Pomerania Czerwiec 2014.pdf
(
18292 KB
)
Pobierz
Z Bëtowa
s. 10–15
25-lecie wyborów
czerwcowych
s. 3–9
Numer wydano dzięki dotacji Ministra Administracji i Cyfryzacji
oraz Samorządu Województwa Pomorskiego.
W NUMERZE:
3 Ćwierćwiecze ZKP w wolnej Polsce
Michał Kargul
4 Wolność przyszła jak sen
Z Janem Wyrowińskim rozmawia Stanisław Janke
7 Na każde pytanie
Stanisław Janke
10 Za nama pierszi krok
Z Riszardã Sylką gôdô Dariusz Majkòwsczi
13 Stara, krzywa i kruszeje
W.R.
14 Malowóné òpòwiôstczi
P.D.
16 Reaktywacja kolei bytowskiej
Sławomir Lewandowski
17 MOF, czyli w jedności siła
Sławomir Lewandowski
18 O Kaszubach na odległość
Stanisław Janke
20 W stulecie urodzin Józefa Milewskiego (cz. 2)
Józef Borzyszkowski
22 Kartki z życiorysu nauczyciela (cz. 2)
Kazimierz Ostrowski
25 Burza wokół Komitetu Obrony Kaszubów
Bogusław Breza
28 Mój Bieszk
Kazimierz Ostrowski
28 Mój Bieszk
Tłóm. Hana Makùrôt
30 Pomorze ich uchroniło...
Stanisław Salmonowicz
32 Ùczba 34. Krowi Ògón
Róman Drzéżdżón, Danuta Pioch
34 Świętego Ducha
Marta Szagżdowicz
I–VIII NAJÔ ÙCZBA
35 Płomiennowłosi
Jacek Borkowicz
36 Stôri wanożnik
rd
37 Z drugiej ręki
38 Roczëzna sëna kaszëbsczi Nordë
rd
38 Alojzy Bùdzysz. Roztrãbôcz
40 „Zapomniany diabeł” we Wielu
Jón Wôłdoch
42 „Zrzesz Kaszëbskô” wedle pòzdrzatkù cenzurë
Słôwk Fòrmella
44 Mòja Mëma
Tómk Fópka
46 Karowa Baszta
Jerzy Samp
48 Majówka kòl Tuszkòwsczi Matczi
Maya Gielniak, tłóm. DM
49 Listy
50 Ùcecha i bùsznota
Matéùsz Bùllmann
50 O Bożym Ptaszniku
Zyta Wejer
51 Sztefón Bieszk. Wiérztë
53 Lektury
56 Chcemë sã dzelëc tim, co dobré
Adrian Watkowski, tłóm. Tomôsz Ùrbańsczi
58 Hitë na Gôchach
Red.
59 Co Kaszëbi w Słëpskù wëstwôrzelë
kk, tłóm. sj
61 Klëka
67 Bez brodë spiéwanié
Tómk Fópka
68 Pëlckòwsczé eùrowelónczi, to je rozmëslënczi
nad mùchą
Rómk Drzéżdżónk
POMERANIA
CZERWIŃC 2014
Od redaktora
To było jak sen. Wciąż miałem wrażenie, że nagle się obu-
dzę, a za oknem szara, socrealistyczna rzeczywistość –
tak
rozpoczyna swoją rozmowę z „Pomeranią” o wyborach
z czerwca 1989 r. wicemarszałek Senatu RP Jan Wyrowiń-
ski. Dzisiaj wielu uczestników tych wydarzeń nie pamięta
już o tym, co oznaczało dla Polski i dla nich bezdyskusyjne
zwycięstwo „Solidarności”, która zdobyła 160 na 161 moż-
liwych miejsc w Sejmie. Nie mówiąc o tym, że całe poko-
lenie dorosłych już ludzi urodziło się później, i PRL oraz jego upadek zna tylko
z opowiadań. Wszystkim zapewne przyda się przypomnienie atmosfery tego
czasu, dlatego proponujemy w tym numerze naszego miesięcznika reportaż
Stanisława Jankego – związanego z „Pomeranią” wówczas i obecnie – opubliko-
wany dokładnie 25 lat temu.
Czas przełomu wymagał wielkiej roztropności i mądrego przewidywania
możliwych scenariuszy również od władz Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego.
Dzisiaj, z perspektywy czasu, wydaje się, że zdały ten trudny egzamin. O tym,
czego udało się dokonać naszemu środowisku w ostatnim ćwierćwieczu właśnie
m.in. dzięki ich decyzjom i pracy, pisze obecny wiceprezes Zrzeszenia Michał Kar-
gul. Przypomina on, że środowisko ZKP sprawdziło się zwłaszcza w samorządach
i właśnie w nich potrafiło i potrafi dbać o urzeczywistnianie kaszubsko-pomor-
skich idei. Przykładem może być Bytów, któremu w tej „Pomeranii” dość uważnie
się przyglądamy.
80-837 Gdańsk
ul. Straganiarska 20–23
tel. 58 301 90 16, 58 301 27 31
e-mail: red.pomerania@wp.pl
ADRES REDAKCJI
REDAKTOR NACZELNY
Dariusz Majkowski
Bogumiła Cirocka
ZASTĘPCZYNI RED. NACZ.
ZESPÓŁ REDAKCYJNY
Danuta Pioch (Najô Ùczba)
(WSPÓŁPRACOWNICY)
KOLEGIUM REDAKCYJNE
Edmund Szczesiak
(przewodniczący kolegium)
Andrzej Busler
Roman Drzeżdżon
Piotr Dziekanowski
Aleksander Gosk
Stanisław Janke
Wiktor Pepliński
Bogdan Wiśniewski
Tomasz Żuroch-Piechowski
TŁUMACZENIA
NA JĘZYK KASZUBSKI
Stanisław Janke
Dariusz Majkowski
Hanna Makurat
Karolina Serkowska
Tomasz Urbański
Dariusz Majkowski
FOT. NA OKŁADCE
Kazimierz Rolbiecki
PRENUMERATA
Pomerania z dostawą do domu!
Koszt prenumeraty rocznej krajowej z bezpłatną dostawą do domu: 55 zł. W przypadku prenumeraty
zagranicznej: 150 zł. Podane ceny są cenami brutto i uwzględniają 5% VAT.
Aby zamówić roczną prenumeratę, należy
• dokonać wpłaty na konto: PKO BP S.A. 28 1020 1811 0000 0302 0129 35 13, ZG ZKP, ul. Straganiarska
20–23, 80-837 Gdańsk, podając imię i nazwisko (lub nazwę jednostki zamawiającej) oraz dokładny
adres
• zamówić w Biurze ZG ZKP, tel. 58 301 90 16, 58 301 27 31, e-mail: red.pomerania@wp.pl
• Prenumerata realizowana przez RUCH S.A: zamówienia na prenumeratę (...) można składać bez-
pośrednio na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl. Ewentualne pytania prosimy kierować na
adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub kontaktując się z Infolinią Prenumeraty pod numerem:
22 693 70 00 – czynna w dni robocze w godzinach 7–17. Koszt połączenia wg taryfy operatora.
Zarząd Główny
Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego
80-837 Gdańsk
ul. Straganiarska 20–23
DRUKARNIA WL
Redakcja zastrzega sobie prawo
skracania i redagowania artykułów
oraz zmiany tytułów.
Za pisownię w tekstach w języku kaszubskim,
zgodną z obowiązującymi zasadami,
odpowiadają autorzy i tłumacze.
Redakcja nie ponosi odpowiedzialności
za treść ogłoszeń i reklam.
Wszystkie materiały objęte są
prawem autorskim.
WYDAWCA
DRUK
2
POMERANIA
CZERWIEC 2014
W 25-LECIE WYBORÓW CZERWCOWYCH
Ćwierćwiecze ZKP
w wolnej Polsce
Mija właśnie 25 lat od jednego z naj-
ważniejszych wydarzeń współczesnej
historii Polski. W 1989 roku w Polsce
upadł komunizm. Niezależnie od roz-
bieżności w ocenie tamtych zdarzeń,
nie ulega wątpliwości, że 4 czerwca
1989 roku Polacy w zdecydowany spo-
sób dali wyraz swojemu brakowi akcep-
tacji dla dalszych rządów PZPR. Jest też
pewne, że choć wówczas jednoczyła ich
chęć zakończenia komunistycznej dyk-
tatury, to dla większości dość mgławi-
cowo rysowała się demokratyczna przy-
szłość. Tym bardziej należy docenić to,
że środowisko Zrzeszenia Kaszubsko-
-Pomorskiego już wiosną 1989 roku ja-
sno precyzowało swoje cele i działania
oraz że apelowało o udział w wyborach
i oddanie głosu na najlepszych kandy-
datów.
Z zaciekawieniem czyta się dziś
„Pomeranię” z czerwca tamtego roku,
w której znalazło się kilka tekstów
prezentujących dyskusje w gronie ów-
czesnego Zarządu Głównego. Jakże pro-
roczo brzmi bowiem głos prof. Marka
Latoszka, który w kwietniu 1989 roku
na zebraniu Zarządu przestrzegał człon-
ków ZKP, że wraz z demokratyzacją
stosunków w Polsce powstawać będą
nowe organizacje i stowarzyszenia,
które mogą przedstawiać ofertę o wiele
atrakcyjniejszą od zrzeszeniowej. Zwra-
cał też uwagę, że zamykanie się orga-
nizacji w postawie izolacjonistycznej
może ją odciąć od ważnych dla Kaszub
i Pomorza spraw.
Wielu ówczesnych działaczy ZKP
zastanawiało się, czy wybory do sejmu
kontraktowego powinny być prioryte-
tem dla naszej organizacji. Bano się jej
upolitycznienia, niepewnie rysowały
się też skutki tych pierwszych, częścio-
wo wolnych wyborów. Droga od wybo-
rów kontraktowych do pełnej demokra-
cji wydawała się jeszcze bardzo długa.
Czytając te głosy, można się zadumać
nad tym, że wydarzenia następnych
miesięcy były dla większości Polaków
całkowitym zaskoczeniem.
Dziś wiosną 2014 roku możemy
podsumować ówczesne wybory zrze-
szeniowych decydentów. Bez wątpie-
nia dobrze się stało, że wzięto sobie do
serca słowa prof. Latoszka i umiejęt-
nie uniknięto marginalizacji Zrzesze-
nia, tak ideowej, jak i organizacyjnej.
Wystarczy spojrzeć na dzisiejszą listę
członków Rady Naczelnej czy Zarządu
Głównego, by z satysfakcją odnotować,
że w przeciwieństwie do większości
aktywnych przed ćwierćwieczem or-
ganizacji Zrzeszenie potrafiło dotrzeć
do młodych ludzi, którzy twórczo kon-
tynuują urzeczywistnianie statutowych
celów naszej organizacji. Mimo wielu
pokus potrafiliśmy nie wpaść w pułap-
kę kaszubskiego egoizmu. Wyjątkowy
plan, wymyślony w czasach PRL-u przez
ówczesnych działaczy ZKP, by działania
stricte kaszubskie, skoncentrowane na
języku, połączyć z szerszym kontekstem
pomorskim, odwołującym się do wspól-
nego dziedzictwa i kultury, w wolnej
Polsce przyniósł Kaszubom spektaku-
larny sukces. Nie Ślązacy, nie Górale, ale
właśnie Kaszubi zagwarantowali sobie
ustawową opiekę Rzeczpospolitej nad
swoim największym skarbem – mową.
Nie byłoby to możliwe bez długoletniej
merytorycznej pracy u podstaw, która
spowodowała, że Kaszubi wypraco-
wali sobie i pozycję wyrazistej grupy
etnicznej, i naturalnych liderów całej
społeczności pomorskiej. Mimo głę-
bokich podziałów ideowych działacze
ruchu kaszubsko-pomorskiego potrafili
w wolnej Polsce dalej jednoczyć się wo-
kół wspólnych celów.
Rzecz jasna przez ten czas powstało
wiele różnorodnych kaszubskich i po-
morskich organizacji. Niektóre z nich
wprost kontestowały i kontestują pozy-
cję i działania Zrzeszenia. Jednak cha-
rakterystyczne jest to, że tak na Kaszu-
bach, jak i bliskim mi Kociewiu nawet
najzagorzalsi krytycy naszej organizacji
doceniają jej merytoryczne działania
i nierzadko sami proponują podejmo-
wanie wspólnych inicjatyw. Na pewno
ułatwia to wielonurtowość naszej orga-
nizacji. Aktywnie działają w niej Kaszu-
bi-Polacy, Kaszubi narodowości kaszub-
skiej, Kaszubi rodem z Wileńszczyzny,
Kociewiacy, Krajniacy czy Pomorzacy.
Nierzadko poszczególne grupy spierają
się czy dyskutują z sobą, ale duch or-
ganizacji utrzymuje je ciągle w ryzach
merytorycznej debaty.
Środowisko Zrzeszenia było do wej-
ścia w demokrację gotowe. Jego liderzy
stali się naturalnymi przywódcami
swoich małych społeczności, co wyra-
ziście dało się odczuć w pierwszych wy-
borach samorządowych w 1990 roku.
Program ZKP, choć pisany w czasach
komunistycznej dyktatury, w warun-
kach demokracji był w końcu możliwy
do zrealizowania. Demokracja pozwoli-
ła nam na wywalczenie nauki kaszub-
skiego w szkole i uznanie go za język
regionalny. Demokracja umożliwiła za-
angażowanym w sprawy regionu Ka-
szubom czy Kociewiakom chwycenie
w ręce steru władzy w swoich lokal-
nych ojczyznach. Demokracja w końcu
pozwala nam także na skuteczne mo-
nitorowanie, czy dzierżący ową władzę
faktycznie wcielają w życie kaszubsko-
-pomorskie idee. Obyśmy potrafili wy-
ciągnąć z tych minionych 25 lat naukę
na przyszłość. Aby wykorzystać dar
demokracji, trzeba umieć ciężko praco-
wać. Nasi poprzednicy tę pracę podjęli.
Wierzymy, że potrafimy im dorównać.
Michał Kargul
wiceprezes ZKP
POMERANIA
CZERWIŃC 2014
3
Plik z chomika:
Izakolobrzeg
Inne pliki z tego folderu:
Pomerania Styczen 2014.pdf
(8463 KB)
Pomerania Luty 2014.pdf
(30986 KB)
Pomerania Marzec 2014.pdf
(6305 KB)
Pomerania Kwiecien 2014.pdf
(5525 KB)
Pomerania Maj 2014.pdf
(8119 KB)
Inne foldery tego chomika:
1969
1970
1971
1972
1973
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin