Horacy Dwadzieścia dwie ody BN.pdf
(
5877 KB
)
Pobierz
Nr 232
BIBLIOTEKA NARODOWA
Seria II
HORACY
DWADZIEŚCIA DWIE ODY
PRZEŁOŻYŁ
ADAM WAŻYK
OPRACOWAŁ
STANISŁAW STABRYŁA
W ROCŁAW -W ARSZAW A-KRAKÓW
ZAKŁAD NARODOWY IM IENIA OSSOLIŃSKICH - WYDAWNICTWO
Redakcja Biblioteki Narodowej
JAN BŁOŃSKI i MIECZYSŁAW KLIMOWICZ
Redaktor tomu: Maria Thistochowska
Redaktor techniczny: Krystyna Oliwa
■s
• •*
>
© Copyright by Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo
Wrocław 1991
Printed in Poland
ISSN 0406-0636
ISBN 83-04-03 332-1
Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo, Wrocław
Odddział w Krakowie 1991
Objętość ark. wyd. 11,40, ark. druk. 8,62 (x 3 2 ); ark. form. A l 11,47
Zam. 585/89
Rzeszowskie Zakłady Graficzne
WSTĘP
I. LIRYKA W RZYMIE PRZED HORACYM
i?
Przed pojawieniem się pierwszego zbioru poezji H ora
cego - trzech ksiąg jego
Pieśni
(Carmina) - w roku 23
p.n.e. liryka rzymska nie mogła poszczycić się zbyt wielo
ma osiągnięciami artystycznymi, które dorównywałyby
poziomowi greckiej poezji lirycznej. Nawet, jeśli zastoso
wać tutaj termin „liryka” w szerokim znaczeniu, obejmu
jąc nim tzw. melikę oraz elegię i jam b 1. Znacznie później,
z końcem I wieku n.e. znakomity rzymski teoretyk wy
mowy i krytyk literacki Kwintylian tak oto w najbardziej
lapidarny sposób określił rolę Horacego na tle całego
rozwoju liryki rzymskiej: „At lyricorum idem Horatius
fere solus legi dignus” („Tymczasem spośród liryków ten
że Horacy jest niemal jedynym poetą godnym czytania”) 2.
Nie oznacza to jednak, iż przed wystąpieniem Horacego
poeci rzymscy w ogóle nie próbowali swoich sił na polu
liryki i nie stworzyli w tej dziedzinie niczego, co zasługi
wałoby na miano poezji.
Początki poezji rzymskiej sięgają odległej przeszłości,
1 Na temat tych pojęć oraz ich wzajemnego stosunku pisali u nas
niedawno J. D a n i e l e w i c z ,
Wstęp
[w:]
Liryka starożytnej Grecji,
Bibl. Nar., S. II, nr 92, wyd. II, Wrocław 1984, s. XVII oraz T.
M i c h a ł o w s ka,
U początków refleksji genologicznej
[w:]
Poetyka
i poezja,
Warszawa 1982, s. 6-38.
2
Institutio oratoria
X 1, 96. Cytaty, przy których nie podano nazwi
ska tłumacza - w przekładzie autora opracowania.
IV
WSTĘP
z której doszło do nas bardzo niewiele, jednak dostatecz
nie dużo, by wyrobić sobie zdanie na temat tej wczesnej
rodzimej twórczości poetyckiej. Poezja sakralna w rodza
ju
Pieśni Saliów
(Carmina
Saliaria)
wykonywanych przez
kapłanów-tancerzy podczas uroczystości ku czci bogów
Marsa, Kwiryna i Jowisza,
Pieśni Braci Polnych
(Carmina
Fratrum Arvalium),
pieśni przebłagalne do boga Marsa,
modlitwy czy inkantacje do innych bogów, Jowisza, Janu
sa - oto ślady owych
carmina,
zachowanych fragmenta
rycznie najdawniejszych, przedliterackich form liryki ła
cińskiej. Dochodzą do tego również
elogia
pogrzebowe
umieszczane jako inskrypcje na grobach zmarłych wodzów
(np. zachowany epitaf Lucjusza Korneliusza Scypiona,
konsula z roku 259 p.n.e.), pieśni żałobne, może także
pieśni żołnierskie śpiewane podczas uroczystości triumfal
nych 3.
Te najstarsze, przędliterackie formy liryki rzymskiej
ujęte były w rodzimą, italską miarę wierszową, zwaną
przez późniejszych wierszem saturnijskim, którego zasady
czy reguły wciąż jeszcze nie są w pełni znane dzisiejszej
nauce.
Ale cała ta prymitywna, okolicznościowa poezja anoni
mowych twórców, wykonywana zazwyczaj, jak się wyda
je, z towarzyszeniem muzyki fletów, nigdy nie osiągnęła
naprawdę literackiego poziomu i nie można jej uważać za
wstępną fazę liryki rzymskiej. Pewnego rodzaju wyjąt
kiem była tutaj przebłagalna pieśń pierwszego zawodowe
go literata rzymskiego, Liwiusza Andronika, napisana
w roku 207 p.n.e. i przeznaczona oficjalnie przez pontyfi-
ków do odśpiewania przez 27 dziewic podczas uroczystej
procesji4. Wydaje się, iż ten niezachowany hymn, uważa
ny przez wielu badaczy za pierwszy rzymski utwór lirycz
3 Szczegółowo na temat najdawniejszych form liryki rzymskiej pisze
P. G r i m a l ,
Le lyrisme a Rome,
Paris 1978, s. 31-50.
4 Por. L i w i u s z,
Ab urbe condita
XXVII 37.
LIRYKA W RZYMIE PRZED HORACYM
V
ny we właściwym tego słowa znaczeniu, pozostawał pod
wyraźnym wpływem poezji greckiej, podobnie jak cała
twórczość Liwiusza Andronika w dziedzinie tragedii, ko
medii i epiki. I właśnie poetom greckim w przyszłości
liryka rzymska miała zawdzięczać swoje najistotniejsze
impulsy, a przede wszystkim fakt, iż od owych rodzimych
i prymitywnych formuł -
carmina
zdołała wspiąć się ku
szczytom prawdziwej poezji.
W poszukiwaniu wczesnych przejawów twórczości li
rycznej Rzymian dzisiejsza nauka sięga do form, które
stanowią odrębne gatunki literackie. Za jeden z rodzajów
nie-lirycznych, w którym stosunkowo wcześnie dochodzi
ły do głosu pewne elementy liryczne, uważa się rzymski
dramat z jego dwoma głównymi gatunkami — tragedią
i komedią5. O ile jednak stan zachowania archaicznej
tragedii rzymskiej nie pozwala w istocie na szersze uogól
nienia na temat obecności i funkcji partii lirycznych, o ty
le zachowane komedie Plauta (ok. 250-184 p.n.e.) i Te-
rencjusza (ok. 195-159 p.n.e.) dostarczają szeregu przy
kładów owych kompozycji lirycznych przede wszystkim
w tzw.
cantica
- czyli partiach o zróżnicowanej struktu
rze metrycznej śpiewanych z akompaniamentem muzyki.
Szczególnie cenne
exempla
owych lirycznych
cantica
moż
na odnaleźć w takich komediach Plauta, jak
Amfitrion,
Casina, Pseudolus
i
Curculio.
Znaczna redukcja owego
elementu lirycznego na korzyść treści intelektualnych na
stąpiła w komediach Terencjusza, pisarza młodszego
przynajmniej o dwa pokolenia od Plauta: w całej za
chowanej twórczości Terencjusza mamy zaledwie kilka
wyraźnie zarysowanych
cantica,
przede wszystkim w sztu*
kach
Andria
i
Adelfoe.
Mówiąc o lirycznych partiach
5 P. G r i m a i , jw., poświęca cały rozdział owym elementom lirycz
nym w archaicznym teatrze rzymskim:
Le lyrisme dans le théâtre archai-
W*,
s. 51-73
Plik z chomika:
piobaj31
Inne pliki z tego folderu:
Rzymska teoria i krytyka literacka Wybór BN.pdf
(21103 KB)
Niemcewicz Powrót posła BN(1).pdf
(4236 KB)
Najdawniejsze zabytki języka polskiego BN.pdf
(10851 KB)
Zimorowic Szymon Roksolanki BN.pdf
(4630 KB)
BN Odprawa posłów greckich.pdf
(5049 KB)
Inne foldery tego chomika:
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin