wyklad_33.pdf

(245 KB) Pobierz
T ru d n e
ka rty
}
B ib l ii
Wykład 33
TRUDNE KARTY BIBLII
Ks. Mirosław Łanoszka
Trudne karty Starego Testamentu
„P
RYMICYJNA
”
OFIARA
A
ARONA
(K
PŁ
9)
„Ósmego
dnia Mojżesz wezwał Aarona, jego synów i starszych Izraela. Powiedział do Aarona:
«Weź młodego cielca na ofiarę przebłagalną i barana na całopalenie – oba zwierzęta mają być
bez skazy – i przyprowadź je przed PANA (…) Zbliż się do ołtarza, by złożyć twoją ofiarę prze-
błagalną i całopalną, by dokonać zadośćuczynienia za siebie i za lud. Ofiaruj dar ludu i doko-
naj za niego zadośćuczynienia, tak jak PAN nakazał» Wtedy Mojżesz i Aaron weszli do Namiotu
Spotkania, a gdy wyszli błogosławili lud, a chwała PANA ukazała się całemu ludowi”
(Kpł 9,1-2.7.23)
Pierwsza część Księgi Kapłańskiej przekazuje przepisy dotyczące poszczególnych rodzajów
ofiar, których składanie służyło budowaniu zażyłej wspólnoty Izraelitów z Bogiem (Kpł 1-7).
Druga część tego pisma opowiada o ustanowieniu kapłanów, którzy przewodniczyli liturgicz-
nym czynnościom związanym z ofiarniczym kultem, by w ten sposób służyć ludowi w urze-
czywistnianiu komunii
życia
z Bogiem (Kpł 8-10). Podjęta w tym fragmencie tematyka kapłań-
ska stanowi kontynuację bloku tekstów Księgi Wyjścia poświęconych budowie przenośnej
świątyni,
która towarzyszyła Izraelitom podczas pustynnej wędrówki, a także otrzymanego
przez Mojżesza na górze Synaj polecenia, by wyświęcił Aarona i jego synów na kapłanów
(Wj 25-40). Biblijny narrator w końcowym akapicie Księgi Wyjścia podaje,
że
wypełnienie
przez chwałę Bożą Namiotu Spotkania uniemożliwiło Mojżeszowi wejście do wnętrza tego
świętego
mieszkania (Wj 40,34-35). Zamieszkanie Boga pośród swojego ludu wymagało bo-
wiem zorganizowania kultu, gdzie istotną rolę odgrywały ofiary, których składanie zostało po-
wierzone kapłanom. O wypełnieniu tego Bożego nakazu opowiada właśnie Księga Kapłańska
w części dotyczącej ustanowienia kapłaństwa w Izraelu (Kpł 8-10)
1
.
W kolejnych trzech rozdziałach biblijny autor mówi najpierw o udzieleniu
święceń
kapłańskich
Aaronowi i jego synom (Kpł 8), następnie relacjonuje złożenie pierwszej ofiary (Kpł 9), a ca-
łość przekazu zamyka informacja o dwóch tragicznych wydarzeniach związanych z uroczystą
inauguracją kultu ofiarniczego (Kpł 10). Pierwsze z nich dotyczyło
śmierci
obu starszych sy-
nów Aarona (Nadab i Abihu) z powodu niewłaściwego złożenia ofiary (Kpł 10,1-7), natomiast
drugie nieporozumienia, jakie zaszło między Mojżeszem a Aaronem w związku z tym drama-
tycznym faktem (Kpł 10,16-20)
2
.
H.J. Koorevaar,
The Books of Exodus, Leviticus and Numbers, and the macro-structural problem of the Pentateuch,
w:
The Books of Leviticus and Numbers,
T. Römer (red.), Leuven 2008, s. 446.
2
A. Tronina,
Księga Kapłańska. Wstęp. Przekład z oryginału. Komentarz,
Częstochowa 2006, s. 137.
1
1
T ru d n e
ka rty
}
B ib l ii
Mojżesz zgodnie z Bożym nakazem (Wj 29; Kpł 8,1-2) wyświęcił Aarona na arcykapłana,
a jego synów na kapłanów, którzy dla dopełnienia konsekracji kapłańskiej pozostali jeszcze
przez siedem dni u wejścia do Namiotu Spotkania, by trwać na modlitwie i służbie Bożej,
co pozwalało im wchodzić w zażyłą wspólnotę
życia
z Bogiem (Kpł 8,33-36). Dopiero po za-
kończeniu wszystkich obrzędów, jakie składały się na
święcenia
kapłańskie, „ósmego dnia”
Aaron złożył na nowo poświęconym ołtarzu „prymicyjną” ofiarę (Kpł 9). Kapłańska służba
Aarona i jego synów rozpoczęła się od złożenia ofiary ekspiacyjnej (hebr.
ḥaṭṭā’t),
służącej
uwolnieniu ich od wszelkich nieprawości (Kpł 9,8-14), by następnie mogli przystąpić do spra-
wowania rytuału przebłagania za grzechy ludu (Kpł 9,15-21). Kiedy dokonało się oczyszczenie
kapłanów (Kpł 9,8) i zgromadzonych na liturgii Izraelitów (Kpł 9,15) zostały ofiarowane cało-
palenia (hebr. ‘ôlā(h)), które wyrażały pragnienie całkowitego oddania się Bogu (Kpł 9,12.16).
Po ofierze całopalnej złożono jeszcze ofiarę pokarmową (hebr. minḥā(h)) (Kpł 9,17), na znak
poświęcenia Bogu owoców swojej pracy, a na koniec ofiarę wspólnotową (hebr. š
e
lāmîm)
(Kpł 9,18), będącą wyrazem tęsknoty za bliskością Boga
3
.
Biblijny opis składania kolejnych ofiar na ołtarzu przez Aarona i jego synów zawiera głębokie
przesłanie teologiczne. Zanim zgromadzenie sprawujące liturgię ofiarniczego kultu wejdzie
w komunię
życia
z Bogiem, wyrażającą się we wspólnotowym posiłku (ofiara wspólnotowa),
to wcześniej powinno zadbać o oczyszczenie z grzechów (ofiara oczyszczenia) oraz całkowite
poświęcenie się Bogu (ofiara całopalna). Odtąd funkcje kapłańskie, dotychczas sprawowane
przez Mojżesza, będą należeć do kapłanów pochodzących z rodu Aarona, których zadaniem
będzie służba Izraelitom, polegająca na pomaganiu im w urzeczywistnianiu komunii
życia
z Bogiem
4
.
Kulminacyjny moment „prymicyjnej” ofiary rozpoczął się od wejścia Mojżesza i Aarona
do wnętrza Namiotu Spotkania, a więc od obdarowania ich wyjątkową łaską, jaką było przeby-
wanie w bliskości Boga, który pragnie za pośrednictwem swoich sług błogosławić oczekujące-
mu na zewnątrz Przybytku ludowi (Kpł 9,23). Kapłan bowiem wypowiadając nad ludem błogo-
sławieństwo (Lb 6,24-26), co należało do jego istotnych zadań (Pwt 10,8), nie opiera tej czyn-
ności na własnej
świętości,
ale na mocy Boga. Dopiero wtedy, kiedy Mojżesz wspólnie z Aaro-
nem po wyjściu z Namiotu Spotkania pobłogosławili zgromadzony na zewnątrz lud ukazała się
„chwały PANA” (Kpł 9,23), a następnie wyszedł od Boga ogień, który pochłonął złożone
na ołtarzu ofiary (Kpł 9,24)
5
. Oznaczało to,
że
ostateczny cel sprawowanego kultu został osią-
gnięty, gdyż grzeszni ludzie dzięki pośrednictwu nowo wyświęconych kapłanów otrzymali do-
stęp do przenajświętszego Boga
6
. Doświadczenie Bożej obecności spowodowało wybuch spon-
tanicznej radości wśród Izraelitów biorących udział w tych uroczystościach (Kpł 9,24). Zainau-
gurowany złożeniem „prymicyjnej” ofiary kult umożliwiał ludowi nawiązanie zażyłej relacji
z Bogiem, a w konsekwencji początek nowego
życia
w prawdziwej wolności
7
. Pamiątka pierw-
szej ofiary, jaką złożył Aaron, będzie odtąd corocznie celebrowana w Dniu Przebłaga-
3
R.A. Sikora,
Rytuał składania ofiar w Starym Testamencie,
w:
Życie
religijne w Biblii,
G. Witaszek (red.), Lublin 1999,
s. 193-203.
4
B.S. Childs,
Old Testament theology in a canonical context,
Philadelphia 1989, s. 166.
5
E. Zenger, Ch. Frevel,
Die Bücher Levitikus und Numeri als Teile der Pentateuchkomposition,
w:
The Books of Leviticus
and Numbers,
T. Römer (red.), Leuven 2008, s. 42.
6
W. Brueggemann,
An introduction to the Old Testament. The canon and Christian imagination,
Louisville (Kentucky),
London 2003, s. 69.
7
B.S. Childs,
Introduction to the Old Testament as Scripture,
Philadelphia (wydanie z 2011), s. 187.
2
T ru d n e
ka rty
}
B ib l ii
nia/Pojednania (hebr. Jom Kippurim), kiedy to kapłani będą pomagać uczestniczącym w tej litur-
gii oczyścić się z grzechów, by mogła zostać nawiązana łączność między Izraelem a Bogiem
8
.
Tak narodziła się liturgia prowadząca do zjednoczenia z Bogiem, które najpełniej urzeczywist-
nia się w osobowej komunii z Jezusem Chrystusem. Zbawcza
śmierć
na ołtarzu krzyża Bożego
Syna stała się ofiarą przebłagalną za ludzkie grzechy (Hbr 9,11-14), umożliwiając każdemu
człowiekowi wejście w pełne radości trwałe zjednoczenie z Bogiem Ojcem (J 15,11)
9
.
Ks. Piotr Łabuda
Trudne karty Ewangelii
C
O TO ZNACZY
,
BYĆ BŁOGOSŁAWIONYM
? (Ł
K
6,20-23)
„Jezus
podniósł oczy na swoich uczniów i mówił: «Błogosławieni jesteście wy, ubodzy, albo-
wiem do was należy królestwo Boże. Błogosławieni wy, którzy teraz głodujecie, albowiem bę-
dziecie nasyceni. Błogosławieni wy, którzy teraz płaczecie, albowiem
śmiać
się będziecie. Bło-
gosławieni będziecie, gdy ludzie was znienawidzą, i gdy was wyłączą spośród siebie, gdy zelżą
was i z powodu Syna Człowieczego podadzą w pogardę wasze imię jako niecne: cieszcie się
i radujcie w owym dniu, bo wielka jest wasza nagroda w niebie. Tak samo bowiem przodkowie
ich czynili prorokom”
(Łk 6,20-23).
Chciejmy zatrzymać się na chwilę przy każdym wskazaniu Jezusa, by poznać ich przesłanie
10
.
Błogosławieni ubodzy (Mt 5,3; Łk 6,20b).
Pierwsze błogosławieństwo tak w Ewangelii Mateusza jak i Łukasza jest stwierdzeniem
w czasie teraźniejszym. Człowiek, który jest ubogi, już teraz jest błogosławiony, czyli szczę-
śliwy,
gdyż jest mieszkańcem królestwa Bożego (niebieskiego). Obok zgodności pomiędzy
Mateuszem i Łukaszem, co do tego błogosławieństwa, można dostrzec ważne różnice. Pierw-
sza, drobniejsza, to różnica w określeniu królestwa. Zmiana wyrażenia „królestwo Boże”
na „królestwo niebieskie” wynika, jak się wydaje, z semickiego charakteru Ewangelii Mate-
usza. Pisząc bowiem do czytelników
żydowskich,
Mateusz unika słowa Bóg. Stąd też w Mt 5,3,
podobnie jak i w innych miejscach swojego dzieła, autor pierwszej Ewangelii używa sformu-
łowania „królestwo niebios”. Innym, poważniejszym zabiegiem redakcyjnym Mateusza, wyda-
je się zmiana wyrażenia „ubodzy” (Łk 6,20b) na „ubodzy w duchu” (Mt 5,3). Wydaje się,
iż uzupełnienie „w duchu” – „duchem”, jest dodatkiem redakcyjnym
św.
Mateusza,
na co wskazują inne miejsca synoptyków, gdzie przymiotnik ubogi nie posiada dookreślenia
„w duchu” (np. Mt 11,5; Łk 7,22).
J.W. Watts,
Ritual rhetoric in the Pentateuch. The case of Leviticus 1-16,
w:
The Books of Leviticus and Numbers,
T. Römer (red.), Leuven 2008, s. 313-314.
9
A. Tronina,
Księga Kapłańska,
s. 161-162.
10
Zob. J. Dupont,
Les Béatitudes,
t. III:
Les Evangélistes,
Paris 1973, s. 19-51; P. Łabuda,
Czas realizacji i znaczenie
błogosławieństw wspólnych w tradycji podwójnej (Mt 5,3-16; Łk 6,20),
w:
Pan moją mocą i pieśnią (Ps 118,14),
red.
S. Hałas, P. Włodyga, Kraków 2006, s. 101-123.
8
3
T ru d n e
ka rty
}
B ib l ii
Wydaje się zasadnym uznanie, iż wyrażenie Łukaszowe „błogosławieni ubodzy”, Mateusz
uzupełnia i wprowadza „ubodzy duchem”. Problematycznym jest rozumienie tego wyrażenia.
Według jednych zwrot ten należy rozumieć w duchu Ewangelii Łukasza, czyli ubodzy mocą
swojego ducha. Ubodzy czyli ci, którzy mocą Ducha są wolni od przywiązania do dóbr mate-
rialnych. Inni komentatorzy wskazują na inne znaczenie tej frazy. Według nich autor pierwszej
Ewangelii wskazuje tu na ludzi, którzy są ubodzy w tym, co się tyczy ducha. Mateusz wskazy-
wałby tu na potrzebę prawdziwej pokory, o której mówi Jezus, a która jest niezbędna do przy-
jęcia królestwa. Człowiek jest ubogi w swoim duchu, gdy umie odkryć swoją całkowitą we-
wnętrzną zależność od Boga. To ten, który umie uznać,
że
całe jego
życie,
wszystko co ma,
co posiada, co umie uczynić, jest zależne od Boga
11
.
Zakończenie pierwszego błogosławieństwa określa nagrodę – jest to królestwo, które już teraz
posiadają ludzie ubodzy. Szczęście biednych i ubogich nie polega zatem na ubóstwie jako ta-
kim, ale na fakcie otrzymania zbawienia. Ci, którzy są ubogimi, już teraz są uczestnikami kró-
lestwa Chrystusa.
Błogosławieni, którzy się smucą (Mt 5,4; Łk 6,21b).
Drugie błogosławieństwo Mateuszowe ma swój odpowiednik w trzecim błogosławieństwie za-
pisanym w Ewangelii Łukasza. Jednak, o ile Mateusz, w duchu Starego Przymierza, mówi
o tych, którzy się smucą, o tyle Łukasz odnosi słowa Jezusa do tych, którzy płaczą. U Mateusza
widać zatem skłonność, podobnie jak i w pierwszym błogosławieństwie, do spirytualizacji
12
.
W czasach patrystycznych to błogosławieństwo odnoszono do smutku, który jest spowodowany
uświadomieniem sobie własnej grzeszności. Grzesznicy, według Ojców Kościoła, winni płakać
i smucić się z powodu wszelkiego uczynionego zła. Jeśli ów
żal
będzie prawdziwy, wtedy
otrzymają oni pocieszenie, którym będzie przebaczenie grzechów. Wydaje się jednak, iż błogo-
sławieństwo to można odczytać także jeszcze inaczej. Wydaje się, iż może tu także chodzić tu
o inny powód smutku i płaczu. Oto bowiem uczniowie Chrystusa nie mogę oglądać w pełni
królestwa niebieskiego. Doznają prześladowań (Mt 5,10n.), nie nadchodzi zapowiadana paruzja
(Mt 24,29n.), zło niejako odnosi tryumf nad siłami dobra (Mt 7,15n.; 13,53n.). Stąd też wielki
smutek i oczekiwanie na zbawczą interwencję Boga, który pocieszy lud swój. Mateusz podkre-
śla
oczekiwanie na powrót Chrystusa, który nastąpi na końcu czasów, Łukasz zaś akcentuje
czas teraźniejszy, będący czasem zasługiwania na zbawienie, które nastąpi po
śmierci.
Oba
błogosławieństwa zawierają w sobie ideę oczekiwania na nadejście królestwa.
Błogosławieni cisi (Mt 5,5)
13
.
Błogosławieństwo „cichych” jest nawiązaniem do Ps 37,3: „pokorni posiądą ziemię”. Użyty
przez Mateusza grecki termin praus na określenie ludzi cichych, można tłumaczyć jako „cisi”,
ale również jako „łagodni”
14
. Człowiekiem szczęśliwym w trzecim błogosławieństwie jest każ-
dy, kto jest cichym, łagodnym i pokornym
15
. Szczęście ludzi cichych będzie polegało na tym,
11
12
Zob. D.A. Hagner,
Matthew 1-13, WBC vol. 33a,
Dallas 1993, s. 91-92.
Zob. D.A. Hagner,
Matthew,
s. 92.
13
Zob. J. Dupont,
Les Béatitudes,
t. III, s. 486-544.
14
Zob. R. Popowski,
Wielki Słownik Grecko-Polski,
s. 519.
15
Zob. D.A. Hagner,
Matthew,
s. 92-93.
4
T ru d n e
ka rty
}
B ib l ii
iż „posiądą oni ziemię”. Sformułowanie to nawiązuje do Ps 36,11: „cisi odziedziczą ziemię
i będą się cieszyć wielkim pokojem”. Obietnica osiągnięcie ziemi w trzecim błogosławieństwie
nie była rozumiana przez słuchaczy jedynie w sensie fizycznym jako obietnica ziemi – Palesty-
ny, ale bardziej w sensie duchowym. Szczęściem ludzi cichych, łagodnych i pokornych, będzie
uczestnictwo w przyszłym, choć już obecnym na ziemi, królestwie Bożym, które nadejdzie
wraz z powrotem Chrystusa na ziemię.
Błogosławieni, którzy łakną i pragną sprawiedliwości (Mt 5,6; Łk 6,21a).
Czwarte błogosławieństwo w Ewangelii Mateusza pochodzi, podobnie jak Łk 6,21a, ze
źródła
Q. Tak w dziele Mateusza, jak i w trzeciej Ewangelii błogosławieństwo to odnosi się do ubó-
stwa, gdyż jego tematem jest temat głodu. Jednakże o ile Łukasz mówi o głodzie fizycznym,
to u Mateusza widać przeniesienie akcentu na sferę duchową. Szczęśliwymi są bowiem ludzie,
którzy są głodni sprawiedliwości.
Według wielu komentatorów słowo „sprawiedliwość” należy rozumieć w duchu
św.
Pawła,
dla którego sprawiedliwość jest darem Boga dla każdego, kto uznaje swoją grzeszność. A za-
tem człowiek, który pragnie sprawiedliwości to taki, który uznaje swoją grzeszność. Podkreśle-
nie, iż szczęśliwi są ci, którzy łakną i pragną, wskazywałoby na postawę gotowości przyjęcia
owego daru sprawiedliwości (uznania swojej grzeszności), którego człowiek sam nie jest w sta-
nie wypracować
16
.
Gdybyśmy chcieli wprost opisać nagrodę, która jest przygotowana dla pragnących i łaknących
sprawiedliwości, to należałoby napisać: „albowiem, Bóg ich nasyci”. Nasycenie szczęśliwych
według Mateusza, w odróżnieniu od błogosławieństw w przekazie
św.
Łukasza, nastąpi
w eschatologicznej przyszłości, kiedy „Syn Człowieczy przyjdzie w chwale Ojca swego razem
z aniołami swoimi i wtedy odda każdemu według jego postępowania” (Mt 16,27). To bowiem
w czasach mesjańskiego królestwa Chrystusa, według
św.
Mateusza, nastanie czas kiedy łakną-
cy i pragnący sprawiedliwości zostaną nasyceni: „Ja zaś w sprawiedliwości ujrzę Twe oblicze,
powstając ze snu nasycę się Twoim widokiem” (Ps 17,15).
Błogosławieni miłosierni (Mt 5,7)
17
.
Pierwsze cztery błogosławieństwa w Ewangelii Mateusza odnosiły się do wnętrza człowieka,
z którego wypływa zewnętrzna postawa człowieka. Piąte błogosławieństwo wprost zachęca
do działania, do praktykowania czynów miłosierdzia
18
. Miłosierdzie jest cechą właściwą Bogu.
Jednak również człowiek jest zachęcany do praktykowania miłosierdzia: „Bądźcie więc miło-
sierni, jak Ojciec wasz jest miłosierny” (Łk 6,36). Ewangelia Mateusza rozumie miłosierdzie
jako przebaczenie wszystkich krzywd wszystkim ludziom bez
żadnego
wyjątku, oraz niesienie
drugim pomocy. Tylko ci, którzy będą sami umieli przebaczać i będą nieść pomoc potrzebują-
cym, mogą liczyć na miłosierdzie Boga.
Św.
Jan Chryzostom podkreślał, iż człowiek przebacza
bliźnim nie jako dobroczyńca, ale jako dłużnik Boga.
16
Zob. A Paciorek,
Ewangelia według
świętego
Mateusza. Wstęp-przekład z oryginału-komentarz. Rozdziały 1-13,
Czę-
stochowa 2004, s. 197.
17
Zob. J. Dupont,
Les Béatitudes,
t. III, s. 604-633.
18
Zob. D.A. Hagner,
Matthew,
s. 93.
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin