HEDONIZM:
♫ sprowadzenie dobrostanu do zmysłowej przyjemności
♫ zaspokajanie wszelkich pragnień miarą szczęścia
EUDAJMONIZM:
♫ miarą szczęścia jest osiąganie tego, co warte jest starań, a warte starań jest to, co zgodne jest z naszą naturą (z dajmonem czy z prawdziwym JA)
♫ głównym przedstawicielem podejścia eudajmonistycznego jest Martin Seligman (założyciel Towarzystwa Psychologii Pozytywnej)
♫ rozróżnienie przyjemności od gratyfikacji (właściwych i skutecznych działań zmieniających nas oraz nasze otoczenie na lepsze)
♫ sześć cnót – mądrość, odwaga, miłość, sprawiedliwość, wstrzemięźliwość oraz duchowość – czyli doświadczenia wynikające z własnej aktywności, które nas wzbogacają
TEORIA SZCZĘŚCIA „DÓŁ – GÓRA”:
Zakłada, że poczucie szczęścia jest funkcją różnorodnych satysfakcji cząstkowych i przeżyć emocjonalnych wynikających zarówno ze stałych, jak i zmiennych okoliczności życia. Im lepsza jest nasz sytuacja materialna, tym bardziej jesteśmy z niej zadowoleni i tym szczęśliwsi. Im lepsze są nasze relacje z ludźmi, im mniej się kłócimy z partnerem, im mniej kłopotów przysparzają nam nasze dzieci, tym bardziej jesteśmy pogodni i zadowoleni z życia.
TEORIA SZCZĘŚCIA „GÓRA – DÓŁ”:
Teoria ta zakłada, że ogólne zadowolenie jest stałą cechą człowieka (wynikającą z genów, procesu wychowania lub oddziaływania jakichś innych czynników, które nie są związane z aktualną sytuacją w zakresie konkretnych aspektów poddawanych ocenie).
TEORIA „ZAKRESU – CZĘSTOŚCI” (Allen Parducci):
Teoria, według której poczucie szczęścia traktuje się jak każdą inną ocenę wahającą się na wymiarze intensywności (użyteczności, pozytywności – negatywności).
TEORIA POTRZEB (Ruut Veenhoven):
Szczęście jest funkcją zaspokajania potrzeb. A ponieważ pieniądze stanowią uniwersalny instrument zaspokajania wielu potrzeb, dobrostan psychiczny powinien zależeć od bezwzględnego poziomu dochodów. Ten kto posiada więcej pieniędzy, ma większe szanse zaspokojenia potrzeb warunkujących przetrwanie i (zgodnie z teorią Veenhovena) powinien być bardziej zadowolony ze swojego życia.
TEORIE KONTEKSTOWE:
Zakładają, że poczucie szczęścia jest względne i zależy od kontekstu wyznaczanego przez bieżące doświadczeni, wyobrażenia, oczekiwania, nastroje, porównania, chwilowe czynniki sytuacyjne i dostępne w danej chwili informacje. Jest wynikiem zmiennych i trudnych do przewidzenia zjawisk tworzących kontekst, w jakim znajduje się człowiek w momencie udzielania odpowiedzi na pytanie, czy jest szczęśliwy, czy jest zadowolony z całego swojego życia.
TEORIE PORÓWNAŃ:
Michalos, twórca koncepcji wielorakich rozbieżności twierdzi, że trzema zasadniczymi kryteriami oceny własnego życia są:
♫ aspiracje (czego bym chciał)
♫ inni ludzie
♫ własna przeszłość
♫ oczekiwania (czego się spodziewałem)
♫ to co uważam, że mi się należy (na co zasługuję)
Przyjmując te kryteria jako punkty odniesienia, człowiek może oceniać swój własny aktualny stan.
EWALUATYWNY MODEL SZCZĘŚCIA (Norbert Schwarz, Fritz Strack):
Nasz poziom szczęścia zależy do kliku czynników. W pierwszym rzędzie od tego, czy chodzi o ogólną ocenę włansego życia, czy też o zadowolenie z bardziej konkretnych jego aspektów.
TEORIA OBIETYWNEGO SZCZĘŚCIA (Daniel Kahneman):
Szczęście zakłada ocenę doświadczeń w kategoriach dobre – złe, pozytywne – negatywne, przyjemne – przykre. Kahneman przyjmuje zgodnie z modelem „dół – góra”, że wartościowanie doświadczeń przebiega na różnych poziomach ogólności. Opórcz tego zakłada, że:
1. mózg niesustannie, na bieżąco „tworzy hedonistyczny komentarz” do biegu zdarzeń
2. „hedonistyczne komentarze” do różnych elementów doświadczenia sumują się do pojedynczych wartości na wymiarze dobre – złe i dzięki temu powstaje jednoznaczna tendencja behawioralna: dążyć do podtrzymania lub też unikać danego doświadczenia.
TEORIE ADAPTACJI:
Nasze odczucia i oceny zależą każdorazowo od kontekstu, nigdy nie mają charakteru absolutnego. Z upływem czasu ludzie przyzwyczajają się (adaptują) zarówno do dobrych, jak i złych rzeczy i to sprawia, że warunki, w jakich się na dłużej znaleźli, przestają wpływać na ich dobrostan psychiczny.
HIPOTEZA HEDONICZNEGO MŁYNA:
Jakkolwiek zmieni się twoje życie, zmienią się też odpowiednio kryteria, z którymi porównujesz stan obecny i w związku z tym ogólny bilans doświadczeń emocjonalnych oraz ocen pozostanie taki sam jak przed zmianą.
TEORIE EUDAJMONISTYCZNE:
Istotą człowieka, jego natury, nie są wrażenie zmysłowe, emocje, nastroje czy doznania, lecz umysł, cele, przekonania, poglądy, wartości i zdolność nadawania sensu doświadczeniom własnym i inncyh ludzi.
TEORIA AUTENTYCZNEGO SZCZĘŚCIA (Martin Seligman):
Pogląd ten doróżnia przyjemności od gratyfikacji. Przyjemności są chwilowe, można je czerpać z łamania rutyny, smakowania nowości i bezmyślengo chłonięcia wrażeń. Gratyfikacje są bardziej trwałe, wynikają z oddania się bez reszty temu, co się robi, zaangażowania w działanie ujawniające mocne strony i cnoty człowieka. Seligman wymienia sześć uniwerslanych cnót (mądrość i wiedza, odwaga, miłość i humanitaryzm, sprawiedliwość, wstrzemięźliwość, duchowość i transcedencja) oraz w ramach tych cnót 24 silne strony układające się w różne zindywidualizowanego konfiguracje.
TEORIE MOTWYACYJNE:
Zakładają one, że wkład wyników działań człowieka w jego dobrostan zależy do rodzaju celów, od zgodności między dążeniami i cechami osobowości (na przykład własnym JA) i uniwersalnie ważnymi, choć nie zawsze uświadamianymi potrzebami psychicznymi oraz od wielu jeszcze innych czynników charakteryzujących samo działanie, oczekiwania, możliwości i motywacje.
MOTYWACYJNA KONCEPCJA SZCZĘŚCIA (Ryan):
Powyższa koncepcja nawiązuje do podziału motywacji na zewnętrzną (nastwienie na nagrody zewnętrzne na przykład władzę, pieniądze) i wewnętrzną (dla której gratyfikacją jest satysfakcja płynąca z działania i z poczucia samorealizacji). Teoria zakłada trzy podstawowe, uniwersalne potrzeby psychiczne: autonomii, kompetencji i bliskości w relacjach z ludźmi. Ich zaspokajanie jest warunkiem psychicznego rozwoju, dobrostanu, a także witalności i zgodności z własnym JA.
TEORIE GENETYCZNE:
Największym zwolennikiem genetycznej teorii szczęścia jest David Lykken. Twierdzi on, że charakterystyczny dla danego człowieka potencjalny poziom szczęścia jest uwarunkowany genetycznie niemal w 100%.
TEORIE „SZCZĘŚLIWEGO” ATRAKTORA:
„Szczęśliwy atraktor to odpowiednik poziomu szczęścia w teorii Lykkena. Większość ludzi bywa w dłuższym przedziale czasu tak szczęśliwa, jak tylko może – na ile pozwalają ich wrodzone predyspozycje. Ktoś, kto urodził się z silny atraktorem szczęścia, nawet po bardzo tragicznych i wyczerpujących psychicznie zmianach w życiu powróci po pewnym czasie do zdolności radowania się, odczuwania przyjemności, odnajdzie ponownie sens i wartość własnego życia.
TEORIA DYNAMICZNEJ RÓWNOWAGI (Bruce Headey, Alexander Wearing):
Według autorów powyższej koncepcji stałe cechy determinują bazowy poziom dobrostanu jednostki. Wydarzenia mogą spychać człowieka poniżej lub wynosić ponad ten poziom, ale z czasem i tak do niego powróci.
CEBULOWA TEORIA SZCZĘŚCIA:
Wyróżnia ona na wzór cebuli J trzy poziomy (warstwy) dobrostanu psychicznego. Poziom nagłębszy, zdeterminowany genetycznie, nie zawsze i nie w pełni subiektywnie doświadczany, to wola życia. Poziom pośredni odpowiada hednostycznym oraz niektórym eudajmonistycznym miarom dobrostanu, tzn. subiektywnie doświadczanej wartości własnego życia. W związku z tym nazwany został subiektywnym. Trzecia, najbardziej zewnętrzną warstwę cebuli szczęścia stanowią bieżące doświadczenia afektywne oraz satysfakcje cząstkowe odnoszące się do konkretnych aspektów życia (pracy, rodziny, finansów, warunków mieszkaniowych, wypoczynku itd.)
TEORIA PERSPEKTYWY (Daniel Kahneman, Amos Tversky):
Teoria ta dotyczy procesu podejmowania decyzji, ściśle związana z awersją straty (większą wrażliwością na straty niż zyski)
TEORIA POSZERZANIA UMYSŁU I BUDOWY ZASOBÓW OSOBISTYCH
(Barbara Fredrickson):
Jest to teoria funkcji, jakie pełnią pozytywne emocje w życiu człowieka. Mieści się w ujęciu „góra – dół”. Emocje, podobnie jak wszystkie inne procesy wartościowania, sygnalizują, jaki jest aktualny stan rzeczy: korzystny (sprzyjający) czy niekorzystny (zagrażający) i jaki w związku z tym powinien być kierunek działania: dążenie (podtrzymywanie, utrwalanie, zbliżanie) czy wycofanie (ucieczka, niszczenie, zatrzymanie).
EFEKT KONTRASTU:
Obecne życie jest gorsze od tego, jakie rysują miłe wspomnienia i lepsze od tego, jakie sugerują wspomnienia przykre.
EFEKT ASYMILACJI:
Moje życie jest udane, skoro mam tak miłe wspomnienia lub moje życie jest marne w świetle przykrych wspomnień.
SPIRALA SZCZĘŚCIA:
pozytywne emocje ð powodzenie ð pozytywne emocje ð powodzenie…
WNIOSKI:
♫ wzrost gospodarczy idzie w parze z wieloma negatywnymi zjawiskami (na przykład wyższą stopą samobójstw, większym zanieczyszczeniem środowiska, słabnącymi więziami społecznymi czy rosnącą przestępczością)
♫ zauważane negatywne skutki bogacenia się społeczeństw w zakresie relacji interpersonalnych (rozwody, utrata zaufania innych ludzi, samotność), zaburzeń afektywnych (depresja coraz młodszych roczników), patologii (na przykład narkomania)
♫ Easterin głosi tezę – wzrost dobrobytu nikogo nie czyni szczęśliwym, pieniądze mogą nas uszczęśliwić tylko wówczas, gdy nasze indywidualne dochody rosną szybciej niż dochody sąsiadów i szybciej niż w przeszłości (pogląd zdecydowanie nie jest zgodny z teorią potrzeb)
♫ szczęście ma swój maksymalny pułap
♫ ubóstwo bezwzględne oznacza niezaspokajanie podstawowych potrzeb, ubóstwo względne – rozbieżność między tym, co jest udziałem jednostki, a jakimś standardem
♫ występowanie zarówno efektu kontrastu jak i efektu asymilacji jest uzależnione od wielu czynników, jednym z nich jest dystans czasowy
♫ przywoływanie świeżych spraw daje zazwyczaj efekt asymilacji
♫ osoby motywowane wewnętrznie lepiej realizują założone cele i czerpią z tego więcej satysfakcji, oprócz tego w późniejszym okresie wykazują silniejszą motywację wewnętrzną, odnoszą więcej sukcesów i dalej wzmacniają motywację wewnętrzną, co jeszcze bardziej zwiększa szanse na osiąganie kolejnych sukcesów
♫ zróżnicowanie pod względem cech temperamentalnych bardzo silnie skorelowane jest ze zróżnicowaniem poczucia szczęścia
♫ atraktor szczęścia jest istotnym warunkiem ochrony samego życia w niesprzyjających warunkach: zapobiega trwałemu obiżeniu ogólenej motywacji do działania i przez to umożliwia ochronę pozostałych zasobów osobistych, włącznie z biologicznymi
♫ pozytywna zmiana dobrostanu psychicznego (jego poprawa) zależna jest od czynników wewnętrznych, a zmiana negatywna (pogorszenie) od czynników zewnętrznych (Czapiński, Panek)
♫ emocje negatywne sygnalizują konieczność zachowania się w określony sposób i wygasają w momencie osiągnięcia celu – zlikwidowania zagrożenia
♫ emocje pozytywne sygnalizują otwarcie na nowe możliwości, sprzyjają zatem poszerzaniu pola widzenia, wychodzenia poza gotowy repertuar sprawdzonych, nawykowych myśli i czynności, ich cel nie ma zazwyczaj wyraźnie zdefiniowanego pułapu spełnienia, ponieważ ideał doskonałości jest nieosiągalny, oprócz tego mają jeszcze jedna adaptacyjna zaletę – widoczny w dłuższej perspektywie czasowej pośredni efekt w postaci wzbogacania zasobów służących radzeniu sobie ze stresem
♫ osiągnięcie złożonych celów nie zwiększa, lecz tylko utrwala zadowolenie z życia i optymizm
♫ klęski i porażki obniżają nasz dobrostan
mpwjs