz Baal-Meon dla Rubena; por. też zagrożenia wynikające z kultu Baal-Peora i Baal-Sefona). Kiedy ok. 1200 r. przed Chr. grupy, które czciły JHWH jako jedynego Boga i Pana, przybyły do ►Kanaanu, doszło na tle religijnym do mniej lub bardziej gwałtownych konfliktów z miejscową ludnością, które trwały aż do okresu profetyzmu klasycznego (por. przede wszystkim Oz 1-3). Baal staje się wprost konkurentem dla JHWH. Jednak to JHWH jest Bogiem wybawicielem i oswobodzicielem; On jest Bogiem jedynym, panuje nad wszystkimi obszarami życia i troszczy się o wszystkie sprawy swoich czcicieli. Nie potrzebuje ani boskiego partnera ani partnerki obok siebie, ani poza sobą. JHWH jest stwórcą i stoi ponad stworzeniem. Dlatego nie może być zamknięty w rytuale seksualnym czy też jakimś innym, ani w cyklu pór roku. Na okresie sędziów mocno odcisnął swe piętno konflikt pomiędzy JHWH a Baalami, których symbolizowały rozmaite bóstwa i religijne zwyczaje miejscowej ludności (por. Sdz 3,7).
Gedeon, jeden z czołowych sędziów, otrzymuje jako pierwsze polecenie zniszczenie ołtarza Baala (Sdz 6,25). Zgodnie z teologią deutero no mistyczną zawsze powołanie sędziego poprzedzane było odstępstwem od wiary w JHWH; następujące w wyniku apostazji nieszczęście było interpretowane jako kara, z której wybawić miał powołany (por. mowa pożegnalna Samuela w momencie przejścia na system monarchiczny 1 Sm 12,10n).
W okresie monarchii w Królestwie Północnym reakcja na kult Baala, wspierany przez królową Izebel i tolerowany przez króla ► Achaba (873-853 r., przed Chr.), miała swoje apogeum wraz z wystąpieniem ►Eliasza [1]. Wówczas stał się naocznie znany wyrok Boży, że co JHWH, a nie żaden inny bóg, ma władzę nad naturą (por. 1 Krl 18,21-39). Konfrontacja trwała jednak nadal. Około sto lat po Eliaszu Ozeasz z całą stanowczością będzie występował przeciwko kultowi Baala (Oz 1-3).
W Królestwie Południowym kult Baala wspierała Atalia, córka Achaba i Izebel (2 Krn 24,7), podczas swojej regencji w latach 840-835 przed Chr. Kult Baala pielęgnowali również królowie Achaz (734-728 r. przed Chr.) i Manasses (699-643 przed Chr.) - por. 2 Krn 28,2;
2 Krl 21,3nn. Wezwania do nawrócenia ze strony proroków Sofoniasza (So 1,4) oraz Jeremiasza (Jr 2,8.23; 12,16) utorowały drogę gruntownej reformie (2 Krl 23,4-20) przeprowadzonej przez króla Jozjasza (641-609 r. przed Chr.). Król wydał rozkaz, „ażeby ze świątyni Pańskiej zostały usunięte wszystkie przedmioty sporządzone dla Baala, Aszery i całego wojska niebieskiego” (2 Krl 23,4). Tym samym kult Baala przestał wywierać znaczący wpływ na kult JHWH.
2) Ojciec ►Beery [1]; był przywódcą pokolenia Rubena, kiedy Tiglat-Pileser III w ok. 722 r. przed Chr. uprowadził do niewoli mieszkańców Królestwa Północnego (1 Krn 5,5n).
3) Stryj króla Saula (1 Krn 8,30). fr/ru [msz]
Baala (hebr. pani, właścicielka).
1) Inna nazwa Kirjat-Jearim (Joz I5,9n), graniczna miejscowość w Judzie, ok. 14 km na płn. wsch. od Jerozolimy.
2) Góra na płn. granicy Judy, której obecnie nie da się dokładnie zlokalizować; wg opisu w Joz 15,11 leżała pomiędzy Szikron a ►Jabneel [1], 7-15 km na wsch. od wybrzeża Morza Śródziemnego.
3) Siostrzane miasto Beer-Szeby, na płd. Judy (Joz 15,29); Joz 19,3 pozwala zakładać, że pokolenia walczyły między sobą o prawo do terenu, na którym znajdowało się to miasto, gdyż przez pewien czas Baala wchodziła w skład pokolenia Symeona. fr [msz]
Baalat (hebr. pani).
1) Obecnie niemożliwe do zlokalizowania miasto w pokoleniu Dana (Joz 19,44).
2) Najdalej wysunięte, graniczne miejsce w pokoleniu Symeona (1 Krn 4,33), którego położenia nie da się obecnie bliżej określić, fr [msz]
Baalat-Beer (hebr. pani studni). Graniczna miejscowość w pokoleniu Symeona (Joz 19,8). Nie dowiedziono identyfikacji z ► Baalą [3]. fr [msz]
Baalbek ► Heliopolis,On [1].
Baal-Berit (hebr. pan przymierza). Imię kananejskiego bóstwa, które w Sdz 8,33 oraz
9,4 wzmiankowane jest jako bóstwo miasta Sychem; czczony niekiedy również jako bóg/El przymierza/berit (Sdz 9,46); por. Baal i El w Ugarit. Prawd, miał zapewniać pomyślny urodzaj (zob. Sdz 9,27), gwarantować powodzenie politycznych układów oraz przypuszczalnie patronować rytualnemu przymierzu, jakie zawarli między sobą mieszkańcy Sychem. wu [msz]
Baal-Chanan (hebr. pan okazał łaskę).
1) Król Edomu w czasach, gdy w Izraelu jeszcze nie nastała monarchia (Rdz 36,38n). fr [msz]
2) Jeden z zarządców na dworze Salomona, odpowiedzialny za cenne oliwki i sykomory
(1 Krn 27,28). fr [msz]
Baal-Chasor (hebr. pan Chasoru [= ogrodzenie]). Miejsce nieopodal miasta Efraim, ok. 20 km na płn. od Jerozolimy; znane stało się dlatego, że ►Absalom [1] urządził we wspomnianym miejscu ucztę, podczas której kazał zamordować swego przyrodniego brata ►Amnona [1]; ten zgwałcił siostrę Absaloma, a potem nie chciał jej poślubić
(2 Sm 13,23-37). fr [msz]
Baal-Gad (hebr. pan szczęścia). Miejsce, którego obecnie nie da się dokładnie zlokalizować, pomiędzy Libanem a płd. krańcem pasma Antylibanu, u stóp Hermonu; uznawane jest za jedno z najbardziej wysuniętych na płn. miejsc, które przynajmniej przejściowo należały do Izraela (Joz 11,17; 13,5). fr [msz]
Baal-Hamon (hebr. pan mnóstwa/bogactw). Do dzisiaj niezidentyfikowane miejsce; przypuszczalnie zawoalowana, symboliczna nazwa (prawd. Jerozolimy; Pnp 8,11). fr [msz]
Baal-Hermon (hebr. pan Hermonu[= poświęcone miejsce]). Poświęcone Baalowi miejsce na Hermonie, na granicy płd. terytorium Chiwwitów i płn. terenów Izraela (Sdz 3,3), dokładniej teren zasiedlony przez tę część pokolenia Manassesa, która zajmowała wschodni brzeg Jordanu (1 Krn 5,23). fr [msz]
Baalis (hebr. pan radości). Król Ammonilów, który rządził ok. 586 r. przed Chr. (Jr 40,14); przez swoje podżegania doprowadził do zamordowania namiestnika ►Godoliasza
12], którego ustanowił król neobabiloński Nabuchodonozor. Z tego powodu, również ostatni Judejczycy uciekli do Egiptu ze strachu przed karą ze strony Neobabilończyków (Jr 43,1-7). fr [msz]
Baal-Meon (hebr. pan Meonu [= miejsce pobytu/kryjówka]). Miejsce to określane jest również mianem Bet-Baal-Meon (Joz 13,17), Bec-Meon (Jr 48,23) oraz ►Beon M b 32,3). Jak wynika z Lb 32,38 chodzi o miejscowość w pokoleniu Rubena. Później znalazła się w posiadaniu Moabu; miejsce wzmiankowane jest także w groźbach przeciwko Moabowi
(Jr 48,23; Ez 25,9). fr (msz]
Baal-Peor (hebr. pan Peoru).
1) Imię jednego z moabickich bóstw (Lb 25,3); poprzez kontakty Izraelitów z Moabitkami doszło do odstępstwa (uczestnictwo w ofiarach, oddawanie czci bóstwu; por. Lb 25,1-3). Odszczepieństwo zostało niezwykle surowo ukarane (Lb 25; Ps 106,28).
2) Miejscowość albo sanktuarium, nazwane od imienia bóstwa (Oz 9,10). fr/ru [msz]
Baal-Perasim (hebr. pan wyłomów/ pęknięć). Miejsce położone przypuszczalnie na płd. od Jerozolimy; w tym miejscu Dawid jako nowo namaszczony król odniósł druzgocące zwycięstwo nad Filistynami (2 Sm 5,17-20). Ludowa etymologia nazwy lego miejsca bierze się od hebr. słowa peres rozbicie): „jak rwąca woda Pan rozbił wrogów mych przede mną”
(2 Sm 5,20). fr [msz]
Baal-Sefon (hebr. pan północy). Przydomek kananejskiego bóstwa ► Baala [1] albo samodzielne bóstwo; ponieważ jego kult, istniejący na przestrzeni wielu wieków, jest poświadczony zarówno w Ugarit, jak też w Kartaginie, nie dziwi jego obecność również na obrzeżach terytorium Egiptu. Tutaj wychodzący Izraelici natrafili na poświęcone jemu sanktuarium (Wj 14,2; Lb 33,7). fr |msz]
Baal-Szalisza (hebr. pan nad Szalisz; pan trzeciej części; pan rydwanu). Pewien człowiwiek z tej miejscowości (przypuszczalnie ok. 20 km na zach. od Sychem) przybył do proroka Elizeusza, przynosząc mu 20 chlebów. Które, ten cudownie rozmnożył (por. 2 Krl 4,42-44). fr [msz]
Baal-Tamar (hebr. pan palmy). Miejsce w pobliżu miasta Gibea w pokoleniu Beniamina; tam zebrali się Izraelici, aby ukarać przestępstwo mieszkańców Gibea (Sdz 20,33). fr [msz]
Baana (hebr. w czasie ucisku albo zniekształcone syn Anat).
1) Jeden z generałów syna Saula, Iszbaala; wziął udział w spisku, który doprowadził do zabójstwa jego pana. Kiedy mordercy przynieśli Dawidowi odciętą głowę, ten kazał ich stracić i również im poobcinać członki (2 Sm 4,2.5-12).
2) Ojciec Cheleba, jednego z bohaterów z doborowej grupy Trzydziestu Dawida
(2 Sm 23,29).
3) Zarządca piątego okręgu administracyjnego za panowania Salomona; podlegał mu ważny płd. pas równiny Jizreel z miastami takimi jak Megiddo (1 Krl 4,12).
4) Zarządca dziewiątego okręgu administracyjnego za panowania Salomona; podlegał mu obszar pokolenia Asera (1 Krl 4,16).
5) Jeden z przywódców ludu, którzy wraz z Zorobabelem powrócili z wygnania babil. do Judy (Ezd 2,2); miał on być ojcem pewnego Sadoka, który zasłużył się przy odbudowie Jerozolimy po powrocie z wygnania (Ne 3,4).
6) Jedna ze znamienitych postaci w okresie powygnaniowym, która własnym podpisem zobowiązała się do zachowywania Prawa (Ne 10,28); być może tożsamy z ►Baaną [5]. fr [msz]
Baara (hebr. Baal jest wielki; płonąca) jedna z dwóch odprawionych żon Szacharaima
(1 Krn 8,8). fr [msz]
Babel / Babilon (akad. brama boga). Miasto nad Eufratem, na płd. od dzisiejszego Bagdadu, stolica ►Babilonii; etymologia ludowa tej nazwy w ST wyprowadzana jest od „pomieszać” (Rdz 11,5-9); zgodnie z babil. etymologią ludową nazwa ta oznaczała jednak „bramę bogów”. Niczym niewyróżniające się miejsce stało się za czasów Hammurabiego (1792-1750 r. przed Chr.) metropolią i zachowywało taki status aż do najazdu perskiego
(538 r. przed Chr.); za panowania Seleucydów (od 320 r. przed Chr.) Babilon jako centrum Mezopotamii zastąpiła nowo wybudowana ►Seleucja - ok. 90 km dalej na płn. W okresie rzym. miasto było już tylko stertą gruzów.
Dzięki wykopaliskom z początku XX w. odsłonięta została spora część miasta z czasów Nabuchodonozora (VI w. przed Chr.): potężne mury miejskie (18 km dł.), wspaniała, zdobiona cegłami emaliowanymi, szeroka na 23 m droga procesyjna z Bramą Isztar; następnie resztki „wiszących ogrodów Semiramidy”, które w starożytności uchodziły za jeden z siedmiu cudów świata, oraz pozostałości pierwotnie wysokiego na 90 m zigguratu (►Wieża Babel).
W wielu fragmentach ST napotykamy na świadectwa politycznego i kulturowego znaczenia Babilonu; Babel to pierwsze wymienione w Biblii miasto (Rdz 10,10). Opowiadanie o budowie wieży ukazuje Babilon jako miejsce, gdzie kwitnie wspaniała cywilizacja, ale także wzrasta pewność siebie i skierowana przeciwko Bogu pycha. Poza tym Babilon był głównym ośrodkiem władzy politycznej, która położyła kres samodzielnej państwowości Judy (oraz Izraela; ►Babilońskie wygnanie). W ten sposób „Babilon” stał się symbolem i synonimem złej, wrogiej Bogu mocy (Iz 13-14).
W NT nazwa Babilon posiada podwójne znaczenie: z jednej strony wygnanie babil. to katastrofa i punkt zwrotny w historii zbawienia Izraela (Mt 1,11n. 17; Dz 7,43), z drugiej strony to apokaliptyczny symbol bezbożnego mocarstwa (Rzym), którego upadku z nadzieją się wyczekuje, a moment ów już wychwala się pieśniami (1 P 5,13; Ap 17,1-19,3). me [msz]
Babilonia i Asyria
Babilonia stanowiła płci. część Międzyrzecza (►Mezopotamia), Asyria zaś jego część płn.; nazwy państw wzięły się od nazw stolic ►Babilonu oraz ►Aszszuru; tymi nazwami określa się również oba starożytne imperia.
Historia
Przynajmniej od V tys. (!) przed Chr. istniały w tej okolicy założone osiedla; w połowie IV tys. przed Chr. przywędrowali Sumerowie, których pochodzenie nie jest znane. Nie do przecenienia jest wkład, jaki wnieśli oni do kultury. Z politycznego punktu widzenia na terytorium Mezopotamii istniał luźny związek miast-państw, na których czele stali pojedynczy władcy; gospodarka i religia były zarządzane centralnie. W połowie III tys. przed Chr. przewagę uzyskali Semici i pod wodzą Sargona I utworzyli potężne imperium, które obejmowało Babilonię i Asyrię. Jego stolica - Akad - dała nazwę dynastii. Królestwo akadyjskie upadło ok. 2200 r. przed Chr.; przez ok. 200 lat znowu dominowali Sumerowie.
W II tys. walki pomiędzy państewkami zakończyły się powstaniem 1. dynastii babilońskiej; jej najważniejszym władcą był Hammurabi (1792-1750 r. przed Chr.), który zdobył również Asyrię. Upadek tego starobabilońskiego imperium nastąpił za sprawą Hetytów, którzy później zostali przegnani przez górski lud Kasytów (aż do 1200 r. przed Chr.). Polityczne wpływy Mezopotamii słabły; z czasem zaczął dominować Egipt.
Imperium asyryjskie
...
nbogdanus