Najlepszy, najwypaśniejszy, najskładniejszy, naj naj naj skrypt na kampanię letnią, przedmiot: “Czy neuroekonomia zrewolucjonizuje psychiatrię?'
Prowadzący: Xiążę Neuropsychologii Łukasz Okruszek → Poskładała do kupy: Agata Grsk
I i II prawo Gossena
I prawo Gossena: W miarę wzrostu konsumpcji danego dobra użyteczność krańcowa każdej kolejnej jednostki maleje. Prawo to znane jest także pod nazwą prawa malejącej krańcowej użyteczności.
II prawo Gossena: W celu osiągnięcia największej sumy zadowolenia konsument stara się tak podzielić dostępne mu środki, aby stosunki użyteczności krańcowych poszczególnych dóbr do ich cen były sobie równe. Prawo to znane jest także pod nazwą prawa wyrównywania użyteczności krańcowych.
Teoria perspektywy – funkcja wartości
Jest określona względem zmian początkowego stanu posiadania (zysków i strat, nie ogólnego stanu posiadania, nie końcowego wyniku). Jest bardziej stroma dla strat niż dla zysków (niechęć do strat). Jest wklęsła dla zysków (niechęć do ryzyka) i wypukła dla strat (preferowanie ryzyka)
Rachunkowość mentalna (mental accounting)
to jeden z filarów ekonomii behawioralnej. Pokazuje on, że człowiek rzeczywisty przeprowadza rachunki (oblicza użyteczność transakcji, szacuje wartość przedmiotów i usług, które są przedmiotem transakcji, etc) odmiennie od stworzonego na potrzeby ekonomii klasycznej homo oeconomicus. Zgodnie z teorią rachunkowości mentalnej, większość tych kosztów analizowana jest w oparciu o punkt referencyjny dostarczony przez cenę mieszkania. To zapewne zniechęca potencjalnych kupujących do działań na rzecz ograniczenia tych kosztów.
Efekt dyspozycji to kolejne obciążenie kognitywne występujące na rynkach finansowych. Zjawisko to oznacza tendencję do szybkiego pozbywania się akcji znajdujących się w trendach wzrostowych oraz do nadmiernie długiego przetrzymywania udziałów w spółkach, których kursy spadają (=efekt unikania strat).
Efekt IKEA
Efekt Ikea to kolejne psychologiczne odkrycie pokazujące, że wartość, którą przypisujemy rzeczom jest czysto subiektywna i zależy, między innymi, od naszego zaangażowania w proces ich tworzenia.
Jak wyceniamy nieznane wartości?
EUT: konsument wie ile jest gotów zapłacić za jakiekolwiek dobro → Ekonomia behawioralna: konsument nie ma pojęcia o tym ile dobra są warte, ustalając ich ceny używa nieistotnych informacji dotyczących innych dóbr → Wyceniamy coś zaczynając od jakichkolwiek informacji, które są nam dostępne w danym momencie (zakotwiczanie) → Później zmieniamy tą wartość odrzucając opcje, które wydają się niedorzeczne. → Zwykle wartość nie zmienia się jednak o więcej niż ok. połowa wartości pierwotnej kotwicy.
Efekt posiadania
to hipoteza mówiąca, że ludzie oceniają wyżej towary, które już posiadają. W eksperymentach psychologicznych pokazano, że ludzie domagali się wyższej zapłaty za kubek, który już posiadali, niż za taki, który dopiero mieli otrzymać. Efekt posiadania opisano jako odstępstwo od standardowych teorii ekonomicznych, według których cena, którą klient jest gotów zapłacić za dany towar, odpowiada cenie, za którą byłby gotów go potem odsprzedać. W szczególności efekt ten jest niezgodny z teorią wyboru konsumenta. Występuje u ludzi, szympansów i kapucynek.
Jak badać preferencje społeczne?
Gry jednorazowe: Dyktator (DG), Ultimatum (UG) ,Wymierzenie kary (PG – punishment game), Zaufanie (TG – trust game)
Schemat
Co to?
Co to robi?
Ventromedial prefrontal cortex (vmPFC) → brzuszno-srodkowa kora przedczolowa
Skąd się bierze wartość? Uczymy się jej poprzez wzmacnianie po czym jest zapamiętywana i wydobywana z vmPFC ALE: ludzie potrafią względnie dobrze oceniać wartość dóbr nawet jeśli nie mieli jeszcze z nimi do czynienia. vmPFC/mOFC koduje wartość celu działań niezależnie od rodzaju sytuacji! Jest aktywna w KAŻDYM celowym działaniu, niezależnie czy dotyczy ono wymiernych nagród materialnych,decyzji intertemporalnych czy preferencji społecznych. Tak samo jak przy prostych wyborach w wypadku preferencji społecznych musi być połączone ze wszystkim co wpływa na wartość celu (np. emocje, normy społeczne itd.) Lezje vmPFC nie zaburzają zdolności do wykrycia niesprawiedliwości czy rozumienia hipotetycznych norm, ale nie potrafią zaimplementować tej wiedzy gdy mają możliwość składania ofert w prawdziwych sytuacjach
dorsolateral prefrontal cortex (DLPFC or DL-PFC) → grzbietowo-boczna kora przedczolowa
dlPFC związane z najbardziej złożonymi procesami poznawczymi, kontrolą wykonawczą i samokontrolą. W odniesieniu do preferencji społecznych -> przestrzeganie norm społecznych, implementacja uczciwych działań, konieczne gdy trzeba zrezygnować z natychmiastowej korzyści by zachować reputację albo uniknąć kary, zdecydować o karze za wykroczenie
Prawe dlPFC związane z wieloma prospołecznymi zachowaniami, aktywacja gdy uczestnicy dostają niesprawiedliwe oferty w UG albo odwzajemniają/oddają kwotę, którą uważają za uczciwą w TG. Z uwagi na położenie można manipulować aktywnością dlPFC przy użyciu TMS/ tDCS. Podsumowanie: dostępne są dowody (korelacja + przyczynowo-skutkowe), że prawe dlPFC jest związane z wdrażaniem preferencji społecznych, szczególnie jeśli wiązą się one z wynikiem niekorzystnym dla uczestnika -> prawdopodobnie wpływa ono na zmniejszenie roli przypisywanej korzyści własnej w vmPFC
medial orbitofrontal cortex or mOFC → srodkowa oczodolowo-czołowa kora
striatum STR (prążkowie)
SV kodowane jest przez vmPFC / mOFC, PE w prążkowiu (striatum, STR) -> wzmocnienia społeczne też powinny być więc kodowane przez te struktury
Większa aktywacja w vSTR w próbach gdy dokonywano dotacji niż gdy badani mogli zarobić, aktywność vSTR koreluje z ilością pieniędzy nawet przy „wymuszonych” dotacjach
Anterior cingulate cortex ACC → przednia kora zakretu obreczy
aktywacja wyspy i ACC gdy uczciwym współgraczom zadawano ból
W zadaniach, w których najbardziej społecznie pożądanym wyborem jest wybór maksymalizujący efektywność -> zgodnie z hipotezą o „wykrywaczu” wyższa aktywność aINS obserwowana przy nieefektywnych wyborach
Uczestnicy, u których obserwowano wyższą aktywność aINS w odpowiedzi na nieefektywne/niesprawiedliwe oferty rzadziej dokonywali tego typu wyborów
Miary poczucia winy związanego z wyborem skorelowane z aktywacją wyspy -> wyższa aktywacja wyspy prowadzi do wyboru uczciwych zamiast samolubnych działań
ALE: wyższa aktywacja ACC i INS u osób które deklarują, że będą się zachowywać altruistycznie po czym grają samolubnie -> dyskomfort, bo od początku wiedzieli, że to kłamstwo?
