Historia słowa "pozytywizm":1. August Comte stosował termin "pozytywizm" od 1825 r. jako nazwę dla swoich poglądów, by dowieść, że zajmuje się przedmiotami rzeczywistymi i problemami pożytecznymi w sposób ścisły.2. Później termin oznaczał nurt filozofii XIX w., który odrzucał metafizykę i uznawał naukę za jedyne źródło wiedzy pewnej. Ograniczał więc cele poznania do ustalenia stałych związków podobieństwa lub następstwa między faktami, opowiadając się za indukcją i eksperymentem, co stanowi pozytywistyczny scjentyzm (J.S. Mill, H. Spencer, H. Taine).3. W drugiej połowie XIX w. pozytywizm oznaczał cały (popularny) światopogląd, w którym scjentyzm łączył się z ewolucjonizmem, utylitaryzmem i liberalizmem.
Tło historyczne pozytywizmu w Polsce: Zrodzony w epoce romantycznej mesjanizm widział Polskę jako kraj przeznaczony do spełnienia wielkiej misji odrodzenia Europy, a Polaków jako naród wybrany, otoczony szczególną opieką boską, powołany do podjęcia przewodniej roli w życiu Europy. Klęska powstania styczniowego 1863 r. była dowodem, jak bardzo nam daleko do realizacji tak wzniosłych celów. Pokonany politycznie kraj, mocno zapóźniony w rozwoju ekonomicznym i społecznym, gdy cała Europa przeżywa wspaniały rozkwit cywilizacji, wlec się może jedynie w ogonie państw wolnych i budujących dobrobyt swych obywateli. Zrozumiało to młode pokolenie Polaków i zaczęło głosić nowe, inne sposoby ratowania ojczyzny. Powstanie zdecydowanie wpłynęło na mentalność ludzi. Uznano, że dalsza walka zbrojna w tych warunkach nie ma sensu. Za główny cel postawiono sobie ekonomiczny i kulturalny rozwój kraju. W tym okresie bowiem wzmogły się zabiegi zaborców mające na celu wynarodowienie Polaków. Szczególnie widoczne to było w zaborze rosyjskim i pruskim. Zabór austriacki cieszył się znacznie większą wolnością myśli, lecz za to zacofanie ekonomiczne było tu ogromne (bieda galicyjska). To skierowanie całego wysiłku na pracę miało zachować tożsamość narodową i odtworzyć siły, które przecież uległy znacznemu osłabieniu po powstaniu. Postawę polityczną pokolenia popowstaniowego kształtuje przede wszystkim hasło "nie dajmy się wyniszczyć". Kolejne klęski zrywów zbrojnych zrodziły pewność, że naród jest za słaby, by móc liczyć na zwycięstwo w walce z zaborcami. Stąd też zrezygnowano z walki narodowowyzwoleńczej, z działalności konspiracyjnej na rzecz tzw. trzeźwości politycznej, która daje szansę utrzymania się w jedności i możliwość rozwoju narodu włączonego w organizm polityczny państw zaborczych.
Scjentyzm, nurt filozoficzny ukształtowany w początkach XX w. pod wpływem osiągnięć w poszczególnych naukach szczegółowych. Głównym jego przedstawicielem był filozof angielski K. Pearson. Scjentyści uważali, że nauki przyrodnicze dostarczają wiedzy pewnej, polegającej przede wszystkim na stwierdzaniu faktów i odkrywaniu praw, stanowią więc podstawę do całości ludzkiej wiedzy.Nauka wg scjentystów powinna stać się narzędziem człowieka w jego walce o byt, a także orężem w walce o wolność myśli.
Scjentyzm zdecydowanie wystąpił przeciwko spekulacjom religijnym, teologicznym i metafizycznym, uznając, że są one całkowicie nieuzasadnione. Moralne wg scjentystów jest życie w zgodzie z przyrodą, rozwijające możliwości każdego człowieka.
Ewolucjonizm – w socjologii filozofii koncepcja ciągłych przemian społeczeństw, często utożsamiana z postępem. Życie jest najwyższą wartością, a jego celem dążenie do przedłużenia gatunku. Moralnie dobre jest to, co pomaga człowiekowi żyć i dostosować się do środowiska.
Ewolucjoniści stosując przede wszystkim metodę porównawczą, starali się odtworzyć dzieje rozwoju ludzkości oraz kultury, a także określić rządzące nimi prawa. Formy istnienia oraz struktura rzeczywistości przyrodniczej i społecznej są rezultatem praw ewolucji.
W socjologii rozwój ewolucjonizmu wiązał się z takimi osobami jak Herbert Spencer i August Comte, którzy byli także twórcami socjologii jako nauki.
Wykazywali oni analogie między organizmem społecznym a organizmem żywym. Założenie ewolucjonizmu u Spencera polegało na tym, że formy proste, np. społeczeństwa ewoluują od form prostych do coraz bardziej złożonych. Organizm społeczny, podobnie jak organizm biologiczny jest pewną całością, którą charakteryzuje ciągły rozwój.
Chociaż już w XIX wieku Karol Darwin rozwijał teorię ewolucji w biologii, bezpośrednie nawiązania do tej teorii w naukach społecznych pojawiły się dopiero w drugiej połowie XX wieku. W odróżnieniu od Darwina ewolucjoniści w XIX wieku stosowali porównania społeczeństw nie do populacji, lecz do pojedynczych organizmów.
Notatka do tego:
Scientyzm - pogląd, według którego prawdziwą i uzasadnioną wiedzę o świecie można uzyskać przez poznanie naukowe. Na tym podłożu rodzą się: socjologia i psychologia. Łączy się on z empiryzmem Davida Hume’a a odchodzi od metafizycznych nurtów filozofii oraz religii. Ewolucjonizm - kierunek inspirowany teorią ewolucji Darwina, której głównym założeniem jest zmienność i postępowość rozwoju rzeczywistości. Herbert Spencer uważał, iż są to procesy ciągłe, stopniowe i jednokierunkowe, dotyczą zarówno całej ludzkości jak i danych społeczeństw. Hipolit Taine - na kulturę mają wpływ wydarzenia dziejowe. Ewolucjonizm poszukiwał prawidłowości rozwoju.
nataly1989