5
Spis treści
Podziękowania ....................................................................................
Zastosowane skróty ............................................................................ 10
Wstęp .................................................................................................... 11
Część pierwsza
Biblia początków
Glosy do Hymnu Kapłańskiego o stworzeniu świata i uwagi
o stosunku kreacjonizmu do nauki .................................................. 61
Nad Hymnem ........................................................................................................ 61
Unde malum? ........................................................................................................ 87
Na co świat? .......................................................................................................... 104
Uwagi końcowe .................................................................................................... 112
Kwestia zasadności kreacjonizmu.................................................... 112
Parę słów o problematyce aksjologicznej ...................................... 119
Powrót do Hymnu ................................................................................ 120
Aneks 1 Wkład dysputy pomiędzy ewolucjonizmem a kreacjonizmem biologicznym ........................................................................................ 125
Aneks 2 Kosmologia a kreacjonizm ................................................................ 139
Aneks 3 O tak zwanym kosmologicznym dowodzie istnienia Boga.......... 163
Glosy do mitów o grzechu pierworodnym, naturalizacji
ludzkości i ofierze przebłagalnej Jezusa ........................................ 175
Inicjacja seksualna: naturalizacja ludzkości.................................................. 175
Boski prewidyzm a boska „sprawiedliwość”. Fundamentalny mit
chrześcijaństwa: koncepcja kary zastępczej ............................................ 183
Zagadka Węża ...................................................................................................... 192
Inicjacja moralna ludzkości. Geneza i natura norm moralnych .............. 196
Mity początków ludzkości. „Po konfiskacie nakład drugi” .......... 203
Kainowie ................................................................................................................ 203
Potop i Wieża Babel ............................................................................................ 218
Prolog do triumfalnej opowieści o ludobójstwie............................................ 225
6
Część druga
Biblia Hebrajczyków
Biblia zawłaszczonego Boga ............................................................ 229
Generalia na początek ........................................................................................ 229
Trzej „patriarchowie”.......................................................................................... 255
Cud „Księgi Józefa” ............................................................................................ 274
Ofiarowanie Izaaka. Abraham a Hiob ............................................ 277
Skandal „Akedy” .................................................................................................. 277
Rozważania o normach moralnych (łącznik między poprzedzającą
i następującą częścią cyklu) ........................................................................ 307
Wkracza Hiob ........................................................................................................ 311
Aneks Jahwe a ofiary ludzkie ............................................................................ 319
Pidion ha-ben ........................................................................................ 319
Ofiara spełniona .................................................................................... 326
Święte ludobójstwo .............................................................................. 327
Oblubieniec Sefory................................................................................ 329
Biblia okrutników .............................................................................. 337
Uwagi wstępne: srogi Jahwe ............................................................................ 337
Exodus: prolog opowieści .................................................................................. 350
Exodus: Krzew Gorejący .................................................................................... 354
Exodus: plagi egipskie ........................................................................................ 361
Czas wędrówki ...................................................................................................... 365
Amalekici .............................................................................................................. 366
„Złoty Cielec” i masakra .................................................................................... 368
Już u siebie ............................................................................................................ 373
Aneks Korpus Prawny Czteroksięgu .............................................................. 384
(A) Dekalog ............................................................................................ 384
(B) Uzupełnienie .................................................................................. 398
Biblia kłamców .................................................................................. 404
Uwagi ogólne ........................................................................................................ 404
Samuel i Saul ........................................................................................................ 405
Dawid i Salomon .................................................................................................. 424
Epilog ...................................................................................................................... 445
7
Opowieści biblijne i „Kohelet” ........................................................ 449
Legenda o Eliaszu i Elizeuszu, czyli święte masakry ................................ 449
Księga Rut, perła literatury biblijnej .............................................................. 463
Księga Jonasza, czyli odzyskanie zawłaszczonego Boga .......................... 469
Judyta, czyli wdowa-bohater ............................................................................ 474
Księga Tobiasza, czyli o niewytłumaczalnej wybiórczości bożej
opatrzności ...................................................................................................... 481
Księga Daniela, czyli nieskładna składanka .................................................. 487
Księga Estery, czyli uświęcony kicz ................................................................ 497
„Kohelet”, czyli kompromitacja „mądrości” .................................................. 510
Część trzecia
Jezus ewangelistów
Rozważania ogólne ............................................................................ 537
Problematyka historyczności Jezusa .............................................................. 537
O ewangeliach ciąg dalszy ................................................................................ 548
Judeochrześcijaństwo i rozłam ........................................................................ 561
Sprzeczności we wczesnochrześcijańskiej eschatologii ............................ 572
O sprzecznościach w ewangeliach ciąg dalszy.............................................. 573
Paradoks chrześcijaństwa.................................................................................. 574
Prehistoria podstawowej doktryny chrześcijaństwa .................... 574
Podstawowa treść doktryny o Ofierze Przebłagalnej ................ 579
Ofiara Przebłagalna za ludzkość a warunek indywidualnego
zbawienia ................................................................................................ 584
Ofiara Przebłagalna a bogobójstwo ................................................ 591
Quasi-diatessaron .............................................................................. 592
Mity Dziecięctwa .................................................................................................. 592
Problem Jana Chrzciciela .................................................................................. 602
Kuszenie na pustyni i problem boskości Jezusa .......................................... 608
Cuda i „tajemnica mesjańska” .......................................................................... 610
Ewangelie raz jeszcze: różnice i podobieństwa ............................................ 618
Dni wędrówek........................................................................................................ 622
Ciało i krew ............................................................................................................ 624
Apostołowie i problem Judasza ........................................................................ 627
Dni ostatnie............................................................................................................ 635
Krzyż i pusty grób ................................................................................................ 643
Zakończenie .......................................................................................................... 649
8
Pośmiertne epifanie Jezusa i problem Tomasza .......................... 649
Działanie „Ducha Świętego” .............................................................. 655
Etos Jezusa ewangelistów .............................................................. 657
Wokół wątku „Jezusa nędzarzy” ...................................................................... 657
Verba Magistri .................................................................................................... 667
O przypowieściach Jezusowych........................................................................ 684
Etos Jezusa ewangelistów a Kościół .............................................................. 693
Indeks cytowanych autorów ............................................................ 697
9
Podziękowania
Serdeczne dzięki składam wszystkim tym osobom, które czytały całość lub fragmenty niniejszej książki w maszynopisie, zachętą wspomagały mnie w pracy nad nią, a krytyką przyczyniły się do ulepszenia jej tekstu. Profesorom Bronisławowi Baczce i Jackowi Hołówce dziękuję za to, że ich pozytywna ocena całości umożliwiła opublikowanie książki, a poszczególne uwagi pomogły ulepszyć wywody. Profesorowi Janowi Woleńskiemu dziękuję za przeczytanie i krytykę Wstępu.
Ks. profesorowi Michałowi Hellerowi dziękuję za to, że mimo zasadniczych różnic światopoglądowych pomiędzy nim a autorką niniejszej pracy nie poskąpił czasu na przeczytanie partii poświęconych kosmologii i ewolucji biologicznej oraz udzielił mi szeregu rzeczowych wskazówek. Profesorowi Zbigniewowi Mikołejce za przedyskutowanie ze mną pierwszych dwu szkiców. Profesorowi Piotrowi Stęp-niowi za pożyteczne uwagi krytyczne dotyczące konstrukcji książki, za informacje na temat biologii, za pozwolenie zacytowania i przedyskutowania jego nigdzie nieogłoszonych przypuszczeń dotyczących starodawnego rytuału ofiarowania pierworodnych. Doktorowi Marcinowi Ryszkiewiczowi za wskazówki dotyczące ewolucji biologicznej. Profesorowi Wojciechowi Sademu za zapoznanie z jego tekstami oraz za cenne wskazówki bibliograficzne. Nadto za liczne wartościowe uwagi sze-regowi moich przyjaciół: przede wszystkim profesorowi Jerzemu Jedlickiemu i profesorowi Gustawowi Kerszmanowi, jak również Janinie Ludawskiej oraz profesorowi Zbigniewowi Ogonowskiemu. Dziękuję nadto p. Elżbiecie Morawskiej za niezmiernie skrupulatną pracę redakcyjną.
10
Zastosowane skróty
1 i 2 Krl – Księgi Królewskie
KKK – Katechizm Kościoła Katolickiego
1 i 2 Krn – Księgi Kronik
(Pallotinum, Poznań 1994)
1 i 2 Sm – Księgi Samuela
Koh – Księga Koheleta
1 Kor – 1. List do Koryntian
Kol – List do Kolosan
1 P – 1. List św. Piotra
Kpł – Księga Kapłańska
1 Tes – 1. List do Tesaloniczan
Lb – Księga Liczb
1 Tm – 1. List do Tymoteusza
Łk – Ewangelia „wg” Łukasza
BT – Biblia Tysiąclecia wyd. 5 (Palloti-
Mk – Ewangelia „wg” Marka
num, Poznań 2002)
MKPŚ – Międzynarodowy komentarz do Pi-
BP– Biblia Poznańska (Księgarnia św.
sma Świętego (Verbinum, Warszawa
Wojciecha, Poznań, t. 1–3 2003, t. 4 2004)
2001)
BW – Biblia wg Jakuba Wujka (Apostol-
Mt – Ewangelia „wg” Mateusza
stwo Modlitwy, Kraków 1962)
...
zznn