Horacy Dwadzieścia dwie ody BN.pdf

(5877 KB) Pobierz
Nr 232
BIBLIOTEKA NARODOWA
Seria II
HORACY
DWADZIEŚCIA DWIE ODY
PRZEŁOŻYŁ
ADAM WAŻYK
OPRACOWAŁ
STANISŁAW STABRYŁA
W ROCŁAW -W ARSZAW A-KRAKÓW
ZAKŁAD NARODOWY IM IENIA OSSOLIŃSKICH - WYDAWNICTWO
Redakcja Biblioteki Narodowej
JAN BŁOŃSKI i MIECZYSŁAW KLIMOWICZ
Redaktor tomu: Maria Thistochowska
Redaktor techniczny: Krystyna Oliwa
■s
• •*
>
© Copyright by Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo
Wrocław 1991
Printed in Poland
ISSN 0406-0636
ISBN 83-04-03 332-1
Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo, Wrocław
Odddział w Krakowie 1991
Objętość ark. wyd. 11,40, ark. druk. 8,62 (x 3 2 ); ark. form. A l 11,47
Zam. 585/89
Rzeszowskie Zakłady Graficzne
WSTĘP
I. LIRYKA W RZYMIE PRZED HORACYM
i?
Przed pojawieniem się pierwszego zbioru poezji H ora­
cego - trzech ksiąg jego
Pieśni
(Carmina) - w roku 23
p.n.e. liryka rzymska nie mogła poszczycić się zbyt wielo­
ma osiągnięciami artystycznymi, które dorównywałyby
poziomowi greckiej poezji lirycznej. Nawet, jeśli zastoso­
wać tutaj termin „liryka” w szerokim znaczeniu, obejmu­
jąc nim tzw. melikę oraz elegię i jam b 1. Znacznie później,
z końcem I wieku n.e. znakomity rzymski teoretyk wy­
mowy i krytyk literacki Kwintylian tak oto w najbardziej
lapidarny sposób określił rolę Horacego na tle całego
rozwoju liryki rzymskiej: „At lyricorum idem Horatius
fere solus legi dignus” („Tymczasem spośród liryków ten­
że Horacy jest niemal jedynym poetą godnym czytania”) 2.
Nie oznacza to jednak, iż przed wystąpieniem Horacego
poeci rzymscy w ogóle nie próbowali swoich sił na polu
liryki i nie stworzyli w tej dziedzinie niczego, co zasługi­
wałoby na miano poezji.
Początki poezji rzymskiej sięgają odległej przeszłości,
1 Na temat tych pojęć oraz ich wzajemnego stosunku pisali u nas
niedawno J. D a n i e l e w i c z ,
Wstęp
[w:]
Liryka starożytnej Grecji,
Bibl. Nar., S. II, nr 92, wyd. II, Wrocław 1984, s. XVII oraz T.
M i c h a ł o w s ka,
U początków refleksji genologicznej
[w:]
Poetyka
i poezja,
Warszawa 1982, s. 6-38.
2
Institutio oratoria
X 1, 96. Cytaty, przy których nie podano nazwi­
ska tłumacza - w przekładzie autora opracowania.
IV
WSTĘP
z której doszło do nas bardzo niewiele, jednak dostatecz­
nie dużo, by wyrobić sobie zdanie na temat tej wczesnej
rodzimej twórczości poetyckiej. Poezja sakralna w rodza­
ju
Pieśni Saliów
(Carmina
Saliaria)
wykonywanych przez
kapłanów-tancerzy podczas uroczystości ku czci bogów
Marsa, Kwiryna i Jowisza,
Pieśni Braci Polnych
(Carmina
Fratrum Arvalium),
pieśni przebłagalne do boga Marsa,
modlitwy czy inkantacje do innych bogów, Jowisza, Janu­
sa - oto ślady owych
carmina,
zachowanych fragmenta­
rycznie najdawniejszych, przedliterackich form liryki ła­
cińskiej. Dochodzą do tego również
elogia
pogrzebowe
umieszczane jako inskrypcje na grobach zmarłych wodzów
(np. zachowany epitaf Lucjusza Korneliusza Scypiona,
konsula z roku 259 p.n.e.), pieśni żałobne, może także
pieśni żołnierskie śpiewane podczas uroczystości triumfal­
nych 3.
Te najstarsze, przędliterackie formy liryki rzymskiej
ujęte były w rodzimą, italską miarę wierszową, zwaną
przez późniejszych wierszem saturnijskim, którego zasady
czy reguły wciąż jeszcze nie są w pełni znane dzisiejszej
nauce.
Ale cała ta prymitywna, okolicznościowa poezja anoni­
mowych twórców, wykonywana zazwyczaj, jak się wyda­
je, z towarzyszeniem muzyki fletów, nigdy nie osiągnęła
naprawdę literackiego poziomu i nie można jej uważać za
wstępną fazę liryki rzymskiej. Pewnego rodzaju wyjąt­
kiem była tutaj przebłagalna pieśń pierwszego zawodowe­
go literata rzymskiego, Liwiusza Andronika, napisana
w roku 207 p.n.e. i przeznaczona oficjalnie przez pontyfi-
ków do odśpiewania przez 27 dziewic podczas uroczystej
procesji4. Wydaje się, iż ten niezachowany hymn, uważa­
ny przez wielu badaczy za pierwszy rzymski utwór lirycz­
3 Szczegółowo na temat najdawniejszych form liryki rzymskiej pisze
P. G r i m a l ,
Le lyrisme a Rome,
Paris 1978, s. 31-50.
4 Por. L i w i u s z,
Ab urbe condita
XXVII 37.
LIRYKA W RZYMIE PRZED HORACYM
V
ny we właściwym tego słowa znaczeniu, pozostawał pod
wyraźnym wpływem poezji greckiej, podobnie jak cała
twórczość Liwiusza Andronika w dziedzinie tragedii, ko­
medii i epiki. I właśnie poetom greckim w przyszłości
liryka rzymska miała zawdzięczać swoje najistotniejsze
impulsy, a przede wszystkim fakt, iż od owych rodzimych
i prymitywnych formuł -
carmina
zdołała wspiąć się ku
szczytom prawdziwej poezji.
W poszukiwaniu wczesnych przejawów twórczości li­
rycznej Rzymian dzisiejsza nauka sięga do form, które
stanowią odrębne gatunki literackie. Za jeden z rodzajów
nie-lirycznych, w którym stosunkowo wcześnie dochodzi­
ły do głosu pewne elementy liryczne, uważa się rzymski
dramat z jego dwoma głównymi gatunkami — tragedią
i komedią5. O ile jednak stan zachowania archaicznej
tragedii rzymskiej nie pozwala w istocie na szersze uogól­
nienia na temat obecności i funkcji partii lirycznych, o ty­
le zachowane komedie Plauta (ok. 250-184 p.n.e.) i Te-
rencjusza (ok. 195-159 p.n.e.) dostarczają szeregu przy­
kładów owych kompozycji lirycznych przede wszystkim
w tzw.
cantica
- czyli partiach o zróżnicowanej struktu­
rze metrycznej śpiewanych z akompaniamentem muzyki.
Szczególnie cenne
exempla
owych lirycznych
cantica
moż­
na odnaleźć w takich komediach Plauta, jak
Amfitrion,
Casina, Pseudolus
i
Curculio.
Znaczna redukcja owego
elementu lirycznego na korzyść treści intelektualnych na­
stąpiła w komediach Terencjusza, pisarza młodszego
przynajmniej o dwa pokolenia od Plauta: w całej za­
chowanej twórczości Terencjusza mamy zaledwie kilka
wyraźnie zarysowanych
cantica,
przede wszystkim w sztu*
kach
Andria
i
Adelfoe.
Mówiąc o lirycznych partiach
5 P. G r i m a i , jw., poświęca cały rozdział owym elementom lirycz­
nym w archaicznym teatrze rzymskim:
Le lyrisme dans le théâtre archai-
W*,
s. 51-73

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin