„Moje zdolne dziecko”
mgr Janina Marzec
Zespół Szkół w Pyskowicach –
Szkoła Podstawowa nr 5
ul. Szkolna 2
44-120 Pyskowice
„MOJE ZDOLNE DZIECKO”
Program autorski zajęć pozalekcyjnych
rozwijających twórcze myślenie uczniów
(nie tylko dla dzieci w wieku wczesnoszkolnym)
WSTĘP
Zajęcia pozalekcyjne, które nazwałam zajęciami rozwijającymi twórcze myślenie uczniów prowadzę już siódmy rok. Stwierdzam, że systematycznie prowadzone, różnorodne ćwiczenia wspomagające pracę umysłu, pomagają nie tylko uczniom uznanym za zdolnych. Zajęcia, które zaproponowałam siedem lat temu rodzicom i uczniom były rzeczywiście przeznaczone dla dzieci tzw. zdolnych. Innego typu zajęcia prowadziłam dla dzieci, którym przyswajanie wiadomości i umiejętności sprawia trudności. Wystarczy jednak nazwać w „atrakcyjny” dla dzieci sposób zajęcia – „Zajęcia dla zdolnych dzieci” - aby na zaproponowane spotkania uczęszczało sto procent uczniów.
Autorką programu autorskiego jest nauczycielka nauczania zintegrowanego i muzyki z wieloletnim stażem. Ukończyła także dwa stopnie kursu „Kinezjologii Edukacyjnej”, a także kurs kwalifikacyjny z zakresu Terapii Pedagogicznej. Wspominam o tych ostatnich kwalifikacjach ze względu na istotną rolę „gimnastyki mózgu” czyli kinezjologii edukacyjnej na rozwijanie twórczego myślenia u uczniów.
ZAŁOŻENIA PROGRAMU
„MOJE ZDOLNE DZIECKO” – podtytuł „Program autorski zajęć pozalekcyjnych rozwijających twórcze myślenie uczniów (nie tylko dla dzieci w wieku wczesnoszkolnym)” początkowo był przeznaczony do realizacji podczas zajęć pozalekcyjnych czyli po zajęciach obowiązkowych w nauczaniu zintegrowanym. Ze względu jednak na wspomniane już duże zainteresowanie dzieci - wiele z ćwiczeń kształtujących umysł znalazło się także w toku lekcyjnym większości moich lekcji.
Opisane propozycje zajęć mogą więc mieć zastosowanie podczas systematycznie prowadzonych zajęć pozalekcyjnych, jak i w trakcie godzin lekcyjnych, nie tylko w nauczaniu zintegrowanym, ale wszędzie tam gdzie uczy się młodzież, czy nawet uczą się dorośli.
W ostatnich latach zainteresowanie dzieckiem zdolnym jest o wiele większe niż kiedykolwiek. Wynika to z ogromnego zapotrzebowania społeczeństwa na ludzi o wybitnych zdolnościach, aktywnych, twórczych, o nieprzeciętnym sposobie myślenia.
Wiele państw stwarza jednostkom uzdolnionym coraz lepsze warunki ich rozwoju. Również w naszym kraju powinniśmy prowadzić pracę z dziećmi zdolnymi już od najmłodszych lat. Głównym założeniem programu jest zatem wychodzenie naprzeciw potrzebom dziecka o specjalnych potrzebach edukacyjnych, a także:
· rozwijanie, wspomaganie i ukierunkowanie zdolności dziecka zgodnie z jego potencjałem i możliwościami,
· umożliwianie, wyzwalanie i podtrzymywanie spontanicznej aktywności dziecka,
· sprzyjanie uaktywnianiu się jego potencjału intelektualnego i twórczego,
· umożliwianie realizowania indywidualnej linii rozwojowej dziecka.
Program przeznaczony jest dla dzieci w wieku wczesnoszkolnym, wykazujących szczególne uzdolnienia i zainteresowania związane z matematyką, nauką czytania i pisania. Program zawiera cele, treści, metody i formy pracy, które są zgodne z podstawą programową nauczania zintegrowanego i w spójny sposób uzupełniają go.
Na bazie niniejszego programu nauczyciel może opracować swój plan pracy, który będzie realizować we własnym środowisku dziecka, w konkretnym zespole dzieci, po to, by zapewnić wszechstronny rozwój emocjonalny, społeczny i fizyczny dzieci.
CELE OGÓLNE I SZCZEGÓŁOWE
Głównym celem wychowania jest wspomaganie i ukierunkowywanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi. Rozwinięcie zdolności zgodnie z indywidualnymi predyspozycjami i możliwościami wymaga stworzenia specjalnych warunków oraz dodatkowego zainteresowania ze strony nauczyciela. Takie możliwości daje realizacja programu pracy z dzieckiem zdolnym. Celem programu jest:
1. Wczesne rozpoznawanie zdolności i uzdolnień.
2. Wspieranie i podejmowanie inicjatyw edukacyjnych pomocnych w rozwoju i kształceniu.
3. Stwarzanie warunków do odkrywania, eksperymentowania, poznawania, działania, przeżywania w różnych formach.
4. Stwarzanie warunków optymalnego i harmonijnego rozwoju osobowości.
5. Rozwijane u dziecka możliwości umysłowych oraz szczególnych uzdolnień do uczenia się matematyki.
6. Stwarzanie sytuacji doskonalących pamięć, umiejętność skupienia uwagi, zdolność kojarzenia, logicznego, twórczego i oryginalnego myślenia, a także działania.
7. Tworzenie warunków do rozwoju nabytych doświadczeń językowych, ze szczególnym uwzględnieniem umiejętności czytania i pisania.
8. Wdrażanie do samokształcenia i systematycznej pracy nad sobą.
9. Budowanie i utrwalanie pozytywnej motywacji do nauki.
10. Wdrażanie do operatywnego posługiwania się wiedzą.
11. Kształtowanie wiary we własne możliwości.
12. Budowanie pozytywnych relacji na płaszczyźnie uczeń – nauczyciel, uczeń – uczeń.
13. Rozbudzanie u dziecka pragnienia rozwijania swoich zainteresowań i zamiłowań.
14. Tworzenie środowiska wychowawczego stymulującego rozwój uzdolnień i postaw twórczych.
MATERIAŁ NAUCZANIA
Edukacja z zakresu mowy i myślenia:
· Tworzenie zakończeń opowiadań, bajek z umiejętnością uzasadniania wyboru przyjętego rozwiązania,
· Samodzielne czytanie książek, encyklopedii, słowników, wartościowych komiksów i prasy,
· Poznawanie części mowy, czasowników, rzeczowników, przymiotników oraz roli jaką pełnią w zdaniu,
· Odmiana rzeczownika przez przypadki, określanie liczby i rodzaju rzeczowników, odmiana przez osoby i czasy czasowników,
· Poznawanie zasad intonacji przy recytacji, opowiadaniu,
· Objaśnienie zasad intonacji w procesie mówienia,
· Ćwiczenia językowe na podstawie skomplikowanych wypowiedzi,
· Improwizacja werbalna dzieci, samodzielnie wymyślanie rożnych wytworów (rymowanki, wierszyki, opowiadania), układanie treści bajek,
· Dzielenie się wiedzą podczas rozmowy, przekazywanie je innym dzieciom, komunikatywny język,
· Praktyczne dobieranie odpowiednich wyrazów do określenia zjawisk na ilustracjach,
· Zauważanie nieprawidłowości w ciągu liczb, obrazków,
· Ustalanie zasad wg których ułożony jest cykl obrazków, szkiców, słów, liczb itd.,
· Wyróżnianie 10 różnic w dwóch podobnych obrazkach,
· Gra w tzw. państwa – miasta, gry słowne (literaki, Scrable),
· Kształcenie dykcji i wyrazistości wymowy, wymawianie: np.: „W czasie suszy szosa sucha", „Król Karol kupił królowej Karolinie korale koloru koralowego", „Konstantynopolitanczykiewiczówna”, „Stół z powyłamywanymi nogami”.
Edukacja w zakresie pisania:
· Rozwiązywanie krzyżówek literowo - obrazkowych z hasłem, rebusów, łamigłówek, szarad, homonimów, krzyżówek „jolek”,
· Tworzenie słowniczków tematycznych np. „Dary jesieni”, „Zdrowie”, „Podróże”,
· Pisanie wyrazów, prostych zdań w liniaturze (klasa I),
· Nadawanie tytułów poszczególnym obrazkom w historyjce obrazkowej,
· Nauka prawidłowego pisania różnych wypowiedzi pisemnych: opis, streszczenie, opowiadanie, plan itd.
· Poznawanie zasad ortograficznych w pisowni wyrazów z „ó", „u”, „rz", „ż", „h”, „ch”,
· Pisanie tzw. dyktand (odpowiednio do wieku rozwojowego z lekkim wyprzedzeniem),
· Wdrażanie zasad interpunkcyjnych (rola: kropki, znaku zapytania, wykrzyknika),
· Zwrócenie uwagi za zdania oznajmujące, pytające i rozkazujące,
· Praktyczne zastosowanie materiału dydaktycznego w w/w formie,
· Zastosowanie zasad ortografii z wykorzystaniem systemu samokontroli "Geniusz",
· Układanie różnych rodzajów zdań,
· Pisanie tekstów twórczych samodzielnie i w grupach np. z wyrazami losowo wybranymi – z haseł rozwiązanych zagadek.
· Próby pisania samodzielnie przez siebie wymyślonych rymowanek, wierszyków, zaproszeń, ogłoszeń, zawiadomień, reklam, ogłoszeń.
Edukacja matematyczna:
· Działania matematyczne z przekroczeniem progu dziesiątkowego, setek, tysięcy,
· Układanie treści zadań tekstowych do działań matematycznych,
· Układanie działań do treści zadań matematycznych,
· Zapoznanie z zapisem na grafach matematycznych i osi liczbowej,
· Przygotowanie do Międzynarodowego Konkursu Matematycznego „Kangur” – edycja „Maluch” (klasa III), rozwiązywanie różnorodnych zadań za 3, 4, 5 punktów w grupie i indywidualnie,
· Wdrażanie do umiejętnego posługiwania się pieniędzmi, zapoznanie z walutą innych krajów,
· Zapoznanie z jednostkami miary (metr, centymetr, milimetr), wagi (kilogram, dekagram, gram),
· Kształcenie logicznego myślenia i działania: zabawa dydaktyczna „W sklepie" z wykorzystaniem pieniędzy, praktyczne zastosowanie przy mierzeniu i ważeniu,
· Określanie czasu (godzina, minuta, sekunda),
· Określenie pojemności cieczy w naczyniach (litr, mililitr),
· Zajęcia z zegarem (zaznaczanie prawidłowe aktualnego czasu),
· Przelewanie i odmierzanie pojemności cieczy w naczyniach.
Edukacja kulturowo – estetyczna:
· Poznawanie kultury, tradycji, zwyczajów ludzi różnych narodowości,
· Poznawanie kultury i sztuki różnych epok historycznych np.: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, porównywanie jej ze sztuką i kulturą współczesną,
· Oglądanie albumów, dzieł plastycznych (rzeźba, malarstwo) znanych twórców światowych (m.in. Michał Anioł, Rembrandt, Wit Stwosz i inni), korzystanie z płyt, nagrań, literatury, wytworów kultury i sztuki,
· Wykorzystanie książek historycznych, albumów, zdjęć, ilustracji,
· Wzbogacanie wiadomości poprzez opowiadania, analizowanie ilustracji, swobodne wypowiedzi, wykorzystywanie materiałów historycznych, reprodukcji dzieł.
Edukacja przyrodnicza:
· Kształtowanie umiejętności rozpoznawania i nazywania wybranych minerałów np.: wapień, krzemiany, bursztyn,
· Poznawanie zjawisk przewodnictwa; dobrych i złych przewodników ciepła,
· Poznawanie kalendarzowych okresów pór roku i ich charakterystycznych zjawisk w kosmosie (np.: położenie Ziemi wobec Słońca),
· Praktyczne doświadczanie za pomocą zmysłów, doświadczeń i eksperymentów,
· Wykorzystanie Encyklopedii Przyrodniczej, globusa,
· Poznawanie przyczyn powstawania dziury ozonowej, kwaśnego deszczu oraz skutków i ich działania w środowisku ,
· Obserwowanie przez szkło powiększające budowy roślin i nasion,
· Obserwowanie etapów wzrostu i budowy roślin, wykorzystanie literatury z tego zakresu.
Edukacja społeczno – moralna:
· Odszukiwanie na planie miasta: ulicy, osiedla, na której mieszkają koledzy, znajomi itd.,
· Interesowanie się aktualnymi sprawami dziejącymi się w kraju, państwach Unii Europejskiej i na świecie,
· Poznawanie historii świata, umieszczanie różnych wydarzeń z dziejów Ziemi i ludzkości w czasie np.: epoka dinozaurów, człowiek pierwotny, budowa piramid, aż po współczesność,
· Badanie kosmosu, galaktyki, ważniejsze odkrycia i wynalazki,
· Obcowanie z mapą miasta Pyskowice, Gliwice,
· Rozmowy na podstawie informacji przekazywanych przez telewizję, prasę itp.,
· Dostarczanie materiałów dydaktycznych i naukowych dotyczących problemu, dyskusje, wyciąganie wniosków.
PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW:
METODY PROWADZENIA ZAJĘĆ, FORMY REALIZACJI,
OPIS WYBRANYCH METOD I TECHNIK NAUCZANIA,
DOBÓR PODSTAWOWYCH ŚRODKÓW DYDAKTYCZNYCH, WYBÓR LITERATURY
I MATERIAŁÓW DYDAKTYCZNYCH DLA NAUCZYCIELA
Metody prowadzenia zajęć:
· Stosowanie metod aktywizujących zarówno podczas pracy dydaktyczno – wychowawczej w kształceniu zintegrowanym, jak i podczas zajęć pozalekcyjnych,
· Nauczanie problemowe z wykorzystaniem metod: Burza Mózgów, metaplan, rybi szkielet, drzewko decyzyjne, „patrz i słuchaj”,
· Słowna, oglądowa, praktyczna,
...
morgen007