ekonomiczne_23.03.2010.docx

SYSTEMY EKONOMICZNE PAŃSTW UE                                                                                                  23.03.2010

GOSPODARKA KRAJOWA I JEJ FUNKCJE EKONOMICZNE I SPOŁECZNE W KONTEKŚCIE INTEGRACJI MIĘDZYNARODOWEJ

Rola państwa w rozwoju gospodarki krajowej

Państwo jest czynnikiem redukującym słabości rynku

1 definicja              Państwo – organizacja polityczna obejmująca zakresem swego działania ogół członków społeczeństwa zamieszkującego określone terytorium i wyposażona w zorganizowany aparat władzy. Państwo w stosunku do tych ludzi pełni funkcje władcze.

2 definicja              Państwo – złożona, zróżnicowana wewnętrznie wieloszczeblowa struktura polityczno-administracyjna społeczeństwa zamieszkującego określone terytorium i dysponująca władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą

Państwo jest reprezentowane przez swoje władze centralne, spośród których największe znaczenie wykonawcze ma rząd. Państwo utożsamiamy z rządem

Państwo ma pewne funkcje polityczne:

·         Wewnętrzne – polegają na godzeniu różnych często rozbieżnych a nawet sprzecznych interesów poszczególnych grup społecznych. Zapewnienie względnego bezpieczeństwa społeczeństwa

o        Czuwanie nad przestrzeganiem określonych norm współżycia społecznego

o        Regulowanie wzajemnych stosunków między ludźmi występującymi w różnych rolach, np. między pracownikami a pracodawcami

o        Wykonywanie działalności administracyjnej, kulturalnej, oświatowej i innych tzw. usług publicznych

·         Zewnętrzne

o        Obrona terytorium kraju

o        Zabezpieczenie interesów danego społeczeństwa w stosunkach z innymi państwami

EWOLUCJA PAŃSTWA – państwo jest strukturą ulegającą zmianom. Ewolucja powoduje, że państwo pełni co raz to nowe funkcje. Dawniej na samym początku istnienia państwa te funkcje sprowadzały się do ochrony porządku, do spraw porządkowo-militarnych, później coraz bardziej państwa wnika w funkcjonowanie społeczeństwa i gospodarki, z biegiem czasu prowadząc tzw. interwencjonizm państwowy – państwo staje się uczestnikiem życia gospodarczego:

·         Państwo jest zbiorowym przedsiębiorcom – państwo jest największym pracodawcom – wszyscy urzędnicy państwowi tworzący sektor publiczny są na to dowodem

·         Państwo jest dużym odbiorcom produktów i usług

·         Państwo wpływa na strukturę produkcji

·         Państwo interweniuje w sytuacjach konfliktowych

Uczestnictwo państwa w gospodarcze jest przedmiotem ciągłych sporów. Można wyróżnić 2 stanowiska:

1. Etatyzm – pogląd według którego państwo powinno pełnić aktywne funkcje. Powinno głęboko interweniować w sprawy gospodarcze. Statyści są zwolennikami interwencjonalizmu państwowego
2. Antyetatyzm – państwo nie powinno interweniować w sprawy gospodarcze, a jeśli musi to robić to tylko na zasadzie wyjątków, jak najrzadziej, w jak najmniejszym stopniu. Gospodarka powinna rozwijać się automatycznie. Państwo nie powinno swobody rozwoju gospodarki zawężać. Antyestatyści posługują się dla uzasadnienia swoich poglądów różnymi argumentami:

·         Za ekonomicznymi funkcjami państwa

o        Konieczność zabezpieczenia gospodarki od strony instytucjonalno-prawnej, czyli ochrona własności prywatnej, przedsiębiorczości, regulowanie prywatnej przedsiębiorczości – rozmaite prawne regulacje niezbędna dla gospodarki, które są tworzone i egzekwowane przez państwo

o        Niedoskonałości rynku i konkurencji – nie są doskonałe, prowadzi to do monopolizacji gospodarki, powstają monopole, które starają się osiągnąć wysoki zysk monopolowy kosztem konsumentów

o        Występowanie negatywnych efektów zewnętrznych – takich, które są ponoszone przez osoby 3, przez ludzi niezaangażowanych w daną działalność gospodarczą, np. przez mieszkańców okolic

o        Istnienie tzw. dóbr publicznych – rynek ich nie tworzy a są potrzebne, dobra publiczne to , np. oświata publiczna, publiczne szkoły, publiczne placówki ochrony zdrowia, publiczne drogi itd.

o        Występowanie dóbr szczególnie niekorzystnych lub korzystnych dla społeczeństwa, natomiast ich produkcja i sprzedaż przynosi duże zyski, np. lekarstwa

o        Wstępowanie wahań aktywności gospodarczej – wszystko ulega zmianie, zmieniają się takie kategorie jak produkt krajowy, liczba zatrudnionych, bezrobotnych itd. występują okresy załamania i gwałtownego rozwoju gospodarczego. Państwo ma złagodzić te wahania

o        Istnienie ludzi, którzy nie są w stanie sami zaspokoić swoich potrzeb – niesienie pomocy

o        Powstawanie zbyt dużych nieakceptowanych społecznie różnic w dochodach, majątku, poziomu życia – rynek prowadzi do rozwarstwienia społeczeństwa na ludzi bogatych i biednych; jeżeli te różnice nie są akceptowane to powoduje to konieczność interwencji ze strony państwa, bo może to być powodem poważnych konfliktów

·         Przeciw ekonomicznym funkcjom państwa

o        Negatywne znaczenie biurokratyzacji stosunków gospodarczych – państwo włączając się do spodarki rozbudowuje swój aparat biurokratyczny i to powoduje, że rosną koszty tego aparatu, a po drugie ten aparat działa nieskutecznie, niesprawnie. Biurokracja bowiem wiele czynności wykonuje na rzecz samej siebie. Trudno jest ukrócić, zmniejszyć aparat biurokratyczny, bo on działa dla samego siebie, ale też w ramach społeczeństwa, w rozwiązywaniu problemów. Zwolennicy mają wiele przykładów na poparcie swoich teorii – różne organizacje krajowe i międzynarodowe, np. światowa organizacji zdrowia

o        Państwowy aparat generuje zjawiska korupcyjne - na styku państwa i prywatnego sektora może dochodzić do nadużyć, w tym również do korupcji. Decyzje podejmowane przez ten aparat mogą być glebą dla zjawisk korupcyjnych. Sprzyja temu duża liczba aparat biurokratycznego oraz duża liczba decyzji, które ten aparat podejmuje

o        Niska skuteczność polityki gospodarczej - obserwując działania państwa w różnych dziedzinach dochodzi się do wniosku, że ta skuteczność jest niekiedy rażąco niska w stosunku do sektora prywatnego

o        Wysokie koszty interwencjonizmu państwowego – interwencja powoduje duże obciążenie budżetu państwa i to obciążenie jest niekiedy ponad siły poszczególnych państw

o        Niepełna reprezentatywność państwa

o        Hamowanie oddolnej inicjatywy

Występuje nieograniczona liczba wariantów pośrednich. Można mówić o tendencjach, jakiejś przewadze takich czy innych poglądów, natomiast trudno mówić, że są zwolennicy tylko jednej lub drugiej teorii. To powoduje ogromne zróżnicowanie poglądów, które ewaluują w tych samych ludzi, bo zmieniają oni swoje zdanie

Ekonomiczne funkcje państwa w gospodarce rynkowej

1. Funkcje alokacyjne – od słowa alokacja, czyli rozmieszczenie w celu wykorzystania.
   Dotyczą alokacji zasobów gospodarczych, do których należą:

v      Zasoby naturalne – ziemia, surowce mineralne – są alokowane pomiędzy różne możliwości ich wykorzystania

v      Praca, czyli siła robocza – ludzie zdolni i chętni do pracy. Ważną sprawą jest ilość tych zasobów, ale także jakość. Nie tylko ilość ludzi, ale też ich kwalifikacji, czyli tzw. kapitał ludzki

v      Kapitał

o        rzeczowy: maszyny, surowce, budynki

o        finansowy: pieniądze, papiery wartościowe

Są to zasoby podstawowe, ale też są inne:

np. techniczne – wiedza techniczna i informacja jest ważnym zasobem

Wszystkie te zasoby wymagają alokacji. Rezultaty działalności gospodarczej są różne. Państwo może wpływać na kapitał ludzki

Funkcja alokacyjna występuje też:

·         Przy wspieraniu konkurencji, hamowaniu monopolów.

·         Kreowanie i udostępnianie tzw. dóbr publicznych - państwo część środków zgromadzonych w swoim budżecie przeznacza na dobra publiczne

·         Przeciwdziałanie negatywnym efektom zewnętrznym – państwo podejmuje decyzje by część zasobów ekonomicznych przeznaczyć na, np. oczyszczalnie ścieków

·         Tworzenie przez państwo długofalowego rozwoju – niezależnie od bieżącej sytuacji rynkowej

Obecnie w dużym stopniu wykonywaniu funkcji alokacyjnych bierze udział wspólnota UE – pomaga lub niekiedy zastępuje władze państwowe

Kryteria pełnienia funkcji alokacyjnej:

PLUSY

·         Efektywności ekonomiczne

·         Kryteria społeczne – zaspokojenie potrzeb społecznych w jakimś zakresie, np. społecznych, zdrowotnych

·         Kryteria polityczne – funkcje alokacyjne mogą służyć umacnianiu władzy politycznej w państwie

·         Kryteria moralno-etyczne – różnego rodzaju wartości uznawane jako nadrzędne przez organy władzy państwowej czy unijnej, np. sprawiedliwość społeczna

Funkcje alokacyjne z jednej strony uznane się niezbędne a nawet konieczne

MINUSY

·         Niska efektywność tej funkcji w stosunku do poniesionych nakładów, np. domy dziecka

·         Niska efektywność działań administracji, policji, więziennictwa

2. Funkcje redystrybucyjne – niwelowanie zbyt dużych nieakceptowanych społecznie różnic w dochodach i poziomie życia oraz pomoc tym ludziom, którzy nie są w stanie samodzielnie zaspokoić swoich podstawowych potrzeb. Redystrybucja to zabieranie pewnym grupom społecznym i przekazywanie innym grupom społecznym.

System podatkowy – im większy dochód tym większy podatek, który opłaca się według pewnej stopy dodatkowej, która rośnie wraz z wysokością dochodów

Podatek progresywny – osoby płacą większy podatek od dochodów, większą część przekazują państwu. W Polsce progresywne są podatki od dochodów osobistych, czyli od PIT’ów. Zwiększa się jego stopa

Podatek liniowy – stopy procentowe nie ulegają zmianie, są zawsze stałe

Ubezpieczenia społeczne – nie są proporcjonalne do wysokości wpłaconych składek, które zależą od dochodów

Opieka społeczna – udzielanie różnego rodzaju świadczeń socjalnych nieodpłatnych i nieuregulowanych żadnymi uwarunkowanymi płatnościami

To wszystko powoduje przeniesienie części dochodów z tych grup.

Funkcje redystrybucyjne są podobne do alokacyjnych

POZYTYWNE SKUTKI FUNKCJI REDYSTRYBUCYJNEJ

·         Są niezbędne i niezwykle konieczne – w kraju jest część osób, które nie są w stanie zaspokoić swoich podstawowych potrzeb – powinno to zrobić państwo

·         Systemowa działalność państwa – państwo może objąć swoją pomocą wszystkich, którym ta pomoc się należy – związek jest to m.in. z wartościami moralnymi, religijnymi

NEGATYWNE SKUTKI FUNCKJI REDYSTRYBUCYJNEJ – mogą dotyczyć jednostek ponoszących koszty tych funkcji oraz podopiecznych

JEDNOSTKI

·         Powodują wzrost obciążeń podatkowych – podmioty, które te obciążenia ponoszą nie mają możliwości rozwoju swej działalności na taką skalę jak to by było możliwe bez tych obciążeń

PODOPIECZNI

·         Wymuszają różnymi sposobami świadczenia pieniężne

·         Uzależnienie od pomocy społecznej

Rosnące wydatki na zaspokojenie potrzeb społecznych nie powodują zaspokojenie tych potrzeb tylko dalszy ich wzrost.

3.       Funkcje stabilizacyjne – polegają na tym, że państwo wspiera tzw. stabilizację makroekonomiczną, tzn. stabilizację całej gospodarki krajowej

Stabilizacja ekonomiczna może być:

·         Stabilizacja rynku dóbr i usług – równowaga między popytem a podażą

·         Stabilizacja rynku pracy – stabilizacja między popytem i podażą na rynku pracy

·         Stabilizacja cen – niska inflacja

·         Stabilizacja finansów publicznych – budżetu państwa oraz budżetów innych organów publicznych, np. samorządy terytorialne

·         Stabilizacja bilansu płatniczego – równowaga między wydatkami zagranicznymi na rzecz zagranicznych podmiotów i dochodami otrzymywanymi od podmiotów zagranicznych

Państwo może przyczynić się do stabilizacji albo do destabilizacji, czyli do zwiększenia nierównowagi

1