CZŁOWIEK.doc

Układ pokarmowy

¨      Jest zbudowany na całej długości z następujących warstw: od wewnątrz błona śluzowa (nabłonek, gruczoły śluzowe i wydzielające enzymy), podśluzowa (tkanka łączna, w niej naczynia krwionośne i nerwy), warstwa mięśniowa (zewnętrzna podłużna i wewnętrzna okrężna; dodatkowo w żołądku warstwa mięśni skośnych), otrzewna (trzewna – otacza od zewnątrz przewód pokarmowy, ścienna – wyściela jamę brzuszną i miednicę).

¨      Jama ustna – wyścielona nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, zachodzi w niej obróbka mechaniczna pokarmu (zęby à difiodontyzm, mleczne w liczbie 20, potem stałe w liczbie 32: wzór zębowy dorosłego człowieka to 2123; zęby siekacze, kły, przedtrzonowe, trzonowe; ząb składa się z wystającej ponad dziąsło korony, szyjki tuż nad powierzchnią dziąsła, oraz korzenia, tkwiącego w dziąśle; zęby są pokryte zbudowanym z hydroksyapatytu szkliwem, który jest substancją najtwardszą w ustroju człowieka i zarazem najmniej uwodnioną, bardziej wewnętrzną warstwą jest zębina, a najbardziej wewnętrzną miazga à w niej znajdują się nerwy i naczynia krwionośne) oraz chemiczna: enzymy wytwarzane w gruczołach – śliniankach (trzy rodzaje: przyuszne, podżuchwowe i podjęzykowe; przyuszne wytwarzają ślinę najbogatszą w białko, a podjęzykowe najbardziej wodnistą), jest to amylaza ślinowa, zwana ptialiną (trawienie skrobii do dekstryn). Ślina zawiera dużo jonów potasowych i wodorowęglanowych, a także mucynę (śluzowa substancja ułatwiająca formowanie kęsów, gdyż zwiększa lepkość pokarmów; umożliwia też mowę przez możliwość przylegania języka do podniebienia). Na języku występują brodawki: nitkowate (z przodu, brak odbierania bodźców smakowych), grzybowate (z przodu, odbierają bodźce smakowe), liściaste (po bokach, odbierają bodźce smakowe), okolone (tylna część języka, odbierają bodźce smakowe).

Oprócz tych czterech podstawowych smaków odkryto smak glutaminianu (,,mięsny“), zwany umami.

¨      Przełyk – prowadzi do żołądka.

¨      Żołądek: składa się z wpustu, trzonu, dna i odźwiernika. Znajdują się tam następujące komórki wydzielnicze: śluzowe (odźwiernik), główne (wydzielają pepsynogen), okładzinowe (wydzielają kwas solny i czynnik wewnętrzny, inaczej Castle’a, który w jelicie krętym warunkuje wchłanianie witaminy B12). W żołądku panuje pH około 2, ale błona śluzowa zapobiega jego żrącemu działaniu, jak również działaniu pepsyny (kiedy mimo wszystko ściana żołądka ulegnie temu działaniu, tworzą się wrzody). W środowisku kwasu solnego, możliwe jest uaktywnienie pepsynogenu do postaci pepsyny (wycięcie fragmentu białka pepsygenogenu). Pepsyna ma zdolność katalizowania kolejnych przemian pepsynogenu w pepsynę (autokataliza). Pepsyna trawi białko poprzez katalizowanie przecięcia wiązań pomiędzy aminokwasami aromatycznymi, a dikarboksylowymi. Oprócz pepsyny, u młodych organizmów funkcjonuje podpuszczka (rennina), która ścina białko obecne w mleku – kazeinę.

¨      Dwunastnica – 30cm odcinek początkowy jelita cienkiego, w którym zachodzą najbardziej intensywne procesy trawienne. Panuje w niej lekko zasadowe środowisko. Trawienie białek zachodzi tutaj pod wpływem trypsyny (przecinanie wiązań po karboksylowej stronie aminokwasów zasadowych) i chymotrypsyny (przecinanie wiązań po karboksylowej stronie aminokwasów aromatycznych). Są one wytwarzane przez trzustkę i przez przewód trzustkowy dostają się do dwunastnicy w postaci proenzymów: trypsynogenu i chymotrypsynogenu. W zasadowym środowisku dwunastnicy enterokinaza (wytwarzana przez komórki gruczołowe dwunastnicy) katalizuje przekształcenie trypsynogenu w trypsynę (przez wycięcie fragmentu białkowego), trypsyna katalizuje następnie przemianę chymotrypsynogenu i chymotrypsynę. Oprócz tego, proteazą funkcjonującą w dwunastnicy jest elastaza. Ona, trypsyna i chymotrypsyna należą do proteaz serynowych. Oprócz tych enzymów, trzustka wydziela również fukcjonującą w dwunastnicy amylazę trzustkową (trawi dekstryny do disacharydów), karboksypeptydazę (odcina aminokwas po stronie karboksylowej białka), lipazy (trawią tłuszcze), nukleazy (kwasy nukleinowe). Do dwunastnicy uchodzi również przewód żółciowy, który prowadzi od woreczka żółciowego, gdzie magazynują substancje wydzielane przez wątrobę. Jest to żółć wątrobowa, która emulguje tłuszcze (,,rozbija“ tłuszcz na wiele kropelek, dzięki czemu ułatwia dostępu lipazy do nich i zarazem trawienie tłuszczu). Ponadto żółć zawiera kwasy żółciowe.

¨      Jelito czcze – kolejna część jelita cienkiego (2-3 m), znajdują się w nim gruczoły kubkowe, produkujące śluz, a także gruczoły produkujące enzymy trawiące substancje pokarmowe (dipeptydazy, sacharaza, maltaza, laktaza, lipazy, nukleazy). Znajdują się tutaj kosmki jelitowe – wypustki jelita, pokryte mikrokosmkami, które zwiększają powierzchnię jelita cienkiego, zwiększając wydajność procesu wchłaniania. Aminokwasy i białka są wchłaniane do krwi (aminokwasy z pomocą witaminy B6, glukoza i galaktoza za pomocą transportu aktywnego, fruktoza za pomocą transportu biernego), natomiast kwasy tłuszczowe w połączeniu z białkami tworzą chylomikrony, które są wchłaniane do naczyń limfatycznych (nadają limfie białą barwę).

¨      Jelito kręte – dalsze trawienie i wchłanianie, lecz mniej intensywne niż w jelicie czczym, wchłanianie witaminy B12.

¨      Jelito grube – wchłanianie wody (zagęszczanie kału), żyją tu bakterie produkujące witaminy z gruby B i K (w razie kuracji antybiotykowej może ich brakować). Jelito grube kończy się odbytem.

¨      Wątroba – jest najbardziej aktywnym metabolicznym narządem, ma również bardzo duże możliwości regeneracji. Oprócz wytwarzania żółci wątrobowej, pełni również inne funkcje w organizmie. Zachodzi w jej komórkach (hepatocytach) cykl mocznikowy, synteza glikogenu (który jest w niej także magazynowany), synteza albumin i globulin (z wyjątkiem gamma-globulin) krwi, czynników krzepnięcia krwi, a także heparyny, zachodzi w niej też synteza tłuszczów i cholesterolu. W wątrobie magazynowana jest również krew, witaminy z A, D, B12, wytwarza ciepło (krew wypływająca a niej jest cieplejsza o 1 stopień). Ważną funkcją wątroby jest też neutralizacja toksyn i leków w organizmie. Hepatocyty mają rozbudowaną siateczkę śródplazmatyczną gładką. Najczęściej detoksykacja polega na dołączeniu do cząsteczki grup funkcyjnych, które powodują większą ich rozpuszczalność w wodzie (mogą być wówczas łatwo wydalone z moczem). Cząsteczką często używaną w procesach detoksykacji i modyfikacji cząsteczek przeznaczonych do wydalenia jest kwas glukonowy (sprzężany z cholesterolem, bilirubiną), a także glicyna i tauryna (sprzężane z kwasami żółciowymi). Białkiem biorącym czynny udział w detoksykacji jest cytochrom p450. Występuje on w wątrobie, również w nerkach.

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach

¨      Witamina A (akseroftol, retinol) – prekursor retinolu uczestniczącego w procesach widzenia, a także odpowiada za odpowiedni stan włosów, skóry i paznokci, jest przeciwutleniaczem. Niedobór wywołuje kurzą ślepotę, kseroftalmię (suchość spojówki), zmiany skórne. Jako że jest to witamina rozpuszczalna w tłuszczach, jej nadmiar jest również szkodliwy (bakterie rozpuszczalne w wodzie mogą być bowiem łatwo wydalone z moczem). Powoduje przebarwienia skórne, a także nudności, wymioty. Znajduje się w wątrobie zwierząt, a także w roślinach (marchew – prekursor beta-karoten; pomidor – prekursor likopen).

¨      Witamina D (cholekalcyferol, witamina D3, pochodzenia zwierzęcego lub ergokalcyferol, witamina D2, pochodzenia roślinnego). Prekursor witaminy D przekształca się w nią pod wpływem działania promieni słonecznych. W nerkach człowieka przekształca się w formę aktywną – 1,25-dihydroksykalcyferol. Witamina D odpowiada za prawidłowy kościec (niedobór powoduje krzywicę u dzieci i osteomalację u dorosłych). Jej źródłami są: jaja, wątroba, mięso, tran.

¨      Witamina E (tokoferol) – jest przeciwutleniaczem, zatem neutralizuje szkodliwe działanie wolnych rodników, opóźnia starzenie się organizmu. Niedobór skutkuje szybkim starzeniem się, zaburzeniami pracy mięśni, bezpłodnością. Źródłem witaminy E są ziele warzywa, oleje roślinne, kiełki.

¨      Witamina K (fitochinon lub menachinon) – uczestniczy w krzepnięciu krwi (synteza protrombiny w wątrobie), niedobór skutkuje zaburzeniami tego procesu. Źródłem są bakterie żyjące w jelicie (synteza menachinonu), a także produkty roślinne, jaja, wątroba.

¨      Witaminy rozpuszczalne w wodzie

¨      Witamina B1 (tiamina, aneuryna) – bierze udział w dekarboksylacji beta-oksokwasów (głównie pomocna w metabolizmie glukozy), jej niedobór jest odpowiedzialny za chorobę beri-beri (zaburzenia pracy nerwów i mięśni). Szczególnie na niedobór tiaminy są narażone osoby spożywające dużo alkoholu. Duże jej ilości znajdują się w roślinach strączkowych, otrębach ryżu (pozbawianie ziaren ryżu tych otrębów było przyczyną powszechności choroby beri-beri w Azji), drożdżach.

¨      Witamina B2 (ryboflawina) – uczestniczy w tworzeniu FMN i FAD, zatem istotna do oddychania komórkowego, ważna do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, powłokowego. Niedobór – zajady, zaburzenia pracy układu nerwowego. Źródła: drożdże, kefiry, mięso, produkty pochodzenia roślinnego.

¨      Witamina B5 (kwas pantotenowy) – uczestniczy w syntezie koenzymu A i fosfopanteniny (biorącej udział w syntezie kwasów tłuszczowych).

¨      Witamina B6 (pirydoksyna) – uczestniczy w metabolizmie i wchłanianiu aminokwasów, niedobór powoduje dolegliwości ze strony układu nerwowego.

¨      Witamina B11 (B9, kwas foliowy) – jest syntetyzowana przez bakterie jelitowe, znajduje się w zielonych warzywach, uczestniczy w syntezie kwasów nukleinowych, pobudza powstawanie czerwonych krwinek, a także odpowiada za powstawanie cewy nerwowej u płodu u cieżarnej kobiety. Niedobór prowadzi do anemii.

¨      Witamina B12 (kobalamina) – zawiera jon kobaltu, bierze udział w produkcji erytrocytów, niedobór prowadzi do anemii. Ponieważ znajduje się głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego, często na jego niedobór narażeni są wegetarianie. Niedobór kobalaminy pojawia się też przy zakażeniu bruzdogłowcem szerokim.

¨      Witamina C (kwas askorbinowy) – jest przeciwutleniaczem, bierze udział w utrzymaniu prawidłowego stanu skóry (jest konieczny do funkcjonowania enzymu hydroksylazy lizynowej). Znajduje się w owocach cytrusowych, zielonych warzywach, mięsie. Niedobór prowadzi do obniżenia odporności (przeziębienia), szkorbutu (nieprawidłowy stan dziąseł powodujący wypadanie zębów).

¨      Witamina PP (B3, niacyna) – jest to kwas nikotynowy lub jego amid, ważne w syntezie NAD+ i NADP+. W organizmie powstaje z tryptofanu, zatem niedobór tej witaminy najczęściej pojawia się u osób, których dieta jest uboga w ten aminokwas (np. dieta latynoamerykańska składająca się głównie z kukurydzy). Efektem niedoboru jest pelagra (rumień lombardzki), zwana ,,zespołem trzech d“: dermatitis (zapalenie skóry), diarrhea (biegunka), dementia (otępienie).

Układ oddechowy

¨      Drogi oddechowe – pokryte nabłonkiem wielorzędowym orzęsionym.

¨      W jamie nosowej powietrze zostaje oczyszczone z kurzu i pyłków, ogrzane i nawilżone. W gardle znajduje się skrzyżowanie dwóch dróg: pokarmowej i oddechowej. U wylotu krtani znajduje się chrząstka nagłośnia, która zatyka wejście do krtani w momencie przełykania pokarmu, zapobiegając udławieniu się.

¨      W krtani znajdują się struny głosowe. Przechodząc przez krtań przy napiętych strunach głosowych, powietrze wprawia je w drganie, co skutkuje wydawaniem dźwięków. Im dłuższe struny głosowe, tym niższy głos. Rozpiętość głosu człowieka wynosi dwie oktawy, mężczyźni mają głos zwykle o oktawę niższy niż kobiety. Ostateczna barwa głosu jest determinowana też przez m.in. przez budowę jamy ustnej, zatok. W krtani występuje 9 chrząstek, charakterystyczną jest chrząstka tarczowata, u mężczyzn widoczna jako jabłko Adama.

¨      Tchawica – ma budowę rury, wzmocnionej chrząstkami. Rozdziela się na dwa oskrzela, które następnie dzielą się na oskrzeliki. Następuje w nich dalsze usuwanie zanieczyszczeń z powietrza.

¨      Płuca – po prawej stronie ciała są trzy płaty, po lewej dwa (ze względu na obecność serca). Płuca są plątaniną oskrzeli i oskrzelików zakończonych pęcherzykami płucnymi, które są pokryte nabłonkiem jedwowarstwowym płaskim (łatwość przenikania gazów). Płuca są otoczona opłucną. Opłucna płucna przylega do nich, a ścienna – do klatki piersiowej. Przestrzeń między opłucnymi jest wypełniona płynem. Na pęcherzykach płucnych obecny jest między innymi surfaktant – substancja fosfolipidowa, zmniejszająca napięcie powierzchniowe, umożliwia rozprężanie płuc. Jego brak u wcześniaków często powoduje niewydolność płuc.

¨      Wentylacja płuc: wdech jest aktem aktywnym (skurcz mięśni międzyżebrowych zewnętrznych i przepony. Przepona jest mięśniem poprzecznie prążkowanym występującym tylko u ssaków). Wydech jest aktem biernym (rozkurcz przepony i mięśni międzyżebrowych zewnętrznych, skurcz mięśni międzyżebrowych wewnętrznych). Regulacja wdechów i wydechów jest kontrolowana przez rdzeń przedłużony. Ośrodek w rdzeniu przedłużonym jest wrażliwy na zbyt wysoki poziom dwutlenku węgla we krwi (chemoreceptory w kłębkach szyjnych i aortalnych). Most Varola natomiast hamuje wykonywanie wdechów podczas wykonywania wydechu.

¨      Dyfuzja tlenu z pęcherzyków płucnych do krwi: ciśnienie parcjalne tlenu jest w nich wysokie. Mimo, że tlen nie jest zbyt dobrze rozpuszczalny w wodzie, to ciśnienie powoduje dyfuzję tlenu do krwi.

¨      Dyfuzja CO2 z krwi do komórek ciała: ciśnienie parcjalne CO2 we krwi jest niskie, ale za to jest on dość dobrze rozpuszczalny w wodzie i to wystarczy, by zaszła dyfuzja.

¨      Objętość płuc: oddechowa (przy spokojnym oddechu wdychane i wydychane jest ok. 0,5 litra powietrza), dopełniająca (przy maksymalnym wdechu można pobrać 2,5 litra), zapasowa (przy maksywalnym wydechu można usunąć 1,2 litra); te trzy tworzą razem pojemność życiową płuc (4-4,5l), dodatkowo istnieje pojemność zalegająca, czyli ilość powietrza stale znajdująca się w płucach (5-6l).

Układ krążenia

¨      Duży obieg: lewa komora à aorta à komórki ciała à żyła główna à prawy przedsionek.

¨      Mały obieg: prawa komora à tętnica płucna (jest ich 2) à płuca à żyły płucne (jest ich 4) à lewy przedsionek.

¨      Budowa serca: składa się z warstwy wewnętrznej (wsierdzia), mięśniowej (śródsierdzia) i zewnętrznej (nasierdzia).

¨      Mięsień sercowy – poprzecznie prążkowany, komórki widlasto się rozgałęziają, mają 1 lub 2 jądra, są połączone ze sobą złączami szczelinowymi (neksus, wstawki). Nie męczą się, ich skurcze są krótkie, nie powstają skurcze tężcowe.

¨      Zastawki serca: pomiędzy prawym przedsionkiem, a prawą komorą zastawka trójdzielna, pomiędzy lewym przedsionkiem, a lewą komorą dwudzielna (mitralna). Pomiędzy komorami, a tętnicami, zastawki półksiężycowate (dwudzielne).

¨      Impulsy nerwowe powstające w węźle zatokowo-przedsionkowym (prawy przedsionek), przechodzą następnie do węzła przedsionkowo-komorowego (granica przedsionków i komór), a poprzez rozgałęzienia pęczka Hisa, impulsy te przedostają się do komórek mięśniowych komór.

¨      Cykl pracy serca: skurcz przedsionków (krew przedostaje się do komór), skurcz komór (najpierw zamknięcie zastawek przedsionkowo-komorowych, potem krew przedostaje się do tętnic), spoczynek (zamknięcie zastawek półksiężycowatych, otwarcie przedsionkowo-komorowych, krew napływa do przedsionków i komór).

¨      Pełny cykl pracy serca trwa 0,8 sekundy. W ciągu minuty przez serce przepływa ok.5 litrów krwi (tyle, ile jest w organizmie), serce uderza ok. 70-75 razy na minutę.

¨      Ściana przedsionka serca pełni również funkcję wydzielniczą – produkuje hormon natriuretyczny, który powoduje obniżenie ciśnienia krwi, rozszerzenie naczyń krwionośnych, zmniejszoną resorpcję sodu w nerkach (à tym samym mniejsza resorpcja wody i niższe ciśnienie krwi).

¨      Budowa naczyń krwionośnych - trzy warstwy: śródbłonek (nabłonek wyścielający naczynia krwionośne od wewnątrz), warstwa mięśniowa (grubsza w przypadku tętnic niż w przypadku żył), przydanka (łącznotkankowa od zewnątrz). Żyły przechodzą w mniejsze żyłki (wenule), a tętnice w drobne arteriole. Naczynia krwionośne łączące wenule i arteiole to metaarteriole. Zespólnie żylno-tętnicze to anastomozy (pełnią funcję zapobiegającą przegrzaniu u ssaków żyjących w zimnym środowisku).

¨      Nietypowe sieci naczyń krwionośnych: sieć dziwna (tętnica à naczynia włosowate à tętnica, np. w przypadku nerek), układ wrotny (żyła à naczynia włosowate à żyła, np. w przypadku wątroby: żyła wrotna à naczynia włosowate wątroby à żyła wątrobowa).

¨      Transport tlenu we krwi – za pomocą erytrocytów; transport dwutlenku węgla: w postaci jonów wodorowęglanowych (większość), w postaci związanego wiązaniem amidowym z grupą aminową występującą w hemoglobinie w erytrocytach, w postaci rozpuszczonego gazu w osoczu.

¨      Receptory ciśnienia krwi (baroreceptory) znajdują się w dużych tętnicach (np. aorcie).

¨      Krążenie krwi u płodu – jedna żyła pępowinowa dostarcza płodowi tlen i substancje odżywcze, a dwie tętnice pępowinowe odprowadzają od płodu CO2 i produkty przemiany materii. Między dwoma przedsionkami znajduje się otwór owalny, a aorta i tętnica płucna są zrośnięte w przewód tętniczy. Po narodzeniu gwałtownie rośnie stężenie dwutlenku węgla we krwi, na skutek czego rdzeń przedłużony inicjuje pierwszy wdech. Wówczas aorta i tętnica płucna się rozdzielają, a otwór owalny zarasta się (pozostałość nosi nazwę dołu owalnego.

¨      Elementy morfotyczne krwi: powstają w szpiku kostnym (w rozwoju prenatalnym pierwszym, zarodkowym narządem krwiotwórczym jest woreczek żółtkowy, a potem wątroba i śledziona).

¨      W osoczu krwi występują liczne białka: albuminy (odpowiadają za ciśnienie osmotyczne krwi, są rozpuszczalne w wodzie), globuliny (dzielą się na alfa-globuliny, np. ceruloplazmina transportująca jony miedzi; beta-globuliny, np. transferyna transportująca jony żelaza; gamma-globuliny, do których należą przeciwciała; globuliny nie rozpuszczają się w wodzie, ale w roztworach soli), fibrynogen (wytwarzany w wątrobie, w końcowej fazie krzepnięcia krwi ulega przekształceniu w fibrynę, włókniste białka tworzące skrzep; osocze pozbawione fibrynogenu to surowica krwi).

¨      Erytrocyty – są pozbawione jądra komórkowego, siateczki śródplazmatycznej, mitochondriów (energia pochodzi z glikolizy). Mają kształt dwuwklęsłych dysków, a brak wymienionych organelli pozostawia więcej miejsca na hemoglobinę (brak mitochondriów zapobiega też zużyciu transportowanego tlenu). Hemoglobina – zbudowana jest z czterech pierścieni pirolowych oraz z centralnie położonego jonu żelaza (II). Jej czerwona barwa (jest chromoproteiną) jest niejako ,,przypadkowa“ – nie odgrywa istotnej roli w funkcji barwnika. Jedna cząsteczka hemoglobiny może związać cztery cząsteczki tlenu, przy czym każda kolejna przyłączona cząsteczka tlenu powoduje łatwiejsze przyłączanie dalszych cząsteczek (regulacja allosteryczna). Z kolei przy odłączaniu cząsteczek tlenu – odłączenie każdej kolejnej skutkuje łatwiejszym odłączaniem kolejnych. Odłączanie cząsteczek tlenu jest ponadto łatwiejsze w środowisku kwaśnym (efekt Bohra). Efekt Bohra jest silniejszy u mniejszych zwierząt niż u większych, ponieważ mają one wyższe tempo metabolizmu i muszą mieć sprawniej dostarczany tlen do komórek ciała (np. efekt Bohra jest większy u ryjówki niż u słonia). Erytrocyty u niektórych ssaków są okrągłe, np. u wielbłądów i lam. Hemoglobina związana z tlenem (utlenowana) to oksyhemoglobina, z dwutlenkiem węgla – karbaminohemoglobina, z tlenkiem węgla zaś karboksyhemoglobina. Ponieważ powinowactwo CO do hemoglobiny jest większe od tlenu, zatrucie CO jest bardzo groźne dla organizmu, a odtruwanie długotrwałe. Natomiast utlenienie żelaza w hemoglobinie do III stopnia utlenienia skutkuje powstaniem methemoglobiny, następuje to np. wskutek zatrucia azotynami i jest groźne, gdyż wówczas hemoglobina nie może przenosić tlenu. Utlenieniu żelaza w hemoglobinie zapobiega obecny w erytrocytach związek glutation. W 1mm^3 krwi jest ok.5 mln erytrocytów. Żyją one ok.120 dni, potem są one rozkładane w układzie siateczkowo-śródbłonkowym wątroby i śledziony. Odzyskiwane są z nich jony żelaza (II), pozostałość hemoglobiny jest metabolizowana do biliwerdyny, a następnie do bilirubiny (żółtej).

¨      Grupy krwi: zależą od reszt cukrowych na powierzchni czerwonych krwinek (grupa A – N-acetylogalaktozoamina, grupa B – galaktoza, grupa 0 – żaden z tych antygenów, grupa AB – oba antygeny). Osoby z grupą krwi A mają we krwi przeciwciała anty-B, z grupą krwi B – przeciwciała anty-A, z grupą krwi zero – oba typy antygenów, a AB – żadnego z nich. Tak więc osobie z grupą krwi A można przetoczyć krew o grupie A lub 0 (0 – tylko 10%),  z grupą krwi B krew o grupie B lub 0 (0 – tylko 10%), z grupą krwi 0 krew o grupie lub 0, z grupą krwi AB krew o grupie A, B lub 0 (0 – tylko 10%). Tak więc osoby z grupą krwi 0 są uniwersalnymi dawcami, a AB – uniwersalnymi biorcami. Przetoczenie człowiekowi krwi grupy, przeciwko której krew człowieka zawiera przeciwciała, skutkuje powstaniem konfliktu serologicznego: zlepiania się (aglutynacji) krwinek, co może być przyczyną zgonu.

¨      Układ Rh +/- : zależy od antygenu D na powierzchni krwinek. Osoby zawierające ten antygen mają grupę krwi Rh+, a nie zawierające – grupę Rh-. Posiadanie tego antygenu jest cechą dominującą, dziedziczoną jednogenowo. Osoby z grupą krwi Rh- wytwarzają przeciwciała przeciw antygenowi D. Kiedy kobieta z grupą krwi Rh+ jest w ciąży, to nie istnieje ryzyko konfliktu serologicznego pomiędzy nią, a dzieckiem. Jednak kiedy ma ona grupę krwi Rh-, a jej pierwsze dziecko Rh+, podczas porodu, kiedy niewielkie ilości krwi dziecka przedostaną się do jej krwi, w jej krwi wytwarzane są przeciwciała przeciw antygenowi D. Pierwsze dziecko nie jest zagrożone, jednak w przypadku drugiej ciąży z dzieckiem z grupą krwi Rh+, przeciwciała te mogą spowodować hemolizę erytrocytów krwi dziecka. Aby temu zapobiec, kobiecie takiej po pierwszym porodzie podaje się przeciwciała przeciw antygenowi D, które, jako otrzymane sztucznie, szybko zostają wyeliminowane w organizmie. Wówczas ,,oszukany“ organizm nie reaguje na drugie dziecko z grupą krwi Rh+ wytworzeniem zagrażającej dla niego ilości przeciwciał przeciw antygenowi D.

¨      Leukocyty (krwinki białe) – odpowiadają za procesy odpornościowe, powstają w czerwonym szpiku kostnym lub w węzłach chłonnych. Żyją od kilku dni do kilkunastu lat (komórki pamięci). Dzielą się na granulocyty (liczne ziarnistości w komórkach, sementowane jądro komórkowe, są to neutrofile, eozynofile, bazofile) i agranulocyty (brak ziarnistości w komórkach, płatowate jądro komórkowe, należą do nich limfocyty i monocyty). Ich liczba w 1 mm^3 krwi waha się od 6 do 10 tysięcy.

¨      ...