Lateralizacja-i-jej-zaburzenia.pdf

(629 KB) Pobierz
L
ATERALIZACJA I JEJ ZABURZENIA
Opracowała:
I
RENA
S
ZYMANKIEWICZ
Nauczycielka Zespołu Szkół Specjalnych w Jarocinie
Jarocin 2014
S
PIS TREŚCI
1. Pojęcie lateralizacji ............................................................................................................... 3
2. Etapy rozwoju lateralizacji ................................................................................................... 3
3. Przyczyny zaburzeń .............................................................................................................. 4
4. Problemy dzieci z zaburzoną lateralizacją ............................................................................ 5
4.1. Leworęczność ................................................................................................................. 5
4.2. Lewooczność .................................................................................................................. 6
4.3. Lewouszność................................................................................................................... 6
4.4. Oburęczność ................................................................................................................... 6
4.5. Obuoczność .................................................................................................................... 7
4.6. Brak dominacji ................................................................................................................ 7
4.7. Lateralizacja skrzyżowana .............................................................................................. 7
4.8. Trudności dzieci leworęczych ......................................................................................... 8
4.9. Skutki niewłaściwej decyzji ............................................................................................ 8
4.10. Oburęczność wymuszona społecznie ............................................................................. 8
5. Metody badań lateralizacji. Tabela prób wg J. Cieszyńskiej ................................................ 9
6. Postępowanie w wyniku badań lateralizacji ...................................................................... 10
6.1. Poziom rozwoju umysłowego ........................................................................................... 10
6.2. Modele lateralizacji ........................................................................................................... 10
6.3. Dominacja oka ................................................................................................................... 10
6.4. Sprawność motoryczna obu rąk ........................................................................................ 10
6.5. Postawa dziecka wobec własnej leworęczności ............................................................... 11
7. Problem lateralizacji dzieci ze spektrum autyzmu ............................................................. 11
8. Praktyczne wskazówki dla nauczycieli i rodziców dzieci leworęcznych ............................. 13
8.1. Wskazówki dotyczące pisania lewą ręką ........................................................................... 13
8.2. Program pracy z dzieckiem leworęcznym ......................................................................... 14
8.3. Pomoce dla dzieci leworęcznych ...................................................................................... 16
Bibliografia ............................................................................................................................... 17
2
1. P
OJĘCIE LATERALIZACJI
Jednym z aspektów, a zarazem czynników rozwoju ruchowego dziecka jest
postępujący proces lateralizacji, czyli inaczej przewagi jednej strony nad drugą podczas
ruchowej czynności.
Lateralizację
czynności nazywa się też „asymetrią funkcjonalną”.
Szczególnie ważną rolę odgrywa specjalizacja i koordynacja ruchów rąk, która polega na tym,
że ruchy obu kończyn górnych są odmienne, przy czym ręka wiodąca wykonuje główną
czynność, a ręka podporządkowana zapewnia tylko lepsze warunki pracy dominującej ręce,
tzw. „ruchowe tło”, wg M. Bogdanowicz.
H. Spionek podaje, że przewaga jednej ręki nad drugą przy jednoczesnej koordynacji
zapewnia wysoki stopień sprawności i jednocześnie „ekonomię motoryczną”. Wysoki poziom
percepcji i „ekonomii ruchów” jest osiągalny wówczas, gdy jedna z kończyn dominuje, druga
zaś z nią współpracuje oraz gdy oko i ręka dominują po tej samej stronie ciała. Sprzyja
to wytworzeniu się układu „ręka - oko”, który jest podstawą koordynacji wzrokowo-ruchowej
i wpływa na wykonywanie czynności graficznych i manipulacyjnych. W wielu czynnościach
niezbędna jest harmonijna współpraca oka, ręki i nogi, czemu sprzyja dominacja narządów
po tej samej stronie ciała. U większości ludzi lewa półkula odpowiedzialna jest za mowę
i funkcje językowe (w tym czytanie i pisanie), logikę rozumowania oraz programowanie
motoryczne. Prawa półkula zarządza percepcją przestrzenną, umiejętnościami muzycznymi
i plastycznymi, mimiką i emocjami. Odpowiedzialność za procesy wzrokowe i słuchowe
oraz umiejętności matematyczne jest podzielona między obie półkule. Pewne obszary mózgu
kierują określonymi procesami i czynnościami. Pomiędzy obiema półkulami istnieje stała
łączność i współpraca, nie działają one przeciwko sobie, lecz stanowią jedność Jane M. Haley.
2. E
TAPY ROZWOJU LATERALIZACJI
W rozwoju dziecka można wyodrębnić następujące etapy lateralizacji:
-
do 3 m. ż. asymetryczne ułożenie ciała i ruchów dziecka nie wynika z dominacji
którejś półkuli,
-
od 3 m. ż. do 6 m. ż. występuje tzw. symetria zwierciadlana ruchów - dziecko wyciąga
do przedmiotów obie ręce,
3
-
po 6 m. ż. wykształca się chwyt jednoręczny- można już zauważyć przejawy
preferowania jednej z rąk,
-
1 i 2 r. ż. przejawy lateralizacji często słabną, gdyż dziecko podczas chodzenia
angażuje obie półkule mózgowe - chód jest czynnością symetryczną, angażującą
w jednakowym stopniu obie nogi,
-
od 2 r. ż. lateralizacja, czyli stronność, zaczyna się ponownie rozwijać.
Praworęczność zwykle ustala się wcześniej, ok. 2-3 r. ż., natomiast leworęczność
w wieku 3-4 lat.
J. Bauer twierdzi, że „najpóźniej w wieku 13 miesięcy praworęczne dzieci dokonują
wyboru ręki przy wykonywaniu gestu wskazania palcem”.
Ostateczna dominacja czynności ruchowych w większości przypadków ustala się
do 6 r. ż. Od 7 lat zaczyna się zwiększać przewaga lewej półkuli. Ostatecznie proces
lateralizacji zostaje zakończony w wieku szkolnym. Dzieci, u których proces lateralizacji jest
opóźniony, napotykają wiele trudności w nauce.
3. P
RZYCZYNY ZABURZEŃ
Istnieje kilka przyczyn, które sprawiają, że występują zaburzenia lateralizacji:
W życiu wewnątrzmacicznym (zarówno w okresie prenatalnym, jak i podczas porodu)
może dojść do wielu zaburzeń, których skutkiem są dysfunkcje mózgu. Najbardziej
oczywistymi są krwotoki i niedotlenienia, które są najczęstszymi przyczynami
uszkodzenia mózgu w tym okresie rozwoju. Niezależnie od przyczyn uszkodzenia
zwykle dotyczą włókien neuronów ruchowych, biegnących od kory mózgowej
do rdzenia kręgowego. Konsekwencje mogą być różnorakie. Włókna nerwowe
odchodzące od lewej strony mózgu kierują motoryką prawej strony ciała
(przedramienia, dłoni, palców, podudzia oraz niektórych mięśni oka i języka). Jeżeli
więc do uszkodzenia dojdzie po lewej stronie mózgu, prawa strona ciała może być
słabsza. Jeśli uszkodzenie jest poważne, dochodzi do spastycznego niedowładu
(dziecięcego porażenia mózgowego) lub do porażenia połowiczego (paraliżu) prawej
strony ciała. W takich przypadkach funkcje językowe i motoryczne przejmuje prawa
strona mózgu i wówczas dziecko staje się leworęczne. Dzieci takie miewają czasem
4
trudności w nauce, ale nie zdarza się to często. Jeżeli jednak występują u nich jakieś
problemy rozwojowe, to przyczyną zarówno leworęczności, jak i trudności w nauce
jest wcześniejszy udar mózgu. Błędem jest więc obwinianie leworęczności
za występowanie nieprawidłowości w rozwoju dziecka (Jane M. Healey). Jeśli taki sam
uraz dotknie prawą stronę mózgu, wpłynie to na lewą stronę ciała, a dziecko będzie
praworęczne, zaistnieje wówczas patologiczna praworęczność.
Przyczyną patologicznej leworęczności może być również to, że lewa półkula mózgu
rozwija się później i wolniej niż prawa, dlatego zachodzi duże prawdopodobieństwo,
że właśnie lewa półkula zostaje uszkodzona podczas życia płodowego. Jest ona
bardzo podatna na uszkodzenia, gdyż jest inaczej zaopatrywana w krew i bardziej
ukrwiona.
Jednym z czynników odpowiedzialnych za uszkodzenia mózgu może być testosteron.
Zgodnie z teorią dr. Normana Geschwinda nadmiar testosteronu w macicy może
mieć wpływ na rozwój mózgu i kształtowanie się lateralizacji. Ponieważ płód męski
bardziej narażony jest na działanie powyższych czynników niż płód żeński, może
to tłumaczyć ponad półtora razy większą liczbę leworęczności u osób płci męskiej.
Bywa, że leworęczność uwarunkowana jest dziedzicznie. Model lateralizacji jest
przekazywany dziecku genetycznie przez rodziców. Jeżeli choć u jednego z rodziców
występuje leworęczność, wzrasta prawdopodobieństwo, że dziecko będzie
leworęczne.
4. P
ROBLEMY DZIECI Z ZABURZONĄ LATERALIZACJĄ
4.1.
L
EWORĘCZNOŚĆ
Osoby leworęczne muszą pokonywać trudności związane z techniką pisania,
gdyż pismo dostosowane jest do czynności prawej ręki. Ułożenie lewej ręki podczas pisania
powoduje, że dziecko zamazuje i zasłania napisany tekst i nie może kontrolować tego
co pisze w sposób ciągły. Inne ułożenie dłoni jest powiązane z niefizjologicznym wygięciem
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin