metody-badań-pedagogicznych.pdf

(82 KB) Pobierz
III Metodologia badań pedagogicznych
Przedmiot badań
Według Zbigniewa Skornego przedmiot badań to: „określony zbiór zjawisk,
przedmiotów lub osób. Badanie psychologiczne i pedagogiczne dotyczą wybranej kategorii
osób określanej mianem populacji.”
1
Cel Badań
Według Słownika Języka Polskiego cel jest to :”miejsce, do którego się zmierza:
to do czego się dąży, co się chce osiągnąć.”
2
Celem poznania jest :”zdobycie wiedzy maksymalnie
ścisłej,
maksymalnie pewnej,
maksymalnie ogólnej, maksymalnie prostej, o maksymalnej zawartości informacji.”
3
Cele badań można podzielić na:
a)eksploracyjne;
b)opisowe;
c)wyjaśniające.
„Celem badań pedagogicznych jest poznanie naukowe istniejącej realnie, doświadczalnie
rzeczywistości społecznej, opis jakiegoś zjawiska, instytucji lub jednostki. Oprócz funkcji
poznawczej badania pedagogiczne spełniają także funkcje praktyczno-użyteczne.”
4
Władysław Zaczyński przedstawia cel badań jako: ”bliższe określenie, do czego,
zmierza badacz, co pragnie osiągnąć w swoim działaniu. Uzasadnienie potrzeby
formułowania celu w koncepcji wydaje się zbyteczne, gdy pamiętamy o tym,
że
praca
badacza należy do działań najbardziej na cel ukierunkowanych. Podany w koncepcji cel musi
legitymować się konkretnością, jasnością i realnością. Realność celu polega z kolei
na wytyczeniu takich zamierzeń, które leżą w granicach możliwości danego badacza.”
5
Problem badawczy
Przed podjęciem badań pedagogicznych należy uświadomić sobie problemy, ale także
hipotezy określające cel i zakres planowanych przedsięwzięć badawczych.
Problem badawczy „to pytanie o naturę badanego zjawiska, o istotę związków między
zdarzeniami lub istotami i cechami procesów, cechami zjawiska, to mówiąc inaczej
Z. Skorny „Prace magisterskie z psychologii i pedagogiki: przewodnik metodyczny dla studiujących nauczycieli”, Wydawnictwo Szkolne
i Pedagogiczne”, Warszawa 1984, str. 102
2
Słownik Języka Polskiego, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1994, str. 76
3
T. Pilch „Zasady badań pedagogicznych: strategie ilościowe i jakościowe”, Wydawnictwo „Żak” 2001, str. 23
4
W. Dutkiewicz ”Podstawy metodologii badań do pracy magisterskiej i licencjackiej z pedagogiki”, Wydawnictwo Stachurski, Kielce 2001,
str. 50
5
W. Zaczyński „Praca badawcza nauczyciela”, WSIP, Warszawa 1995, str. 86
1
uświadomienie sobie trudności z wyjaśnieniem i zrozumieniem określonego fragmentu
rzeczywistości, to mówiąc jeszcze inaczej deklaracja o naszej niewiedzy zawarta
w gramatycznej formie pytania.”
6
Natomiast według Stefana Nowaka problem badawczy „to tyle, co pewne pytanie lub zespół
pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie.”
7
Inny badacz Józef Pieter przedstawia,
że
„(…) problemy badawcze są to pytania, na które szukamy odpowiedzi na drodze badań
naukowych. Wysuwając je zadajemy pytanie „przyrodzie” i „otoczeniu”. A nie osobie
drugiej. Staramy się znaleźć odpowiedzi na postawione pytanie poprzez własny wysiłek,
nie zaś przez oczekiwanie gotowej odpowiedzi od innego człowieka.”
8
Istnieje wiele podziałów problemów badawczych. „Janusz Sztumski biorąc
za kryterium przedmiot, zakres i rolę, jaką pełnią problemy, wyróżnia problemy:
a) teoretyczne i praktyczne;
b) ogólne i szczegółowe;
c) podstawowe i cząstkowe.”
9
Aby sformułować poprawnie problemy badawcze, należy przestrzegać trzech podstawowych
zasad:
a) muszą wyczerpać zakres naszej niewiedzy, zawartej w temacie;
b) należy zwrócić uwagę na wszystkie zależności pomiędzy zmiennymi;
c) musi być rozstrzygalny empirycznie oraz mieć wartość praktyczną.
6
7
T. Pilch „Zasady badań pedagogicznych: strategie ilościowe i jakościowe”, Wydawnictwo „Żak”, Warszawa 2001, str. 43
M. Łobocki „Wprowadzenie do metod badań pedagogicznych”, Wydawnictwo Impuls, Kraków 2007, str. 103
8
J. Pieter „Ogólna metodologia pracy naukowej”,
Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydaw. PAN,
1967, str. 55
9
J. Sztumski „Wstęp do metod i techniki badań społecznych”, Katowice 1999,
Śląsk,
str. 51
Pytania badawcze i hipotezy
W badaniach pedagogicznych można rozróżnić dwa rodzaje pytań-dopełniające
i rozstrzygające. Pytania rozstrzygające rozpoczynają się od partykuły „czy…?”, które
są potwierdzane lub negowane. Pytania te ograniczają w pewien sposób badacza,
wyznaczając mu pewien obszar, na który musi szukać odpowiedzi. Pytania dopełniające
są bardziej złożone i zawierają „jaki?”, „jakie?”. Tak postawione pytanie nie zawierają
informacji, gdzie powinno szukać się na nie odpowiedzi.
Zgodnie z celem mojej pracy sformułowałem jedynie pytania badawcze:
Hipoteza natomiast jest to ”zdanie nie w pełni uzasadnione, tłumaczące pewne
stwierdzone fakty; przypuszczenie.”
10
Natomiast Mieczysław Łobocki powołując się na innych badaczy stwierdza, iż hipotezy „są to
założenia odnoszące się do przewidywanego końcowego rezultatu badań, ale nigdy
nie przesądzają o ich ostatecznych wynikach lub płynących z nich wnioskach.”
11
Szerszą definicję przedstawia Tadeusz Kotarbiński :”hipotezą nazywa się wszelkie
twierdzenia częściowo tylko uzasadnione, przeto także wszelki domysł, za pomocą którego
tłumaczymy dane faktyczne, a więc też i domysł w postaci uogólnienia, osiągniętego (...)
na podstawie danych wyjściowych.”
12
Poprawnie sformułowana hipoteza musi spełniać poniższe warunki:
•
•
•
•
•
•
musi określać zależność między zmiennymi;
powinna
ściśle
ograniczać zasięg swojego działania;
musi dać się zweryfikować tzn.: ”hipoteza, której nie można poddać procedurze
sprawdzania empirycznego nie może pretendować do miana hipotezy naukowej.”
13
;
zbudowana
jest
na
podstawie
uznanej
wiedzy
naukowej.
Jest
niesprzeczna
z udowodnionymi poprzednio twierdzeniami danej nauki;
jest też wnioskiem z dotychczasowej obserwacji i doświadczeń badacza;
wymaga nie tylko uzasadnienia teoretycznego, lecz także odwołania się do własnej
praktyki pedagogicznej.
Hipotezy można podzielić na dwie grupy:
a)hipotezy proste-wyprowadzone z uogólnionych prostych obserwacji;
b)hipotezy złożone-„zakładające istnienie powiązań między zdarzeniami lub nawet
skomplikowanych łańcuchów przyczyn i skutków.”
14
10
11
Słownik Języka Polskiego, PWN, Warszawa 1994, str. 252
M. Łobocki „Wstęp do metod badań pedagogicznych”, Wydawnictwo Impuls, Kraków 2007, str. 125
12
T. Pilch „Zasady badań pedagogicznych: strategie ilościowe i jakościowe”, Wydawnictwo „Żak”, Warszawa 2001, str. 46
13
M. Łobocki „Wstęp do badań pedagogicznych”, Wydawnictwo Impuls, Kraków 2007, str. 128
Metody, techniki i narzędzia
Metoda jest to”1. sposób postępowania dla osiągnięcia określonego celu; 2. sposób
naukowego badania rzeczy, zjawisk i przedstawiania wyników tych badań.”
15
Przez metodę badań rozumiemy również „zespół teoretycznie uzasadnionych
zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania
badacza, zmierzającą do rozwiązania określonego problemu naukowego.”
16
Tabela 1. Podział własny metod i technik badawczych w pedagogice
Źródło
własne
Mieczysław Łobocki
1.OBSERWACJA /różne rodzaje/
a)obserwacja zaprogramowana
-technika obserwacji skategoryzowanej
-technika próbek czasowych
b)obserwacja swobodna
-technika dzienników obserwacyjnych
technika obserwacji fotograficznej
2. EKSPERYMENT PEDAGOGICZNY
-technika grup równoległych/technika grup
porównawczych/
-technika czterech grup/technika Salomona/
-technika rotacji
technika jednej grupy
3. TESTY OSIĄGNIĘĆ SZKOLNYCH
4. METODA SOCJOMETRYCZNA
-technika socjometryczna J.L Moreno
-technika „Zgadnij kto”
-plebiscyt
życzliwości
i niechęci
5. METODA SONDAŻU
DIAGNOSTYCZNEGO
-ankieta
-wywiad i rozmowa
6. ANALIZA DOKUMENTÓW
-technika analizy treściowej
-technika analizy formalnej
7. SKALA OCEN
8.METODA INDYWIDUALNYCH
PRZYPADKÓW
9. METODA MONOGRAFICZNA
Tadeusz Pilch i Teresa Bauman
METODY BADAŃ PEDAGOGICZNYCH
1. EKSPERYMENT PEDAGOGICZNY
2. MONOGRAFIA PEDAGOGICZNA
3. METODA INDYWIDUALNYCH
PRZYPADKÓW
4. SONDAŻ DIAGNOSTYCZNY
TECHNIKI BADAŃ PEDAGOGICZNYCH
1. Obserwacja
2. Wywiad
3. Ankieta
4. Badanie dokumentów
5. Techniki projekcyjne
METODY
POMIARU
ŚRODOWISKA
WYCHOWAWCZEGO
1. Skale pomiarowe
2. Techniki socjometryczne
3. Testy pedagogiczne
14
15
T. Pilch „Zasady badań pedagogicznych: strategie ilościowe i jakościowe”, Wydawnictwo „Żak”, Warszawa 2001, str. 47
Słownik Języka Polskiego, PWN Warszawa 1994, str. 431
16
T. Pilch „Zasady badań pedagogicznych: strategie ilościowe i jakościowe”, Wydawnictwo „Żak”, Warszawa 2001, str. 71
Metody badań pedagogicznych (wg Tadeusz Pilcha i Teresy Bauman) można podzielić na:
•
•
•
•
sondaż diagnostyczny;
studium indywidualnych przypadków;
monografię pedagogiczną;
eksperyment pedagogiczny.
Sondaż
diagnostyczny
„jest
sposobem
gromadzenia
wiedzy o
atrybutach
strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach
wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich
innych
zjawiskach
instytucjonalnie
nie zlokalizowanych-posiadające
znaczenie
wychowawcze-w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w
której badane zjawisko występuje.”
17
Za pomocą badań ankietowych istnieje możliwość w krótkim czasie zebrania dużej ilości
informacji dotyczącej opinii badanych, poglądów, przekonań. Ankiety nie powinno stosować
się u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. W tym okresie szczególną rolę
w badaniach odgrywa wywiad i rozmowa.
Metoda sondażu diagnostycznego sprzyja:
-formułowaniu problemów badawczych oraz hipotez;
-gromadzeniu materiału o różnych kwestiach ważnych z punktu widzenia przeprowadzenia
badań;
-poznaniu opinii badanych dotyczących przynajmniej niektórych interesujących badacza
zagadnień;
W badaniach sondażowych najczęściej występującymi technikami są wywiad, ankieta, analiza
dokumentów osobistych.
Kolejną metodą, którą można wyróżnić jest
studium indywidualnych przypadków.
Sprowadza się ona do biografii ludzkich. „Metoda indywidualnych przypadków jest
sposobem badań polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich uwikłanych
w określone sytuacje wychowawcze, lub na analizie konkretnych zjawisk natury
wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem
na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych.”
18
W porównaniu do innych metod, studium indywidualnych przypadków posługuje
się nielicznymi technikami. Najczęściej wykorzystuje się wywiad, uzupełniany przez
obserwację i analizę dokumentów osobistych.
17
18
T.Pilch „Zasady badań pedagogicznych: strategie ilościowe i jakościowe”, Wydawnictwo „Żak”, Warszawa 2001, str. 80
j.w. str. 78

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin