1.Przyczyny skutki i formy degradacji środowiska. Formy degradacji środowiska:
- degradacja struktury ekologicznej
- erozja gleby
- zniekształcenie lub zniszczenie poziomu gleby - przesuszenie lub zawodnienie gleby
Przyczyny degradacji środowiska:
- nadmierna eksploatacja dóbr naturalnych
- karczowanie lasów, osuszanie stepów i torfowisk
- niewłaściwe użytkowanie gleb - nadmierny wypas zwierząt, przenawożenie pól, zgrabianie ściółki w
lasach, nadmierne użytkowanie w celach rekreacyjnych
- rozwój przemysłu, górnictwa i energetyki, degradacja naturalnych zasobów przyrody
Skutki degradacji środowiska:
- straty gruntów uprawnych- budowa autostrad, urbanizacja i inne specjalne formy użytkowania;
- użytkowanie oceanów jako zbiornika odpadów- w skutek katastrof każdego roku ok. miliona ton ropy dostaje się do mórz z frachtowców, urządzeń wiertniczych itp., wiele szkodliwych produktów jet zatapianych- fauna i flora oceanów są niszczone;
- zagrożone gatunki- kontakt z trującymi substancjami chemicznymi oraz fizyczne zanieczyszczenie naturalnych siedlisk zwierząt i roślin, w ostatnim dziesięcioleciu wyginęło wiele gatunków;
- choroby cywilizacyjne- choroby pośrednio lub bezpośrednio związane ze zmianami w środowisku, powodowanymi przez człowieka (nowotwory, choroby serca, płuc i oskrzeli, pylica);
- nierozmyślne zmiany klimatu- źródłem jest wzrost w atmosferze CO2 i innych zanieczyszczeń.
2.Degradacja gleb
Degradacja gleb – modyfikacja jej biologicznych, fizycznych i chemicznych właściwości
pogarszające biologiczną aktywność §środowiska. Zewnętrznym przejawem degradacji jest
zmniejszenie bądź całkowity brak produkcji biomasy.
Kwasowa degradacja gleby – w miarą zakwaszanie zmniejsza się aktywność biologiczna
organizmów. Wskutek czego są one mało odporne i w końcu zarówno mikroorganizmy jak i rośliny
obumierają. W środowisku kwaśnym następuje zwiększenie rozpuszczalności związków mineralnych
zawartych w glebie i są one wymywane w głąb profilu, następuje zubożenie gleby w składniki
pokarmowe. Kwasowa degradacja nasila się wskutek:
- postępowania zakwaszania atmosfery
- malejący udział nawozów organicznych
- składowanie na powierzchni Ziemi kwaśnych odpadów
- przemywające działanie opadów
- niedostateczne wapniowanie gruntów ornych
- stosowanie skoncentrowanych nawozów mineralnych
Chemiczna degradacja gleb – zniekształcenie chemizmu gleby przez nagromadzenie bądź ubytek
jednego lub wielu składników prowadzących do obniżenia aktywności biologicznej oraz pogarszające
wzrost i plonowanie roślin.
Formy chemicznej degradacji:
- zanieczyszczenie składnikami pochodzenia zewnętrznego
- zubożenie gleby wskutek wynoszenia składników wraz z plonami roślin
- zubożenie gleby wskutek wymywania składników
Objawy chemicznej degradacji gleb:
- akumulacja w wierzchnich warstwach gleby substancji toksycznych
- nadmierne stężenie soli w roztworach glebowych
- niedobór lub nadmiar składników pokarmowych roślin, zaburzenie równowagi jonowej
Zasolenie – nadmierne stężenie soli w roztworze glebowym powodujące zmniejszenie dostępności
wody i składników pokarmowych dla roślin
Ścisłej kontroli wymaga stosowanie w rolnictwie chemicznych środków ochrony roślin gdyż są one
kumulowane w roślinach i glebie i powodują niebezpieczeństwo wejścia w kolejne ogniwa łańcucha
pokarmowego
Czynnikiem degradacji gleb są pyły i gazy emitowane przez przemysł powodujące ilościowe i
jakościowe zmiany w glebie, obserwuje się spadek plonów oraz występowanie chorób roślin, bądź
zmian na ich powierzchni. Zanieczyszczenia gazowe:
- związki siarki – emitowany SO2 w powietrzu zostaje utleniony do SO3 i kwasu H2SO4, który
wywołuje zakwaszenie gleby (wzrasta migracja jonów, kationy zasadowe ulegają związaniu do trudno
rozpuszczalnych siarczanów) i zubożenie w składniki pokarmowe
- związki fluoru – w środowisku kwaśnym oddziałuje toksycznie dla roślin
- pyły o właściwościach alkalicznych – zawierające Ca, Mg, K i Na
Formy degradacji gleb:
- geotechniczna – występuje na powierzchni, jest związana ze zniekształceniami rzeźby odkrywkami,
budownictwem wodnym drogowym i kolejowym lub zakładaniem instalacji podziemnych
- fizyczna – polega na zagęszczeniu masy glebowej, pogorszeniu jej struktury nadmiernym
nawadnianiem gruntów, wadliwej melioracji, powstawaniem osuwisk, działaniem erozji wodnej i
wietrznej
- biologiczna – ma charakter pośredni, niszczenie szaty roślinnej przyczynia się do pogorszenia
warunków glebowych, formą degradacji jest zmęczenie gleby wywołane np. niestosowaniem
płodozmianów w wyniku, którego następuje zatrzymaniem procesów glebowych ( nitryfikacji,
rozkładu substancji organicznej)
- chemiczna:
*zakwaszenie lub nadmierna alkalizacja
*zaburzenie równowagi jonowej
*zasolenie
*toksyczne stężenie metali ciężkich
*zanieczyszczenie wskutek nadmiernego stosowania gnojowicy, odpadów komunalnych
Przesuszenie gleby – Warunki życia ro§lin pogarsza pogarsza obniżenie poziomu wód gruntowych, poza zasięg głównego systemu korzeniowego
Zawodnienie – trwałe lub okresowe podwyższenie poziomu wody gruntowej w zasięgu systemu korzeniowego. Wpływa to negatywnie na proces wegetacji i powoduje obumieranie wrażliwych ro§lin. Szkodliwy jest nie tyle nadmiar wody, co brak dostępu tlenu.
- wyjałowienie ze składników pokarmowych
- zakwaszenie lub alkalizacja
- zanieczyszczenie składnikami toksycznymi
- zasolenie
- przesuszenie lub zawodnienie
- nadmierny ubytek próchnicy
- erozja
- zniekształcenie struktury gleby
- zanieczyszczenie biologiczne lub mechaniczne
Zniekształcenie budowy gruntów i rzeźby terenu:
Czynniki powodujące zniekształcenia:
- eksploatacja zasobów geologicznych
- składowanie odpadów
- budownictwo
-erozja
-masowe ruchy ziemi
-powodzie
-poszukiwania geologiczne
3. Źródła zanieczyszczenia gleb:
Największe ilości zanieczyszczeń przedostają się do gleb i gruntów wraz ze ściekami, pyłami oraz stałymi i ciekłymi odpadami wytwarzanymi przez przemysł. Zawierają one najczęściej metale ciężkie oraz sole. Przemysł wydobywczy wytwarza olbrzymie ilości silnie zasolonych wód kopalnianych. Wiele zakładów przemysłowych (np. huty, cementownie, elektrownie, ośrodki przemysłu chemicznego) emituje do atmosfery szkodliwe gazy i pyły, które następnie, na skutek depozycji z powietrza zanieczyszczają gleby. W wyniku niewłaściwej działalności rolniczej do gleb i gruntów przedostają się zanieczyszczenia pochodzące z użytych w nadmiarze nawozów mineralnych i organicznych. Szczególnie niebezpieczne związki pochodzące z tej gałęzi gospodarki to pestycydy i inne środki ochrony roślin. Bardzo szkodliwe działanie dla środowiska mają wszelkie zanieczyszczenia nawozów sztucznych. Przykładem może tu być kadm, występujący w nawozach fosforowych. Najbardziej zanieczyszczone gleby występują w pobliżu dróg i autostrad. Zawierają zwiększone ilości niebezpiecznych związków ołowiu i tlenków azotu. Na skutek posypywania powierzchni dróg solami, gleby i grunty w pobliżu szlaków komunikacyjnych są silnie zasolone.Znaczne ilości szkodliwych zanieczyszczeń przedostają się do gleb wraz ze ściekami komunalnymi. Zawierają one m.in. detergenty oraz drobnoustroje chorobotwórcze.
4. Degradacja szaty roślinnej
Przyczynami zanieczyszczeń powietrza jest głównie przemysł: energetyka, górnictwo, hutnictwo,
transport. Formy zanieczyszczeń:
-gazowe- SO2, SO3, NO, NO2, CO, CO2
- aerozole, pary H2SO4, sadze, tlenki metali
- pyły opadające i nieopadające
Zanieczyszczenia emitowane do atmosfery wpływają negatywnie na szatę roślinną.
Oddziaływanie może być:
- bezpośrednie, – gdy zanieczyszczenia dostają się na powierzchnie naziemnych czę§ci ro§lin
i powodują obumieranie tkanek
- pośrednie-, gdy zanieczyszczenia wpływają na warunki siedliskowe
Pyły powodują znaczne uszkodzenia zwłaszcza, gdy pozostają dłużej na powierzchni, gromadząc się na liściach i igłach drzew:
- zatykają szparki oddechowe
- uniemożliwiają wymianę gazową
- utrudniają przenikanie promieni słonecznych do chlorofilu
Obniża to szybkość asymilacji CO2, drzewa słabą i tracą liście. Następuje zwiększenie stężenie
siarczanów i metali ciężkich.
Skutki oddziaływania:
SO2
- pogorszenie gospodarki wodnej
- obumieranie tkanek
- osłabienie fotosyntezy
- zmniejszona zawartość chlorofilu
- zmniejszenie przyrostu gleb
NH3
- fizjologicznymi a anatomicznymi zaburzeniami wzrostu
- wzrostem podatności na wymieranie
- oparzenia występujące na liściach zielonych
Reakcja roślin na zanieczyszczenia jest różna, są rośliny mniej lub bardziej podatne na choroby. Gazy
zawarte w atmosferze osłabiają ich wzrost, zmniejszają ich odporność na szkodniki i choroby.
Degradacja szaty roślinnej – pomniejszenie biologicznych zasobów roślinnych oraz ekologiczno-
użytkowych wartości na danym terenie. Przyjmuje się, że szata jest zdegradowana, jeśli nie spełnia
ekologicznych i produkcyjnych funkcji na danym terenie
Degradacja szaty roślinnej może być spowodowana przez:
- zniekształcenie chemizmu środowiska
- techniczne rozdrobnienie powierzchni biologicznie czynnej
- przesuszenie lub zawodnienie gleby
- wydeptywanie przez ludzi i zwierzęta
- masowe występowanie chorób i szkodników
- żywioły natury
11. Rekultywacja techniczna terenów zdegradowanych: Podstawowe zadania rekultywacji technicznej: -uporządkowanie terenów przyległych do składowiska - ukształtowanie wierzchowiny i skarp
- techniczna regulacja stosunków wodnych
- wykonanie rekultywacji warstwy glebotwórczej - końcowe uporządkowanie terenu
Uporządkowanie terenów przyległych - obejmuje rozbiórkę infrastruktury technicznej rekultywowanego obiektu. Niezbędne jest zabezpieczenie przed uszkodzeniem urządzeń chroniących środowisko, zwłaszcza w trakcie prac ziemnych służących ukształtowaniu terenu. Podatne na uszkodzenie są urządzenia służące przechwytywaniu odcieków. Ważna jest tez uporządkowanie terenów przyległych do obszaru rekultywowanego z rozwianych lekkich frakcji oraz nielegalnie złożonych odpadów.
Ukształtowanie skarp i wierzchowiny – jeżeli składowisko ma strome skarpy może dochodzić do osuwisk i spływów, może też wystąpić zjawisko pełzania bryły czyli niekontrolowanego powiększania się stopy składowiska. Składowisko zlokalizowane na gruntach o małej nośności mogą ulegać deformacjom na skutek nierównomiernego osiadania podłoża.
O doborze nachylenia skarpy decydują aspekty użytkowe, czyli to co ma powstać na danym terenie). Zrekultywowana skarpa w zależności od przeznaczenia wymaga wieloletnich prac konserwacyjnych, gdyż jest podatna na erozję. Prace będą obejmowały nawadnianie, sadzenie drzewek lub krzewów.
Ważne dla zagospodarowania jest też oszacowanie osiadania złoża odpadów, zależy ono od czasu składowania oraz stopnia rozłożenia. Składowisko może osiadać przez kilkadziesiąt lat, nawet do 10%.
Techniczna regulacja stosunków wodnych – obejmuje zabezpieczenie wód podziemnych i powierzchniowych przed przedostawaniem się do niej odcieków. Przeprowadza się ją poprzez wykonanie odwodnienia terenu za pomocą drenaży lub rowów.
Wykonanie warstwy glebotwórczej – jest zabiegiem technicznym ale jego istota polega na utworzeniu siedliska dogodnego dla rozwoju roślin, łączy się ściśle z zadaniami rekultywacji biologicznej.
Końcowe uporządkowanie terenu obejmuje:
- usuniecie pozostałości infrastruktury technicznej składowiska tj. urządzeń przechwytujących odcieki oraz odgazowanie składowiska
- usunięcie resztek składowych materiałów stosowanych do rekultywacji
- rozbiórka i usunięcie obiektów pomocnych przy rekultywacji
12. Rekultywacja biologiczna terenów zdegradowanych
Hydroobsiew – technologia pomocna przy wysokich skarpach, polega na powierzchownym natryskiwaniu mieszaniny na którą składa się :
· do 60 m3/ha osadów z oczyszczalni §cieków, zawierających od 3 do 6% suchej masy
· do 300 kg/ha mieszaniny nasion traw, roślin motylkowatych oraz bylin dostosowanych do warunków siedliskowych
· do 200 kg/ha czystego składnika N w mieszance mineralnej N:P:K
Hydroobsiew można stosować przez cały okres wegetacyjny od 1 kwietnia do 15 października oraz tuż po pierwszych przymrozkach.
Związki mineralne które znajdują się w substancji organicznej osadów §ciekowych uwalniają się powoli, nie są narażone na wypłukiwanie więc podłoże nie jest narażone na przenawożenie. osady zabezpieczają nasiona przed spływem erozyjnym i nie wysychają, mieszają się dobrze z innymi komponentami i przylegają do obsiewanych powierzchni przez co zapewniają ich równomierne pokrycie.
Aby zapobiegać erozji stosuje się odpowiednie umocnienia w postaci płotó...
Cezpip123