KULTURA JĘZYKA POLSKIEGO- wykłady
22.02.2012
Podstawowym narzędziem pedagogicznego oddziaływania jest słowo. Słowem można człowieka uskrzydlić, ale można też zepchnąć go na dno.
Rozgraniczenie dwóch pojęć:
· kompetencja językowa (lingwistyczna)
o kultura języka, wiedza o języku i umiejętność posługiwania się wiedzą, gramatyka i słownictwo
· kompetencja komunikacyjna
o w kompetencji komunikacyjnej zawiera się kompetencja językowa + umiejętność skutecznych zachowań werbalnych i pozawerbalnych- formuła, hierarchia, kompozycja, etc.
Mówić i pisać poprawnie, tzn. mówić i pisać zgodnie z normą językową. Norma językowa jest zmienna.
Schemat podziału języka- Zenon Klemensiewicz
Język ogólnonarodowy
· język ogólny
o podstawowa odmiana języka, która obowiązuje nas we wszystkich przejawach życia społecznego- administracja, media, szkoła, etc.
o norma językowa odnosi się do języka ogólnego
· język regionalny
Polacy kultywują gwary regionalne, ale wymagamy, żeby w szkole uczono języka ogólnego. Mamy jednak świadomość gwary, jako podstawowego kodu dziecka.
Nie wszędzie można kultywować języki gwarowe. We Francji w 1975 roku weszła ustawa o ochronie języka, która mówi o tym, że nie wolno posługiwać się w przestrzeni publicznej gwarą. Gwara, to jest we Francji coś, co jest poza normą. Francuzi postanowili stworzyć słownik, który będzie wyznaczać normy językowe. Policja językowa- przełożony w wojsku odpowiada ze niepoprawność językową swoich żołnierzy.
Pierwsze ustawy o ochronie języka zostały wprowadzone we Francji i w Kanadzie.
Obwarowanie normy językowej stanowią kryteria poprawności językowej.
Ustawa o języku polskim- uchwalona przez sejm 7.10.1999, podpisana przez prezydenta w maju 2000 roku, ze zmianami z kwietnia 2003 i 2004.
Narodowy Dzień Języka Polskiego – 21.02.2012
Czym się zajmuje Rada Języka Polskiego?
· rozstrzyga wątpliwości
· ustala normy języka polskiego
Ustawa dotyczy dwóch wątków
· ekspansji angloamerykanizmu i walki z nim- pod redakcją Andrzeja Markowskiego „Nowy słownik poprawnej polszczyzny”
· wulgaryzmów; norma wzorcowa i norma potoczna- Markowski
W 2004 roku język polski został uznany jako język obcy- uczeń może wybierać zagranicą język polski i uczyć się go jako języka obcego. Cudzoziemcy mogą dostawać certyfikaty poświadczające znajomość języka.
„Wieczór autorski” Szymborska
WYKŁAD 29.02.2012???? NORMA JĘZYKOWA
NORMA w zapisie prawnym jest bardzo znacząca, natomiast język zmienia się bardziej i szybciej niż przepisy (jurysdykcja). Chodzi o zachowanie normy, a pewne jej wyznaczniki mogą się zmieniać.
Kluczową kwestią dla kultury języka jest sposób uczestnictwa ludzi w kulturze. Wszystko to, co dzieje się w kulturze ma swoje odbicie w języku.
„Czasem zaciemniając istotę sensu”
Madia mają ogromny wpływ na język. Media komercyjne nie są obowiązane do ochrony języka, do normy.
Wg Gowika, „Język celebrytów, to dwie odmiany polszczyzny- mruczenie i paplanie”.
Kultura tabloidowa jest organizatorem naszej powszechnej wyobraźni, więc ma ogromny wpływ na język i wszystko, co z nim związane.
Zwyczaje językowe występujące w kulturze tabloidowej:
· język młodzieżowy (gwara językowa w sensie gwary środowiskowej- socjolekty, czyli pewne środowiska, które mają swoje kody językowe) jest bardzo ekspansywny dla języka polskiego, wchodzi do polszczyzny politycznej, medialnej; jest językiem mniej formalnym
· bardzo silan ideologizacja języka, która wg prof. Głowińskiego „polega na tym, że jesteśmy my i oni, jest konfrontacyjność”
Michał Głowiński- wybitny teoretyk i praktyk języka; ideologizacja języka; „Nowomowa po polsku”, „Marcowe gadanie”.
Wiele określeń w języku polskim pochodzi z języka więziennego. Pewne kody kulturowe środowisk przestępczych, utajnionych, wchodzą do powszechnej polszczyzny.
Język się zwulgaryzował. Wulgarne słowa sa omnisytuacyjne- na każdą sytuację. Język zbiedniał. Nastąpiła dewulgaryzacja wulgaryzmów- rozszerzyło się pole słów, stały się one przerywnikami, podpórkami językowymi. Mają jednocześnie zabarwienie emocjonalne pozytywne i negatywne, np. kurwa! może wyrażać zachwyt, przerażenie, złość.
ZARZĄDZANIE – kategoria zarządzania jest takim manieryzmem, który został zawłaszczony przez marketing. Teraz można zarządzać domem, czasem, sobą, pracą, i wieloma innymi rzeczami.
Bardzo popularne stały się zdrobnienia.
Badania pokazują, że slogan reklamowy wśród dzieci i młodzieży wypiera cytat literacki.
Na zmiany w słownictwie wpływa spadek czytelnictwa.
NADUŻYWANE SŁOWA
· asertywność- do Polski przyszła z USA. Polsce bliższa była filozofia cierpienia niż sukcesu; po 1989 w kraju pojawiły się szkolenia z asertywności
· kreatywność
· opcja
· kondycja
· pakiet
· konsensus
· implementacja
Podpórki językowe- natręty językowe, wyrazy puste znaczeniowo- są nadużywane.
· prawda
· jakby, jak gdyby
· właściwie
· wiesz
· że się tak wyrażę
· tak
· no, nie, wiem
· dźwięki paralingwistyczne
Wilkoń- ubóstwo języka związane jest z zanikiem inteligencji.
Język mówiony ma prawo do błędu.
Poprawność wymowy. Miodek- umizgliwe seplenienie, zdrobnianie (ceść, buziaczki).
Piszemy smsa, maila, zamiast sms, email.
Hogan prowadził badania na temat perswazji sprzedażowej. Słowo „sprzedaj” rozszerzyło swoje znaczenie, np. sprzedaj się dobrze. Komercja i rynek zdominowały nasze życie. My jesteśmy też oferentami tego rynku, oferujemy siebie do np. pracy.
Język sukcesu w czasach kryzysu- cechy wspólne słów sukcesów- optymizm, profesjonalizm, My jesteśmy dla Ciebie!
Cechy języka sukcesu:
14.03.2012 – BŁĘDY JĘZYKOWE
Błąd jęzkowy znajduje się w systemie języka.
RODZAJE BŁĘDÓW
· gramatyczne
o fleksyjne- polegają na niewłaściwym wyborze postaci wyrazu
§ np. przekonywujące, zamiast przekonujące, przekanowujące
o niewłaściwe wzorce odmiany
§ np. zaoram, zamiast zaorzę; bardziej wysoki, zamiast wyższy
§ niewłaściwe końcówki odmiany, np. bystrzy, zamiast bystrzejszy
§ trzeba znać wzorzec deklinacyjny, zwłaszcza dla imion i nazwisk, ale dotyczy to także niektórych związków frazeologicznych
o składniowe- związane z budową zdań
§ wybór niewłaściwego wzorca składniowego
§ niepoprawne budowanie zdań
· np. rozróżniać prawdę i fałsz; brać się do malowania pokoju (a nie „za”); mniejsza niż ty (a nie „jak”)
§ związane z używaniem przyimków
· np. przed obiadem i po obiedzie (a nie: przed i po obiedzie); warunki do rozwoju (a nie dla); odnośnie do tego (a nie odnośnie tego)
§ niepoprawne skróty
§ niepoprawna konstrukcja z imiesłowem
§ zapożyczenia
· leksykalne- słownictwo
o zbędna neosemantyzacja
§ semantyka- znaczenie; neosemantyzacja- nadawanie nowych znaczeń starym sytuacjom
· np. wnioskowanie, zamiast wysnuwanie wniosków (składanie wniosków przez ministrów)
o mylenie znaczeń
§ np. klimatyzacja i aklimatyzacja; adaptacja i adoptowanie; formować i sformułować; monitować i monitorować, maksymalny i maksymalistyczny; efektowny i efektywny
o pleonazmy- masło maślane
§ np. całkowicie zlikwidować; akwen wodny; sopel lodu
o naruszanie łączliwości
§ np. odniósł porażkę, zamiast poniósł; wyrządziło straty, zamiast- spowodowało
o frazeologiczne
§ zmiana postaci gramatycznej
§ zmiana znaczenia frazeologizmu
§ niewłaściwy kontekst
§ np. ciężki orzech do zgryzienia, zamiast twardy;
o słowotwórcze
§ np. specgrupa, zamiast grupa specjalna; głuchość, zamiast głuchota; babciowy, zamiast babciny
§ niewłaściwa postawa słowotwórcza, np. eurosejm, zamiast europarlament
· fonetyczne
o niepoprawna wymowa końcówek (ą,ę), gubienie ich
§ ą jako om, np. mojom, ojczyznom, patriotom
o niepoprawna wymowa grup głoskowych w środku (zbitki samo- i spółgłoskowe)
§ np. Kelce, zamiast Kielce; kełbasą, zamiast kiełbasą; bumistrz, zamiast burmistrz; pacz, zamiast patrz; doszed, zamiast doszedł
o literowe
§ np. piątnaście, zamiast piętnaście
o niepoprawne akcentowanie form wyrazowych
o błędy stylistyczne- kryterium harmonizacji stylistycznej- styl powinien być dobrany do formy, treści, sytuacji, itd
§ niewłaściwy dobór środków językowych, albo nie zastosowanie ich
· np. używanie elementów potocznych w oficjalnej wypowiedzi i na odwrót
§ stylizacja językowa- stylizowanie się na kogoś
· np. używamy skrzydlatych słów- tych, które weszły już w obieg językowy, np. nie chcem, ale muszem
21.03.2012 KOMUNIKACJA JĘZYKOWA
Towarzystwo Retoryczne- UW Warszawa
retoryka, terapia słowem
Kultura języka w kategoriach komunikacji językowej.
· interes = potrzeby- jakie ma potrzeby?
· stanowisko = postawy- dlaczego ona się tak zachowuje?
· problem= konflikt interesów
· cel
Kategoria potrzeb, to jest fundamentalna kategoria komunikacji.
Podstawowe kategorie komunikacyjne
· perswazja- sztuka przekonywania w dobrej wierze; różni się od manipulacji tym, że manipulacja jest tajeniem celu, ukrywaniem go, działaniem w złej woli. Prawda ma podstawową wyższość nad fałszem.
· może być;
o przekonująca- w wychowaniu, w dydaktyce, itd.
o agitacyjna- krótkodystansowa
· perswazja jest odwołaniem się do intelektu, emocji, woli
· kolejność zależy od adresata, jego potrzeb
· siłą perswazji są argumenty. Sztuka argumentowania tworzy przestrzeń perswazyjną.
· do czego się odwołujemy budując argumentację:
o do korzyści. Komercyjny stosunek do życia, bardziej instrumentalne postrzeganie- w związku z tym kategoria korzyści jest dzisiaj traktowana w bardzo szerokim sensie.
o do „lęku przed utratą”- Fischer- badania; wskazuje na lęk przed utratą życia, zdrowia, szansy
o do aksjologii- do sfery wartości. Sfera wartości jest bardzo ważna w perswazji. Tam, gdzie zaczyna się spór o wartości, tam są niekonczące się spory (np. eutanazja, kara śmierci, itd). Są wartości dzielące, różniące. Jeśli zaczynami rozmawiać, odwoływać się do wartości, musimy sformułować istotę wartości, jej definicję, a to jest bardzo trudne. Trzeba formułować i określać istotę wartości- czym dla was jest uczciwośc, patriotyzm, itd.
o do autorytetów
· erystyka- szutka prowadzenia sporów
· nie mówimy o przeciwnikach, jak Schopenhauer, lecz o partnerach- nawet jeśli są naszymi przeciwnikami
· Eris- patronka niezgody, kłótni
· sztuka pokonywania, a nie przekonywania
...
pedspec2012