gleba 2016-03-07
wietrzenie biologiczne skał
wietrzenie biologiczne to rozpad i rozkład skały pod wplywem bezpośrednio lub pośrednio działani organizmów żywych. Przykłady wietrzenia biologicznego
* mechaniczne odddzielenie korzeni roślin (szczególnie drzew wciskających się w szczeliny skalne
* chemiczne działanie róznych substancji będących wynikiem funkcji życiowych rośliny i zwierząt (odchody, kwasy organiczne
bezpośrednie i pośrednie odziaływanie zwierząt ryjących. Pośrednie działanei polega na przedostaniu się wody przez nory i korytarze zwierzat ryjących Wzmaga się ….
działanie pośrednie zwierząt – woda przez nory
minerały wtórne skał osadowych
opal
getyt
kalcyt
magnetyt
dolomit
syderyt
malachit
siarczany
gips
anhydryt
baryt
fosforany
wiwianit
chlorki – łatwo rozpuszczalne sole
halit
sylwin
karnalit
kainit
minerały ilaste – budowa krystaliczne średnica ziaren <2 µm; powstają w procesie wietrzenia minarłów ilastych
kaolinit
ilit
montmorylonit
wermikulit
chloryt
mieszanopakietowe
allofany (formy bezpostaciowe
minerały wtórne (autogeniczne)
właściwołści minerałów ilastych
odległość między pakietami
typ budowy
powieszchnia właściwa
m^2 /g – powieszczhnia minerału o masie 1g
pojemność wymiany kationów cmol/kg
(wymienna pojemność sorbcyjna)
kacilinit
0,72
1:1 nie rozszerzające się
14-23
3-15
lilit zasadnicze znaczenie w polsce
1
2:1 nie
67-100
20-50
1,28 – 2,14
2:1 rozszerzające się
800-600
80-120
1,4-1,5
2:1 częściowo
10-300
100-170
1,4
2:2 częciwo
-
10-40
alilofany
bezpostaciowe
260
50-200
źródło ładunków ujemnych w minerałach ilastych
na krawędziach sieci krystalicznej minerałów ilastych znajdują się grupy hydroksylowe od których przy wysokich właściwościach pH może oddysocjować wodór Powstałe w ten sposób ładunku ujemne są przynajmniej częściowo zalezne od pH
w warswie tetraedrów atom Si^4+ może być podstawiany przez atom Al3+ natomiast w warswie oktaedrów atom Al3+ może być podsawiany przez atomy Mg2+ lub Fe2+ W obu wypadkach pojawia się jedna wolna watoścowość ujemna Ładunki te nie zależą od pH i określane są jako ładunki trwałe. Zjawisko podsatwienia jonów ….
budowa minerałów ilastych
tetraedr SiO4
Si w warswach tetraedrycznych może być podsawiony przez Al3+ (o zbliżonym promieniu jonowym) w wyniku tego powstaje jedna wolna wartoścowość ujemna (np. w ililicie)
warstwa oktaedryczna – 6 jony tlenowe lub hydroksylowe z Al w środku
przy zastąpieniu Al przez Mg mamy wolnosą wartościowość
budowa pakietowa
tetra i oktaedryczna warwa na przemian
0,72 nm odległość między pakietami
pakiet 2:1
tetra
okta
chloryt ma budowę trójewarswową pakietów typu 2:1 Jednak w pakiecie więdzy tetra a okta występuje warswa brucytu oraz magnez przeważa w oktaedrach...
transport produktów wietrzenia (zwietrzeliny – to nie to samo)
produkty wietrzenia mogą pozostawać na miejscu tworząc tzw oasdy rezdydualne najczęściej jednak są trasportowane na różne odległosci przez czynniki takie jak wiatr woda lodowiec czy siła cieżkości
wiatr – jego działanie może mieć charakter niszczący transportujący i akumulacyjny Utwory powsające przy udzale wiatru określane są jako eoliczne a ich charakterystencą cechą jest bardzo dobrze wysortowanie okruchów
woda – wowieszczhniowe wody płynące transportują materał wietrzeniowy do tzw bazy erozyjnej (morza lub jeziora) powstałe w ten sposóby utwory nazywane są aluwiami
lodowiec tworzy utwory zwałowe oraz fluwioglacjalne Najwięcej gleb w polsce powstało z osadowych skał polodowcowych
siła cieżkowsci na obszarach góraskich odłami skalne i gruz zwietrzelinowy spadają po stromych stokach i gromadzą się u podnóży w postaci staożków nasypowych, piagrów utworów deluwialnych
różnice między lodowcem a lądolodem
na przedpolu lodowca tworzą się piasko fluwoglacjalne
morena człowa – na suwalszczyźnie – pagórki powstały w wyniku działania lodowca
morena denna
https://pl.wikipedia.org/wiki/Zlodowacenia_na_terenie_Polski
Zlodowacenie północnopolskie
Trwało od 115 tys. do 11,7 tys. lat temu.
Zlodowacenia środkowopolskie
Trwało od 300 tys. do 170 tys. lat temu.
Zlodowacenia południowopolskie
Trwało od 730 tys. do 430 tys. lat temu.
Zlodowacenie północno-wschodniopolskie (podlaskie)
Zwane zlodowaceniem podlaskim lub zlodowaceniem północno-wschodniopolskim. Trwało od 1200 tys. do 950 tys. lat temu.
sedymentacja – jest procesem osadzania się (depozycji) materiału (zwietrzeliny) w określonym środowisku sedymentacyjnym
trzy główne:
morskie głównie w zależnośći od głebokości i odległosći od brzegu
kontynentalne pustanie eoliczne rzeczne jeziorne bagienne lodowcowe
przejściowe związane są z akumulacją przybrzeżną lagunową estuariową oraz deltową
diageneza – zespół procesów fizyczny i chemicznych zachodzących w niewysokiej temperatruzre które powadzą do wytorzenia litych skał z luźnych skał osadowych
praces siagenezy (cementacji) związany jest ze strącaniem się substancji mineralnych stopniowo wypełniających przesterzenie międzyziarnowe. substancje te worzą tzw spoiwo czyli inaczej lepsizcze
w procesach diagenetycznych ogromną rolę odrgywa ciśnienie wywierane przez nadległe warswy osadów prowadzące do zagęszczanie skał (kompakcji) oraz procesy …
Podział skał osadowych
ogólny podział skał osadowych w oparicu o ich genezę i skład mineralny
klasyczne (okruchowe)
grubookruchowe średnica > 2mm
średnio średnica 2-0,1mm
drobno 0,1 – 0,01 mm
ilaste
organogeniczne
chemiczne
są to skały luźne (sypkie lub zwięzle scementowane spoiwem: krzemionkowym żelazistym węglanowym ilastym lub ich mieszaninami
grubookruchowe
2-80mm średnicy
luźna
wrib.biologia