ZESPOŁOWE GRY SPORTOWE NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Bartosz Molik (red.)
Autorzy:
Andrzej Kosmol,
Józef Krzak,
Judit Lencse-Mucha,
Bartosz Molik,
Natalia Morgulec,
Andrzej Ojrzanowski,
Waldemar Skowroński
Warszawa, 2006
SPIS TREŚCI:
1. Wprowadzenie - Andrzej Kosmol
2. Koszykówka na wózkach – Bartosz Molik, Natalia Morgulec, Andrzej Kosmol
2.1. Historia i ewolucja koszykówki na wózkach.
2.1.1. Historia i ewolucja koszykówki na wózkach na świecie.
2.1.2. Historia i ewolucja koszykówki na wózkach w Polsce.
2.2. Organizacja oraz system współzawodnictwa w koszykówce na wózkach na świecie i w Polsce.
2.2.1. Organizacja i system współzawodnictwa w koszykówce na wózkach na świecie.
2.2.2. Organizacja i system współzawodnictwa w koszykówce na wózkach w Polsce.
2.3. Klasyfikacja zawodników w koszykówce na wózkach.
2.3.1. Ewolucja systemów klasyfikacyjnych w koszykówce na wózkach.
2.3.2. Zasady klasyfikacji funkcjonalnej.
2.4. Przepisy gry w koszykówkę na wózkach.
2.5. Metodyka nauczania w koszykówce na wózkach.
2.6. Przygotowanie taktyczne w koszykówce na wózkach.
2.7. Sprzęt i zmiany technologiczne na przełomie lat w koszykówce na wózkach.
Piśmiennictwo
Źródła
3. Rugby na wózkach – Natalia Morgulec, Bartosz Molik
3.1. Historia i ewolucja rugby na wózkach.
3.2. Organizacja rugby na wózkach na świecie i w Polsce.
3.3. Przepisy gry w rugby na wózkach.
3.4. Klasyfikacja zawodników w rugby na wózkach.
3.5. Metodyka nauczania rugby na wózkach.
3.6. Przygotowanie taktyczne w rugby na wózkach.
3.7. Sprzęt i zmiany technologiczne w rugby na wózkach.
4. Siatkówka na siedząco – Natalia Morgulec, Bartosz Molik
4.1. Historia i ewolucja siatkówki na siedząco.
4.2. Organizacja siatkówki na siedząco na świecie i w Polsce.
4.3. Przepisy gry w siatkówkę na siedząco.
4.4. Klasyfikacja zawodników w siatkówce na siedząco.
4.5. Metodyka nauczania siatkówki na siedząco.
4.6. Przygotowanie taktyczne w siatkówce na siedząco.
4.7. Sitzball.
5. Siatkówka na stojąco – Natalia Morgulec, Andrzej Ojrzanowski
5.1. Historia i ewolucja siatkówki na stojąco.
5.2. Organizacja siatkówki na stojąco na świecie i w Polsce
5.3. Klasyfikacja zawodników oraz przepisy gry w siatkówkę na stojąco.
5.4. Metodyka nauczania siatkówki na stojąco.
5.5. Przygotowanie taktyczne w siatkówce na stojąco.
6. Goalball – Józef Krzak, Bartosz Molik
6.1. Historia i ewolucja goalballa.
6.2. Organizacja goalballa na świecie i w Polsce.
6.3. Przepisy gry w goalballa.
6.4. Klasyfikacja zawodników w goalballu.
6.5. Metodyka nauczania goalballa.
6.6. Przygotowanie taktyczne w goalballu.
6.7. Rolball, torball.
7. Hokej halowy – Waldemar Skowroński
7.1. Idea Special Olympic.
7.2. Historia hokeja halowego.
7.3. Przepisy gry w hokeja halowego.
7.4. Klasyfikacja zawodników w hokeju halowym.
7.5. Indywidualny Konkurs Sprawności w hokeju halowym.
7.6. Zawody zunifikowane w hokeju halowym.
7.7. Metodyka nauczania w hokeja halowego.
7.8. Taktyka gry w hokeju halowym.
8. Inne gry sportowe – Judit Lencse-Mucha, Bartosz Molik
8.1. Piłka nożna 7-osobowa.
8.2. Piłka nożna 5-osobowa.
8.3. Hokej na lodzie (ice sledge hockey).
9. Załączniki
INFORMACJA O AUTORACH KSIAŻKI
Wprowadzenie
Gry zespołowe w sporcie niepełnosprawnych cieszą się równie wielką popularnością jak wśród pełnosprawnych. Wskazuje na to coraz większy ich zasięg, zarówno w formach rekreacyjnych, jak i wyczynowych. Zainteresowanie na świecie m.in. koszykówką na wózkach, czy też hokejem na lodzie (ice sledge hockey) jest porównywalne do rozgrywek NBA czy też NHL - hale sportowe na największych imprezach (Igrzyska Paraolimpijskie czy Mistrzostwa Świata) wypełniane są po brzegi.
Sport i niepełnosprawność
Sport i niepełnosprawność to obszary, które zaczęły się łączyć na początku ubiegłego stulecia. Tak późny mariaż był wynikiem, przede wszystkim, stosunku społeczeństwa do osób niepełnosprawnych, a także wzrastającej liczby osób niepełnosprawnych w wyniku wojen, chorób, jak i postępu cywilizacyjnego. Ten ostatni aspekt widoczny jest bardzo wyraźnie w rozwoju technologicznym, który z jednej strony sprzyja poprawie funkcjonowania człowieka w życiu codziennym, a z drugiej niesie także wiele niekorzystnych zjawisk. Przykładowo coraz większa liczba samochodów, dostępnych praktycznie dla każdego człowieka, sprzyja coraz większej liczbie wypadków, którym ulega wiele osób tracących swą dotychczasową sprawność lokomocyjną, manualną, psychiczną. Ograniczenia te wpływają na poziom możliwości pełnienia przez osoby niepełnosprawne elementarnych ról społecznych tj. wykonywania pracy zawodowej, codziennych domowych czynności, a także działalności o charakterze społecznym.
Działalność niesłyszącego Francuza E. Rubens-Alcais’a, niemieckiego lekarza sir L. Guttmanna czy Amerykanki E. Kennedy-Shriever należały do pionierskich. Osoby te sprowadziły sport i niepełnosprawność do postaci sportu wykorzystywanego przez osoby pełnosprawne.
Od 1924 r. regularnie rozgrywane są międzynarodowe igrzyska osób niesłyszących (od 2001 r. nazywane Deaflympics). W formach zorganizowanych osoby z uszkodzeniem narządu ruchu (niepełnosprawne fizycznie) zapoczątkowały rozwój ruchu sportowego dopiero po II wojnie światowej. W 1960 r. zainicjowano, na wzór sportu pełnosprawnych, pierwsze igrzyska sportowe niepełnosprawnych (od 1988 r. nazwane Paralympics). W 1968 r., w ramach światowych igrzysk olimpiad specjalnych (Special Olympics Games), swój program sportowy zaczęły rozwijać osoby, w społecznym odczuciu najbardziej poszkodowane - osoby z niepełnosprawnością intelektualną.
Aktualnie ruchy te rozwijają się dynamicznie dzięki uczestnictwie coraz większej liczby osób niepełnosprawnych, zwiększającej się liczbie dyscyplin i konkurencji sportowych. Ich organizatorzy przyjęli zasadę, aby obraz sportu podobny był do uprawianego przez osoby pełnosprawne. Stąd w większości dyscyplin obowiązują przepisy oparte o regulaminy opracowane przez organizacje sportu pełnosprawnych. Wszędzie tam, gdzie nie wszystkie przepisy są możliwe do przestrzegania w dyscyplinie, organizacje zarządzające rozwojem sportu dla różnych grup o różnych dysfunkcjach (IBSA, INAS-FID, CP-ISRA, IWAS, CISS, SOI), czy też organizacje zarządzające dyscyplinami sportu opracowują odpowiednie regulaminy i modyfikacje, adaptując je do potrzeb i możliwości osób niepełnosprawnych.
Sport niepełnosprawnych to nie tylko obszar dążenia do zwycięstwa i medali, ale również obszerna sfera rekreacyjnej aktywizacji ruchowej (usprawniania poprzez ruch), a także elementarnego wychowania fizycznego, także w formach integracyjnych oraz wychowania fizycznego specjalnego. Sportowe formy rehabilitacji, wprowadzone przez Guttmana w szpitalu Stoke Mandeville w latach 40 i 50 XX w., jako nowe podejście do procesu rehabilitacji, należą do fundamentalnych w przygotowaniu osób niepełnosprawnych do jak najpełniejszego uczestnictwa w życiu społecznym, zawodowym i rodzinnym. Jest tak dlatego, ponieważ w sporcie wykorzystuje się jego uniwersalny „język”, który jest zrozumiały, respektowany i praktykowany przez wszystkich na całym świecie, niezależnie od płci, pochodzenia, koloru skóry, mniejszości narodowych czy wreszcie rodzaju niepełnosprawności.
Gry i zabawy ruchowe (zespołowe)
Wśród wielu dyscyplin sportowych uprawianych przez osoby niepełnosprawne do najpopularniejszych należą sportowe gry zespołowe.
Słowo gra ma wiele powiązanych ze sobą znaczeń. Prawdopodobnie najpopularniejszym z nich jest czynność o ustalonych zasadach, w której udział bierze zwykle kilka osób. Gry mogą mieć charakter zarówno fizyczny (gra w koszykówkę), jak też umysłowy (gra w szachy). Większość gier ma charakter konkurencyjny i celem grupy graczy jest pokonanie uczestników drużyny przeciwnej. Często spotykamy się z połączeniem określenia gra z zabawą, chcąc podkreślić aktywność służącą rozrywce. Według Rzepy [2005] gra to odmiana zabawy, polegająca na respektowaniu ściśle określonych reguł, a przestrzeganie ich uczy poszanowania norm, umożliwia współdziałanie i integrowanie nie tylko ze względu na cel gry.
Uwzględniając rozrywkowy charakter gier i zabaw Caillois [1973] wymienia ich charakterystyczne cechy, do których zalicza:
· Dobrowolność – zabawa jest działaniem, w którym udział jak i rezygnacja z niego są całkowicie zależne od chęci uczestników. Bawiący się lub grający robią to dla własnej przyjemności i bez jakiegokolwiek przymusu.
· Wyodrębnienie, zamknięcie w określonych ramach czasu i przestrzeni – gra i zabawa stanowią zamkniętą rzeczywistość, rozgrywającą się we własnej przestrzeni, starannie oddzielonej od reszty „normalnego” życia i w czasie nacechowanym radosnym napięciem.
· Zawieranie elementu niepewności – przebieg zabawy czy wynik gry nie mogą być z góry ustalone. Ich istota zawiera się w niespodziance i ciągłym zaskoczeniu.
· Bezproduktywność – nawet gra o pieniądze nie prowadzi do wytworzenia jakichkolwiek dóbr materialnych.
· Ujęcie w normy – świat gry i zabawy rządzony jest przez konwencje i reguły, których przestrzeganie jest warunkiem koniecznym uczestnictwa.
· Fikcyjność – grom i zabawom opartym na naśladownictwie towarzyszy poczucie odrealnienia, wyodrębnienia się z rzeczywistego życia.
Ten sam autor wśród czterech kategorii zabaw (alea - los, np. ruletka, mimicry -naśladowanie, np. sztuki widowiskowe, ilinx - oszołomienie, np. alpinizm) wymienia agon czyli współzawodnictwo. Do tej kategorii należą gry i zabawy oparte na wyłonieniu zwycięzcy. Każdy z bawiących się zespołów ma identyczne szanse na początku zabawy (gry) i jest zobowiązany do przestrzegania określonych reguł. W dążeniu do wygranej bardzo liczą się umiejętności zawodników.
Na gruncie sportowym znaczenie i rolę gier w życiu społeczeństwa podkreśla Naglak [1995]: "Wielka popularność oraz ogromny rozwój gier sportowych wydaje się być sprawą oczywistą i bezdyskusyjną we wszystkich państwach współczesnego świata. Gry sportowe są wartościową i niebagatelną alternatywą wielu propozycji działań, zachowań kuszących młodych ludzi, rozwijają sprawność umysłu i ciała, potrafią zawładnąć emocjami i wyobraźnią". Wartości jakie niosą ze sobą gry z piłką przedstawiono w tabeli 1.1.
Tabela 1.1. Wartości psychiczne, utylitarne i widowiskowe gier zespołowych wg Naglaka [1995]
Wartości gry
Psychiczne
Utylitarne
Widowiskowe
Zaspakaja potrzeby:- wyczynu- zabawy- kompensacji- stowarzyszenia
Doskonali czynności:- umysłowe- manipulacyjne piłką- lokomocyjne
Dostarcza:- wzruszeń- sytuacji wychowawczych
Ułatwia reakcje:- werbalne- emocjonalne- motoryczne
Uczy jednocząc:- współpracy
Patrząc na gry i zabawy z perspektywy rozrywkowej i cech wymienionych przez Caillois’a [1973], to z perspektywy sportowej do szczególnych cech i wartości gier z piłką można zaliczyć [za Laferi 2002]:
· stymulowanie rozwoju motorycznego i fizycznego organizmu - czynności ruchowe z piłką wykonywane w trakcie gry podnoszą zakres sprawności ruchowej i fizycznej, poziom zdolności koordynacyjnych, kondycyjnych, poziom wydolności układu krążenia, układu oddychania,
· zaspakajanie potrzeby ruchu - elastyczność przepisów gry umożliwia uczestniczenie wszystkich chętnych bez względu na poziom umiejętności technicznych i taktycznych, sprawności ruchowej i fizycznej oraz dostosowanie gry do własnych możliwości i potrzeb.
Gry z piłką kształtują szeroką gamę właściwości osobowościowych jej uczestników, jakże pożądanych i wykorzystywanych w życiu codziennym. Do takich wartości zaliczamy [za Laferi 2002]:
· wartość hedonistyczną - możliwość doznawania radości i przyjemności działania, często dla samej radości. Miarą wartości hedonistycznych jest chęć uczestniczenia w grze, a poprzez zaangażowanie fizyczne i emocjonalne jej uczestników staje się czynnikiem motywującym do tej aktywnośc...
Sygnity