Michalski Maciej - Vita perfecta. Wzorce świętości w żywotach trzynastowiecznych księżnych polskich.pdf

(1682 KB) Pobierz
Maciej Michalski
Vita perfecta
Wzorce świętości
w żywotach trzynastowiecznych księżnych polskich
Praca doktorska
powstała w Zakładzie Historii Kultury Instytutu Historii
Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
pod kierunkiem prof. dra hab. Bohdana Lapisa
Instytut Historii UAM
Poznań 2001
Motto:
Zagadka świętości kusi, ale często i rujnuje historyków
T. Merton
2
Spis treści
Wstęp
5
Rozdział I
Święci i świętość w świecie chrześcijańskim
1. Pojęcie świętości – uwagi ogólne
2. Geneza chrześcijańskiego kultu świętych
3. Procedura uznawania świętości
4. Święci – próba systematyki
a) Męczennicy (martyres)
b) Wyznawcy (confessores)
c) Duchowni: biskupi i mnisi
d) Święci władcy
5. Kobiety i świętość do XIII wieku
6. Kościół w dobie reform (XI-XIII wiek) i miejsce w nim kobiet
7. Nowy typ świętych – naśladowcy Chrystusa
8. Święci w Polsce – drogi przenikania kultu
a) Liturgia
b) Wezwania kościołów i translacje relikwii
c) W kręgu katedralnym
d) Obieg zakonny
e) Obieg państwowy, kulty dynastyczne
9. Rodzimi święci i ich kult
22
22
24
28
33
34
39
40
42
44
51
61
69
70
72
76
76
78
82
Rozdział II
Źródła i ich bohaterki
1. Hagiografia i historia
2. Hagiografia w Polsce
3. Żywoty świętych księżnych
a)
Vita sanctae Hedwigis
b)
Vita sanctae Kyngae ducissae Cracoviensis
c)
Vita sanctae Salomeae reginae Haliciensis
d)
Vita Annae ducissae Silesiae
4. Bohaterki żywotów
a) Święta Jadwiga śląska
87
88
96
99
99
105
107
110
112
112
3
b) Święta Kinga
c) Błogosławiona Salomea
d) Anna
117
121
123
Rozdział III
Vita perfecta
księżnych polskich
1. Dziedziczenie świętości – środkowoeuropejski krąg dworski
2. Narodziny świętości
3. Moment przełomowy pierwszy – zawarcie małżeństwa
a) Zawarcie małżeństwa
b) Wstrzemięźliwość seksualna i dziewictwo
c) Pożycie małżeńskie
4. Moment przełomowy drugi – śmierć męża/
/wejście do klasztoru
5. Akty ascezy
a) Dobrowolne ubóstwo
b) Ubiór
c) Pożywienie
d) Ciało umęczone
6. Moment przełomowy trzeci – śmierć księżnych
Zakończenie
Bibliografia
126
126
138
145
147
157
169
174
179
183
192
203
221
231
240
253
4
Wstęp
Przedmiotem analizy w niniejszej pracy będą powstałe do połowy XIV
wieku żywoty świętych księżnych polskich, żyjących w trzynastowiecznej
Polsce. Obserwowane w nich działania bohaterek – Jadwigi śląskiej, Kingi,
Salomei i Anny śląskiej – wpisują się w szeroki ruch uaktywnienia świeckich
w Kościele obserwowany w Europie od XII wieku, a na gruncie polskim
stanowią zjawisko wyjątkowe, nie występujące ani wcześniej, ani później.
Analiza tych żywotów prowadzi do wyodrębnienia obecnych w nich
wzorców świętości, popularnych i propagowanych na przełomie XIII i XIV
wieku, jest próbą skonstruowania obrazu świętości, jaki się z nich wyłania.
Temat „Vita
perfecta:
wzorce świętości w żywotach trzynasto-
wiecznych księżnych polskich” wymaga szeregu uściśleń, wyjaśniających
wątpliwości, jakie może rodzić. Pierwsze dotyczy samego terminu świętość,
który najogólniej mówiąc ma teologiczne i historyczne wypełnienie. Na
poziomie teologicznym – którym nie będę się bliżej zajmował – świętym w
sensie absolutnym może być tylko sam Bóg. Może on obdarzyć łaską osobę,
przedmiot, miejsce, przez co stają się one świętymi i są za takie uznawane; w
ten sposób, jak mówił Mircea Eliade „świętość się przejawia”
1
. Osoba
obdarzona łaską – święty – zawsze jest postacią wyjątkową, która ma kontakt
z Bogiem, potrafi, w razie potrzeby, uzyskać od niego wsparcie, a w
ostateczności sprawić cud. Takie rozumienie świętości jest rozumieniem
podstawowym i wspólnym wielu religiom
2
. Z kolei historyczny wymiar
1
Zob. M. Eliade,
Sacrum i profanum. O istocie religijności,
tł. R. Reszke, Warszawa 1999, s.
7-9.
Nawet tak ściśle monoteistyczne religie, jak Judaizm, czy Islam posiadają swoich świętych.
Por. np. kult Mahometa, czy kult chasydzkich cadyków (Elimelech z Leżajska). Inne religie, jak
Buddyzm, czy Hinduizm czczą niektórych swoich wiernych jako świętych. Zob.
Saint,
w:
Britannica
CD 2000©,
1994-2000, Encyclopaedia Britannica, Inc.
5
2

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin