Prawo karne, rozdział I
Prawo karne materialne – dziedzina określająca czyny będące przestępstwem, kary i środki karne za ich popełnienie oraz zasady odpowiedzialności karnej Prawo karne procesowe – reguły postępowania organów państwowych w procesie karnym Prawo karne wykonawcze –reguluje tryb wykonywania kar i uprawnienia osób skazanych
I. Funkcja sprawiedliwościowa – zaspokojenie sprawiedliwości os. Pokrzywdzonej itp. Przez ukaranie sprawcy. – Zaspokojenie poczucia sprawiedliwości
II. Funkcja ochronna – ochrona pewnych dóbr których istnienie i respektowanie składa się na pewien porządek społeczny
III. Funkcja gwarancyjna – wyraźne określenie co jest przestępstwem, gwarancja nie pociągania do odpowiedzialności za czyn który nie jest uważany przez prawo karne za przestępstwo (zasada nullum crime sine lege ) Ma w odróżnieniu od funkcji sprawiedliwościowej i ochronnej charakter wtórny – służy ochronie jednostki przed arbitralnym postępowaniem organów państwowych.
1. Zasada winy – Sprawca czynu zabronionego ponosi odpowiedzialność karną tylko wtedy, gdy z popełnionego czynu można zrobić mu zarzut. Podstawowy warunek osobistej zarzucalności czynu (winy) jest występowanie więzi psychicznej między sprawcą a jego czynem. Np. przestępstwo umyślne - więź – sprawca ma zamiar pop. czynu. Strona podmiotowa (strona subiektywna) – element psychiczny. Zasada winy = zasada subiektywizmu. Odpowiedzialność obiektywna – odp karna za samo spowodowanie jakiegoś skutku.
2. Zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej – wyjątek – odpowiedzialność karna osób prawnych . Odpowiedzialność indywidualna – przestępstwo jako własny czyn sprawcy. Odp karna ma charakter indywidualny i osobisty ( nie może przejąć na siebie inna osoba niż sprawca przestępstwa)
3. Zasada humanitaryzmu – wymagania stawiane przez prawo karne powinny być możliwe do spełnienia, kary i środki karne nie powinny być okrutne, nie powinny poniżać karanego i wyrządzać mu zbędnych dolegliwości.
4. Zasada nullum crimen sine lege – nie ma przestępstwa bez ustawy. Charakter wtórny. Składnik idei państwa prawa. :
Kodeks karny 1997r stosowanym od 1.9.1998r + ustawy dodatkowe(ustawy karne szczególne tylko z przepisami p. karnego albo ustawy typu administracyjnego zawierające też przepisy karne w pewnej części. Wszystkie przepisy ustaw zgodne z K RP niezgodność stwierdzona przez TK, utrata mocy obowiązującej. Umowy Md
Obowiązuje od momentu wejścia w życie, który to moment określa ona sama (z dniem ogłoszenia…) Szczególne znaczenie ma vacatio legis.
Czas popełnienia przestępstwa – czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie w którym sprawca działał lub zaniechał działania do którego był zobowiązany np. ktoś podaje truciznę 5 dnia a ofiar zjada ją 25 dnia czyn popełniono 5 dnia. Dla obliczania terminu przedawnienia przestępstw skutkowych miarodajny jest czas nastąpienia skutku a nie działania. W zasadzie stosuje się ustawę nową (obowiązującą w czasie orzekania) chyba że ustawa obowiązująca uprzednio jest względniejsza dla sprawcy (niepogarszanie sytuacji sprawcy). Nie można stosować 2 ustaw jednocześnie. Zasada stabilności wyroków – nowa ustawa nie wpływa na wyroki zapadłe przed jej wejściem. Wyjątek – bardzo radykalna zmiana ustawy polegająca na tym że czyn za który zapadł wyrok skazujący przestaje być zabroniony pod groźbą kary. Jeśli kara w nowej ustawie jest surowsza to nie może to wpłynąć na zapadły już wyrok (nulla poena sine lege). Łagodniejsze kary w nowej – 2 wypadki: Gdy wgł nowej ustawy czyn objęty wyrokiem zagrożonym, karą której górna granica jest niższa od kary orzeczonej – kare się obniża do górnej granicy przewidzianej w nowej. / 2 przypadek gdy wgł nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zagrożony karą pozbawienia wolności, karę się zmienia na grzywnę albo na karę ograniczenia wolności.
Zasada terytorialności – polską ustawę karną stosuje się do czynów popełnionych na polskim terytorium lub na polskim statku wodnym lub powietrznym (zarejestrowanym w Polsce) chyba że umowa md której Pl jest stroną stanowi inaczej. Przestępstwo uważa się za popełnione w miejscu gdzie sprawca działał lub zaniechał działania, albo w miejscu gdzie skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub miał nastąpić. Miejsc pop przest może być kilka, wystarczy tylko jedno z nich znajdujące się w Pl żeby zastosować zas. terytorialności. Przekazanie/przejęcie ścigania – w przypadku pop przest przez cudzoziemców wszczyna się postępowanie karne ale następnie przekazuje się zebrane dowody i ewentualne podejrzanego do państwa którego jest obywatelem. Zasada narodowości podmiotowej (zasada obywatelstwa) – obywatel polski odpowiada za wszelkie czyny pop za granicą które są przestępstwami wgł polskiego i obowiązującego w miejscu popełnienia. Wymagana jest podwójna przestępność czynu. Wyjątek od podwójnej przestępności czynu – w przypadku funkcjonariusza publicznego pełniącego służbę za granicą popełniającego przestępstwo w związku z wykonywaniem swoich funkcji (łapówka konsula przy wydaniu wizy)/ Gdy przestępstwo popełniono w miejscu niepodlegającym żadnej władzy państwowej. Zasada narodowości przedmiotowej (ochronna) ograniczona –Czyn popełniony przez cudzoziemca za granicą podlegają ustawie karnej polskiej tylko wtedy gdy są przestępstwami skierowanymi przeciwko interesom RP, obywatela pl, polskiej os prawnej lub przest o charakterze terrorystycznym. Spełniony musi być warunek podwójnej przestępności czynu zabronionego (te same wyjątki j.w) Zasadę narodowości przedmiotowej (ochronna) nieograniczona – zastosowanie pl ustawy bez względu na obywatelstwo sprawcy i bez ograniczenia warunkiem podwójnej przestępności czynu: 1. Przest przeciwko bezpieczeństwu wewnętrznemu lub zewnętrznemu RP 2. Przeciwko polskim urzędom lub funkcjonariuszom publicznym. 3. Przeciwko istotnym polskim interesom gospodarczym 4. Przest fałszywych zeznań złożonych wobec urzędu polskiego 5. Przest z którego została osiągnięta chociażby pośrednio korzyść majątkowa na terytorium RP. Np. polak chce pracować dla obcego wywiadu ( tam nie jest karane ale w Polsce za to tak). Zasada odpowiedzialności zastępczej – cudzoziemiec popełnia za granicą czyn zabroniony wgł prawa miejscowego i wgł prawa polskiego, nieobjęty zasadą ochronną ograniczoną ani zasadą ochronną nieograniczoną i jest on zagrożony kpw od 2 lat stosuje się wtedy ustawę polską pod warunkiem że sprawca przebywa w pl i nie postanowiono go wydać. Pierwszeństwo ma ekstradycja sprawcy za granicę. Np. cudzoziemiec zabił kogoś za granica i przyjechał do pl. Żadne państwo nie zwraca się z o jego ekstradycję to stosuje się ustawę polską. Zasada represji wszechświatowej (uniwersalna) – stosowanie polskiej ustawy do cudzoziemców i obywateli polskich w razie pop przez nich przestępstw ściganych na mocy zobowiązania wynikającego z umów md lub przestępstw określonych w Rzymskim Statucie Międzynarodowego Trybunału Karnego. Przestępstwa których ściganie zainteresowana jest cała społeczność md. Moc prawna orzeczeń zagranicznych – nie obowiązuje zasada powagi rzeczy osądzonej (res iudicata) zgodnie z którą nie można nikogo skazywać powtórnie za ten sam czyn (Ne bis In idem) Skazując sąd polski zalicza na poczet wymierzonej kary okres rzeczywistego pozbawienia wolności za granicą oraz wykonaną tam karę. Wyjątek gdy polska w inny sposób wyczerpała swoje prawo do ukarania sprawcy, bądź jeśli co do czynu zapadło orzeczenie Md Trybunału Karnego. Nie ma też zastosowania między państwami członkowskimi Islandii i Norwegii .
Czasowe lub stałe wyłączenie możliwości pociągnięcia do odp karnej pewnej kategorii osób z powodu popełnienia jakichkolwiek lub niektórych przestępstw. Immunitet Materialny – stałe uchylenie karalności – Adwokat zniesławienie strony podlega ściganiu tylko dyscyplinarnemu. Podobnie immunitet prokuratorski Immunitet Formalny – czasowe wyłączenie możliwości wszczęcia i prowadzenia postępowania karnego. Przestaje chronić taki immunitet gdy zostanie uchylony przez odpowiedni organ lub gdy osoba przestanie pełnić określoną funkcję. – Prezydent RP (odpowiedzialność za naruszenie ustawy lub pop przest przed Trybunałem Stanu), posłów, senatorów, RPO, sędziów, prokuratorów, pracowników NIK. Sens immunitetów – zapewnienie możliwości prawidłowego wykonywania pełnionych funkcji, zwłaszcza na ochronie przed ewentualnymi szykanami z powodu jej wykonywania. Postępowanie wszczęte w dzień przed dniem wyboru jej na posła ulega na żądanie sejmu zawieszone do czasu wygaśnięcia mandatu. Poseł nie może być aresztowany lub zatrzymany bez zgody Sejmu z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku. Materialny immunitet parlamentarny – poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za działanie w zakresie wykonywania mandatu ani w czasie trwania ani po wygaśnięciu mandatu chyba że narusza prawa osób trzecich.
4 | Strona
umkc