Socjologia.doc

SOCJOLOGIA I PRZEDMIOT JEJ BADAŃ

Socjologia – łac. socjo – społeczeństwo, grecki logia – nauka, wiedza. Wymyślone na początku wieku XIX – odnosiło się do nauki o społeczeństwie, ale to czym zajmuje się socjologia jest bardziej specyficzne

Nauki socjologiczne to nauki empiryczne i nauki o społeczeństwie

Nauki nomotetyczne zajmują się normowanie praw o charakterze ogólnym, uniwersalnym

Nauki idiograficzne – opis, wyjaśnianie jednostkowych zjawisk, np. historia

Nauki socjologiczne są po części nomotetyczne, a po części idiograficzne

Socjologia jest nauką społeczną.

Przedmiotem zainteresowań socjologii jest społeczeństwo nowoczesne, wszelkie formy organizacji międzyludzkiej:

·          Skupienie na wszelkich formach zbiorowości organizacji w jakich te formy funkcjonują

·          Zmiana form; w jakich sposób następuje zmiana społeczna

·          Wszelkie formy instytucjonalizacji życia ludzkiego, czyli tworzenie się instytucji regulujących zachowanie ludzi
Instytucja – pewien skodyfikowany zbiór reguł, które regulują zachowania ludzi, np. małżeństwo, uniwersytet, religia

·          Wszelkie formy nierówności społecznych, które są związane z nadrzędnością i podrzędnością

·          Relacje pomiędzy tym co trwa(z pokolenia na pokolenie)  i tym co się zmienia

Perspektywa etyczno-wartościująca

Perspektywa ponadjednostkowa – nie jest ważne jak dana rzecz wygląda z perspektywy danej osoby, ale z perspektywy danej zbiorowości

Emile Durkheim – skupił się na zagadnieniach, które mają charakter ponadjednostkowy, prowadził badania w końcu wieku XIX. Pokazywał bardzo silne powiązania między tym jakiej płci była dana osoba a jak wygląda liczba samobójstw. Pokazał, że najwięcej samobójstw popełniają protestanci, a mniej katolicy. Pokazywał, że zmienną jest spójność grupy. Gdy grupa jest bardziej spójna to jest mniejsze prawdopodobieństwo popełnienia samobójstwa. Na samobójstwa można patrzeć jak na zjawisko społecznościowe, a nie jednostkowe. Czynniki indywidualne stają się czynnikami drugorzędnymi.

Najistotniejsza jest umiejętność porzucenia swojej pespektywy na rzecz perspektyw grupowych.

Perspektywa psychologiczna – patrząc na pewne konkretne jednostki trzeba patrzeć na nie w kontekście szerszej zbiorowości

Podział na klasy społeczne – jednostki mają większe szanse na osiągnięcie sukcesów. Nieważne jest czy dana osoba osiągnie sukces czy nie, bo to może zależeć od cech jednostkowych. Regułą jest, że pozycje społeczne w najczęstszych przypadkach są pozycjami dziedzicznymi.

Socjologia odpowiada na 3 pytania:

·          Jaka jest struktura danej zbiorowości ? – podstawowe części składowe zbiorowości poddawanej analizie; jakie są powiązania między elementami ?

·          Jakie jest miejsce tej zbiorowości, która badacza interesuje w kontekście innej zbiorowości ? – czy to zbiorowość niepowtarzalna, czy charakterystyczna.

·          Jakie typy osobowości przeważają w danej zbiorowości ? – w jaki sposób dokonuje się selekcja w obrębie danej zbiorowości

Perspektywa socjologiczna – jakie typy ludzi są przywoływane do porządku, a jakie są aprobowane. Odnosi się do mechanizmów kontrolnych

Nauki społeczne i przyrodnicze – elementem jest podział języka, którym posługuje się dana dyscyplina naukowa

Języki naturalne – potoczny, posługujemy się nim na co dzień. Duża jego część opiera się na metaforach, np. nauki społeczne

Język formalny – używa się pewnych symboli, np. filozofia, biologia

Społeczeństwo – odnosi się do dużych zbiorowości ludzkich wyodrębnionych od innych typów zbiorowości w sposób naturalny – granice między tymi zbiorowościami nie są sztucznie wytworzone. Trwa przez dłuższy czas.

Konflikt społeczny – wyróżnia się wizje: konduktowe i funkcjonalne. Konflikt występuje wszędzie, na wszystkich poziomach. W pewnych okolicznościach konflikt wzmacnia spójność grup społecznych. Konflikty są normalne i powszechne. Powinien być zawsze brany pod uwagę.

Konflikt w kontekście socjologii – interesy grup są ze sobą sprzeczne

Konflikt behawioralny – działania rozmaitych grup skierowane przeciwko sobie

Wizja konduktowa – konflikty są anomaliami, które są częste, ale nie są konieczne

Z perspektywy funkcjonalnej – społeczeństwo jako zbiór grup, jednostek itd. które ze sobą współdziałają

Funkcja społeczna – odnosi się do właściwości i instytucji organizacyjnych. Każda istniejąca organizacja społeczna spełnia określoną funkcję.

Zmiana społeczna – ma charakter kierunkowy i prowadzi do osiągnięcia celu. Przejście od form prostych do form złożonych. Zmiana społeczna to zmiana form organizacji życia zbiorowego. Np. w jakim sposób mamy do czynienia z przemianami ubioru studentów na zajęciach.

Socjologia jako dyscyplina naukowa ukazała się w XIX wieku.

KRÓTKA HISTORIA MYŚLI SOCJOLOGICZNEJ

EWOLUCJONIZM
Pierwszą szkołą była szkoła z poł XIX wieku i do końca XIX była podejściem dominującym w obrębie socjologii. Tą szkołą badawczą był ewolucjonizm. To podejście miało swoje korzenie wśród myślicieli końca XVIII wieku.
Herbert Spencer – czołowy przedstawiciel ewolucjonizmu. Publicysta.
Próby charakterystyki społeczeństwa – społeczeństwo było porównywane do organizmu. Każda zbiorowość traktowana jest jak organizm. Społeczeństwo to organizm, a podstawowym elementem organizmu są komórki – rodzina. Organizm społeczny jest podobny do organizmu biologicznego.
Jest stan normalny i patologia.
Neorewolucjonizm – nowy nurt oparty na ewolucjonizmie
Nauka jest w stanie w sposób adekwatny określić społeczeństwo
Postrzeganie rzeczywistości społecznej jako ciągłe zmiany
Ewolucja oznacza zmianę, która jest zmianą ukierunkowaną i względnie powolną
Kierunek ewolucji był z góry określony
Ewolucja ma charakter endogenny – zmiany ewolucji są wewnętrzne, instrumentalna cecha systemu społecznego
Przejście od form prostych do form złożonych
Ewolucja to zmiana powolna
Rewolucja jest nienaturalna i sprzeczna ze stanem rzeczy. To nagła zmiana, gwałtowna, jest pewną patologią, bo zmiany są dość szybkie
Ewolucjonizm bardzo dobrze uzasadniał zjawisko kolonializmu
Ewolucjonizm to była pewna idea w służbie interesów jakiegoś podmiotu

KAROL MARKS
Interesowała go specyfika społeczeństwa nowoczesnego. Było to społeczeństwo kapitalistyczne – oparte o relacje o charakterze gospodarczym. Podział zbiorowości ludzkich na ant agoniczne elementy. Konflikt między społeczeństwem, które posiada zasoby a społeczeństwem, które ich nie posiada. Każdy człowiek prędzej czy później będzie należał do burżuazji albo do proletariatu.
Są pewne zjawiska, determinanty życia społecznego, które mają charakter ezogenny, np. technologia, determinant technologiczny – relacje między życiem społecznym a technologią
Pojawili się ludzie, którzy sprzedawali swoją pracę
Marks interesował się tym w jaki sposób funkcjonują w obrębie życia społecznego ideologie
Nierówności społeczne nie były uzasadniane poprzez religię
Zachwycał się kapitalizmem

NIEMIECKA SZKOŁA HUMANISTYCZNA
Kolejne pokolenie badaczy pojawiło się na przełomie XIX i XX wieku. Nurt powstał na niemieckiej socjologii humanistycznej. Pojawił się w Niemczech – Max Webber
Socjologia i wszelkie nauki społeczne to powinny być nauki wolne od wartościowania – badacze powinni starać się żeby cała procedura badawcza unikała wysnuwania wniosków o charakterze normatywnym. Socjologia powinna pokazywać jak jest a nie jak powinno być. Powinna się zajmować próbą rekonstrukcji danego stanu rzeczy.
Weber twierdził, że od wartościowania nie da się do końca uciec – tym momentem nieodłącznym wartościowaniu jest wybór zjawisk do badania
Sposób prowadzenia badań – jednym z podstawowych narzędzi do badania jest wykorzystywanie typów idealnych – pewien konstrukt pojęciowy, który ma charakter skrajny – pewne własności jakiegoś obiektu zostały w taki sposób doprowadzone do skrajności, że ten konstrukt nie jest w stanie funkcjonować w rzeczywistości empirycznej. Trzeba pamiętać, że typ idealny to nie jest typ pożądany, ku któremu należy dążyć, np. wolny rynek, student. Typ idealny pozwala się na uwolnieni się od kwalifikacji uznających za punkt wyjścia pewne średnie. Typ idealny to pewna karykatura podkreślająca specyficzne cechy danego zjawiska – bo nie jest to obraz realistyczny
Przejście ze świata „zaczarowanego” do „odczarowanego” – działania racjonalne stają się działaniam kluczowymi.

FRANCUSKA SZKOŁA SOCJOLOGICZNA I SCOJOLOGISTYCZNA
Emile Durkheim – rzeczy związane z metodologią i z jego własnymi badaniami. Twierdził, że rzeczywistość społeczna jest rzeczą oczywistą, jedne zjawiska społeczne trzeba wyjaśniać poprzez inne zjawiska społeczne, gdy się nie da to przeskakuje się na zjawiska przyrodnicze, fizyczne itp. Pierwszy badacz, który chciał wprowadzić pewną systematykę. Przejście między społeczeństwem tradycyjnym a nowoczesnym to przejście między dwa typami solidarności  społecznej.
Solidarność mechaniczna – tradycyjne społeczeństwa – niski podział pracy, doświadczenia osób są podobne, podobny światopogląd. Nie mogło być indywidualizmu. Społeczeństwo spójne
Solidarność organiczna – nowoczesne społeczeństwa – każdy wykonuje inną pracę, doświadczenia są od siebie odrębne i istnienie jednej ideologii w obrębie społeczeństwa jest praktycznie niemożliwe, spójność ideologiczna pęknie, nie ma charakteru naturalnego. Pod względem ideologicznym rośnie niespójność społeczeństwa. Społeczeństwo niespójne. Pod względem ekonomicznym jednostki są od siebie zależne.
Im bardziej jest społeczeństwo rozbudowane tym bardziej jest zróżnicowany podział
Zmienia się więź społeczna w danych zbiorowościach

GRUPY SPOŁECZNE

Ludzie są uformowani w pewna zbiorowości. W tradycyjnym ujęciu podstawową formą zbiorowości są grupy społeczne, bo:

·          W każdej znanej nam kulturze ludzkiej występują grupy społeczne

·          Grupy społeczne w rozmaitych typach społecznych pełnią podobne funkcje

To co jest w człowieku powtarzalne to, co on dzieli z innymi ludźmi

Współcześnie zamiast o grupach społecznych mówi się o sieciach społecznych

Grupę społeczną trzeba odróżnić od zbiorowości społecznych – wyodrębniona z grupy społecznej, np. wszyscy noszący okulary, wszyscy leworęczni; zbiorowość która zostaje powołania przez osobę, która chce czegoś dostrzec, te osoby łączy jedna cecha nie będąca nawet istotną dla tych osób, sztucznie wyodrębniona z mniejszych lub większych całości

Warunki, które muszą być spełnione by mówić o grupie społecznej

1.       Aby mówić o grupie społecznej muszą być przynajmniej 3 osoby

Układ diadyczny – relacje

Układ triadyczny – każda z osób ma wpływ na osoby i na relacje między tymi osobami. Istnieją nie tylko relacje ale też silny ich wpływ na daną osobę. Nasze zachowanie jest niezależne od relacji między osobami, ale kompleksem powiązań, które są w danym miejscu

Im większa grupa społeczna tym struktura staje się bardziej autonomiczna

Kiedy mamy dolną granicę grupy społecznej, to jest też górna – mała grupa liczy do 150 osób – nasze naturalne środowisko funkcjonowania – nie są potrzebne żadne mechanizmy kontrolne w grupie, która liczy 150osób

Problem gapowicza – osoba korzysta z pracy innych a sama się do niczego nie dokłada

2.       Posiadanie wspólnych wartości w obrębie tej zbiorowości, które są posiadane przez osoby z tej grupy

3.       Poczucie przynależności do grupy społecznej

4.       Musi być podział na „my” i „oni”

5.       Obiektywne kryteria – takie, które obserwator zewnętrzny może ujrzeć, np. pokrewieństwo

Grupa społeczna jest zbiorowością naturalną. Naturalne formy za pomocą, których ludzie się organizują

3 podstawowe struktury małych grup społecznych

·          Struktura komunikacyjna – łatwo ją zbadać, jest najłatwiej uchwytna jeśli chodzi o badania empiryczne, np. plotka. 4 podstawowe rodzaje struktur komunikacyjnych:

o         Okrąg – nie ma nikogo uprzywilejowanego – struktura demokratyczna

o         Łańcuch – osoby A i E mają gorszą pozycję komunikacyjną niż osoby B, C, D – struktura demokratyczna

o         Rak – są osoby komunikacyjnie uprzywilejowane – osoby C i A – struktura niedemokratyczne

o         Gwiazda – są osoby komunikacyjnie uprzywilejowane – struktura niedemokratyczna

Bardziej efektywne są struktury komunikacyjne niedemokratyczne, ale ich dłuższe funkcjonowanie powoduje wzrost niezadowolenia ludzi, bo poszczególne osoby nie wiedzą co się w ich obrębie dzieje

Trudno jest uzyskać wzrost efektywności i zadowolenia naraz

·          Struktura władzy – często nakłada się na strukturę komunikacyjną. Możliwość selekcjonowania informacji może być uznana za jedną z form władzy

·          Struktura socjometryczna – odnosi się do wewnętrznych relacji istniejących w grupie. Bardzo łatwo można ją zmierzyć – badanie socjometryczne – zadawanie pytań poszczególnym osobom z grupy, np. z kim chciał byś coś robić, czy z kim byś nie chciał czegoś robić.

·          Rysunek wskazuje czy mamy tzw. Gwiazdy socjometryczne – są to nieformalni liderzy danej grupy społecznej.

·          Możemy zorientować się czy w danej grupie społecznej mamy do czynienia z osobami marginesowymi ( na rysunku osoba F, która nikogo nie wybrała i nikt jej nie wybrał).

·          Możemy obliczyć pozycję danej osoby od 0 do 1 - czym bliżej 1 tym bardziej stoi najwyżej w rankingu, a im bliżej 0 tym niżej.

·          Możemy się zorientować czy w danej zbiorowości nie wyodrębniają się żadne kliki , które nie utożsamiają się z daną grupą społeczną, nie zgadzają się z resztą w jakiś wyborach.

·          Możemy się zorientować jak wygląda spójność grupy. Obliczamy ją w sposób taki, ile jest takich sytuacji gdzie jedna osoba wybiera drugą i nawzajem. Im mniej wzajemnych wyborów tym grupa jest mniej spójna i na odwrót. W przypadku 0 grupa jest niespójna całkowicie,  a przypadku 1 grupa jest spójna jak najbardziej się da. W przypadku małej grupy społecznej wskaźnik 0.3 oznacza, że grupa jest bardzo dobrze spójna.  Czym większa spójność tym większy wpływ na jednostkę ma grupa; mniejsza racjonalność jednostek.

·          Jak wygląda nieformalna struktura grupy – jak wygląda pozycja osoby i jak wygląda spójność grupy. P

·          Pozwala na uzyskanie informacji, które mogą mieć znaczenie praktyczne.

Czym większa grupa , czym więcej wyborów tym trudniej przedstawić graficzny obraz grupy i wtedy wykorzystuje się tabele.

Małe grupy społeczne dzieli się na :

·          Grupy pierwotne- te grupy, które spełniają najważniejsza funkcje w procesie formowania poszczególnych jednostek , to jest np. rodzina; jakaś grupa rówieśnicza; grupa sąsiedzka.

·          Grupy wtórne – z perspektywy uspołecznienia nie mają takiego wielkiego znaczenia. Są ważne z perspektywy reprodukcji kulturowej, reprodukcji współczesnej.

Drugi podział :

·          Ikskluzywne – są grupami otwartymi , są otwarte dla każdego bądź dla każdego chętnego

·          Ekskluzywne – zamknięte; stawiają swoim członkom jakieś poważne wymagania.

Ten podział jest istotny z tego powodu , że część grup stanowi punkt odniesienia dla funkcjonowania pewnych osób. Najczęściej takimi grupami są grupy ekskluzywne.

SIECI SPOŁECZNE

KIEDYŚ: Podejście sieciowe jest pewnym sposobem analizy, prowadzenia badań – procedura badawcza, której celem badań były powiązania między jednostkami.

Duncan Watts – fizyk i socjolog, który jest uznawany za człowego badaczy starających rozwiająać się podejście sieciowe w obrębie nauk społecznych.

Sieci społeczne – taki typ sieci, w którym mamy do czynienia ze zbiorem węzłów i krawędzi, w przypadku których role węzłów pełnią organizacje albo poszczególne jednostki. Każda struktura powyżej 3 osób, w przypadku możemy dokonać wizualizacji tej struktury w kategoriach węzłów czy krawędzi. Grupa społeczna jest traktowana jako specyficzny rodzaj sieci

Barry Wellman – zachowanie poszczególnych osób czy też organizacji jest ujmowane przez pryzmat strukturalnych ograniczeń ich działania.

Do rysunku:

·          Poszczególne punkty są analizowane kontekście miejsca w danej strukturze

·          Nacisk kładziony nie jest na wewnętrzne cechy jednostek

·          Ważnym zagadnieniem są relacje między poszczególnymi jednostkami a nie ich atrybuty

Konsekwencja analizy sieciowej – próbuje odpowiedzieć jaki jest wpływ struktury na zachowanie jednostki

Każda zanalizowane struktura jest traktowana jak sieć. Każda struktura sieciowa może być podzielona na mniejsze struktury sieciowe. Od badacza zależy od jakiego poziomu chce dane sieci analizować

Punkt wyjścia do badań nad sieciami społecznymi -  jedną z podstawowych inspiracji dla badań zjawisk usieciowienia świata społecznego było badanie, które zostało przeprowadzone przez Stanleya Milgrama – przeprowadzony w roku 1977 – dotyczył powiązań między jednostkami. Polegał na tym, że wybrał kilkaset osób z dwóch miejscowości w USA i te osoby dostały listy, które miały przekazać do maklera giełdowego mieszkającego w Bostonie. Osoby mogły te listy przesyłać tylko przez swoich znajomych, by to doszło w końcu do tego maklera giełdowego w Bostonie. Ostatnia osoba musiała znać adres tego maklera, żeby w końcu do niego dotrzeć. Milgrama interesowało ile osób pośredniczących będzie  między dwoma osobami (na początku a na końcu). Zdaniem Milgrama liczba kroków między tymi osobami wynosi 6 osób – list z jednego miejsca dotarł za pomocą 6 ogniw pośrednich do Bostonu. Następnie to badanie było przeprowadzone w kilku innych kontekstach i zwykle z tego badania wychodziło, że te 6 ogniw pośredniczących jest pewnym standardem.

Zjawisko małego świata – mamy do czynienia z silnym powiązaniem lokalnym, ale z przeskokiem na poziom globalny

Problem małego świata – w jaki sposób wyodrębniać osoby, które mają masę rozmaitych powiązań

Mark Granovetter – zajmował się empirycznymi analizami w latach 70. Dotyczących funkcjonowania rozmaitych systemów społecznych. We wszystkich analizach sieciowych mamy do czynienia z powiązaniami różnego rodzaju między jednostkami:

·          Silne więzi społeczne – takie więzi, które mają charakter wspólnotowy, np. relacje między krewnymi, przyjaciółmi. Mają charakter bardzo mocny, osoby znają się dobrze, mają wiele cech wspólnych. One charakteryzują grupy społeczne. Decydują o spójności grup społecznych, służą do rozpowszechniania informacji w obrębie grup

·          Słabe więzi społeczne – odnoszą się np. do znajomości. Przeważają liczebnie nad więziami silnymi. Osoby wcale nie muszą się znać. Mają charakter przelotny, przygodny, niepogłębiony. Nie służą do wzmacniania wspólności, ale mogą być źródłem nowych informacji dla grup połączonych silnymi więziami

Badania Granovettera dotyczące pracy - przy szukaniu pracy osoby, które posiadały słabe więzi były w stanie szybciej i efektywniej znaleźć pracę, a w przypadku silnych więzi było na odwrót. Im wyższa klasa społeczna, im wyższe wykształcenie, tym większe znaczenie miały więzi słabe, a im niższa klasa społeczna, im niższe wykształcenie, tym większe znaczenie miały więzi silne. Analizując sieci społeczne należy wyodrębniać te dwa typy więzi.

Lepszą strategię osiągania sukcesów jest zawieranie dużo powierzchownych znajomości – szukanie osób, z którymi można na krótko nawiązać jakiś kontakt, np. duża szansa na znalezienie pracy. Dla funkcjonującej jednostki przynależenie do grupy ma większe znaczenie, niż zawieranie krótkotrwałych znajomości.

Pespektywa sieciowa – była bardzo ograniczona wcześniej, bo nastąpiły pewne przemiany społeczne, które sprawiły, że powiązania sieciowe stały się bardziej istotne niż to było wcześniej. Wspierana przez nowe systemy komunikacyjne.

Społeczeństwo oparte na grupach a społeczeństwo oparte na sieciach

RÓŻNICE