temporoparietal junction (TPJ) → skrzyżowanie skroniowo -ciemieniowe
TPJ związane z teorią umysłu (ToM), w szczególności z mentalizacją i przyjmowaniem czyjejś perspektywy
Jeżeli uznajemy, że preferencje społeczne powinny uwzględniać perspektywę współgraczy (a nie tylko wynikać z norm społecznych) to aktywacja TPJ powinna być obserwowana w badaniach
Większa aktywność TPJ związana z mniejszym odsetkiem sytuacji odrzucenia niekorzystnej oferty od oferenta, który musiał ją zaproponować niż od oferenta, który miał pełną dowolność wyboru
Większa aktywność TPJ przy uzasadnianiu działania członka własnej grupy niż obcego -> racjonalizacja i mniejsza szansa ukarania kogoś bliskiego niż obcego
Podsumowanie: TPJ razem z dlPFC zaangażowane w ocenę sytuacji i motywów innych osób w przypadkach trudniejszych do oceny, gdy np. złożone normy społeczne (dlPFC) lub uwzględnienie powodów czyjegoś postępowania (TPJ) jest niezbędne do prawidłowej oceny sytuacji i podjęcia właściwego działania
Amygdalae AMY → ciało migdałowate
Związek przede wszystkim z procesami afektywnymi
Pacjenci z lezjami ciała migdałowatego (AMY) -> zespół Klüvera-Bucy’ego (upośledzenie adekwatnego reagowania na bodźce emocjonalne, hiperseksualność, żarłoczność, upośledzenie pamięci, prozopagnozja) ale też mniejsza awersja do strat, większa ufność względem nieuczciwych graczy
Korelacja pomiędzy wielkością ciała migdałowatego a liczbą znajomych na FB -> brief w Nature Neuroscience
Podczas gdy INS odpowiedzialna z ocenę uczciwości dostępnych opcji, AMY generuje reakcje emocjonalne w zależności od tej oceny co przekłada się na zachowanie uczestnika
Weryfikacja hipotezy: sprawdzenie czy aktywność AMY skorelowana z reakcją emocjonalną na niesprawiedliwe opcje
Prospołeczni gracze (w równym stopniu cenią zysk swój i innych) różnią się od egoistów (mój zysk ważniejszy od zysku innych) wyłącznie aktywacją w AMY (INS, ACC, STR, dlPFC -> identyczna aktywacja w obu grupach więc podobna ocena uczciwości gier)
Zmniejszenie aktywności AMY przez podanie benzodiazepiny zmniejsza ilość odrzucanych ofert (BZD: 19% vs PLACEBO: 38%), choć nie zmienia się ich ocena ani aktywacja INS
AMY bardziej aktywne gdy „habitual liars” łamali obietnicę uczciwości (nieprzyjemne odczucia związane z oszukiwaniem innych?)
Podsumowanie: AMY jako centrum przetwarzania emocji generuje reakcję emocjonalną na oferty, co jest częściowo niezależne od oceny uczciwości oferty (INS)
Insula INS → wyspa
Wyspa (INS): “subjective feelings but also with attention, cognitive choices and intentions, music, time perception and, unmistakably, awareness of sensations and movements, of visual and auditory percepts, of the visual image of the self, of the reliability of sensory images and subjective expectations, and of the trustworthiness of other individuals”
Praktycznie w każdym badaniu obserwuje się wspólną aktywację ACC i przedniej części wyspy zgodnie z teorią, że „działają one jako komplementarne „czuciowe i ruchowe” struktury układu limbicznego”
przednia część wysypy (aINS) – „wykrywacz” odstępstw od akceptowalnych społecznie („uczciwych”) ofert
Nawet w próbach gdy uczestnik nie ma wyboru (musi przekazać określony datek) obserwuje się wzmożoną interakcję pomiędzy przednią częścią wyspy i vmPFC podczas oceny opcji
Neuromodulacja
➢ proces fizjologiczny związany z regulacją przez komórkę nerwową różnorodnych grup neuronów z użyciem neurotransmitterów. Wydzielane neuromodulatory nie są reabsorbowane do komórki presynaptycznej tylko dyfundują w CSF przemieszczając się w OUN i wpływając na różnorodne i rozsiane grupy neuronów.
➢ Dopamina (łac. Dopaminum) – organiczny związek chemiczny z grupy katecholamin. Ważny neuroprzekaźnik syntezowany i uwalniany przez dopaminergiczne neurony ośrodkowego układu nerwowego.
➢ Serotonina (pot. „hormon szczęścia”)– organiczny związek chemiczny, biogenna amina zaliczana do tryptamin, hormon tkankowy, ważny neuroprzekaźnik w ośrodkowym układzie nerwowym
Badania nad naczelnymi: więcej serotoniny -> zachowania prosocjalne, kooperacja; zmniejszenie ilości serotoniny -> agresja, zachownia antysocjalne Obniżenie przekaźnictwa serotoninergicznego = agresja również u ludzi Suplementacja tryptofanu -> mniejsza kłótliwość, SSRI -> zwiększenie ilości zachowań afiliacyjnych i kooperacji
Serotonina -> bezpośrednio wpływa na preferencje społeczne, zwiększenie jej poziomu sprawia że bardziej cenione jest dobro innych, zmniejszenie - przeciwnie
➢ Oksytocyna – cykliczny hormon peptydowy złożony z 9 aminokwasów (nonapeptyd), neuroprzekaźnik, uwalnia się okresowo, dobrze rozpuszczalny w wodzie. Wytwarzana jest w jądrze przykomorowym i nadwzrokowym podwzgórza i neuronami przekazywana jest do tylnego płata przysadki, gdzie następnie jest magazynowana. U ssaków, w zależności od ich samopoczucia, napędza uległość, ufność, zazdrość, szczodrość, protekcjonizm czy współpracę
oksytocyna zwiększa o 17% transfer do współgracza
oksytocyna zmniejsza poziom strachu przed byciem zdradzonym przez współgracza
Oksytocyna zwiększa oczekiwanie współpracy i zachowania prosocjalne zachowania wobec osób znanych (uczestnik poznał je przed zadaniem) ale zmniejsza współpracę z osobami kompletnie anonimowymi
Oksytocyna -> mniej specyficzny wpływ, zwiększa zaufanie i kooperację, ale efekty zależne od kontekstu, najbardziej widoczne wobec członków własnej grupy (zwiększenie oceny członków własnej grupy)
➢ Noradrenalina, norepinefryna (łac. Norepinephrinum) – organiczny związek chemiczny z grupy katecholamin, hormon zwierzęcy, neuroprzekaźnik wydzielany w części rdzeniowej nadnerczy oraz w miejscu sinawym, zwykle razem z adrenaliną w sytuacjach powodujących stres.
➢ Testosteron (17β-hydroksy-4-androsten-3-on, ATC: G03 BA03) – organiczny związek chemiczny, podstawowy męski steroidowy hormon płciowy należący do androgenów. Jest produkowany przez komórki śródmiąższowe Leydiga w jądrach pod wpływem LH, a także w niewielkich ilościach przez korę nadnerczy, jajniki i łożysko.
kształtuje sferę emocjonalną poprzez ukształtowanie takich cech jak zdecydowanie, śmiałość, pewność, odwaga, niezależność, ale też skłonność do ryzyka, w zależności od rozwoju emocjonalnego może powodować wybuchowość, agresję.
Badania korelacyjne:wyższy poziom testosteronu u więźniów skazanych za zbrodnie z użyciem przemocy, u zwycięzców w zawodach (w porównaniu z przegranymi) ALE: testosteron wpływa na zachowania współzawodnicze, z drugiej strony współzawodnictwo wpływa na poziom testosteronu W UG efekt odwrotny do serotoniny – wpływa na zwiększenie ofert nadawcy, nie wpływa na zachowanie odbiorcy Preferencje społeczne czy zagrywka strategiczna? Gdyby było to odzwierciedlenie zwiększonych preferencji społecznych to testosteron powinien wpływać na zachowanie odbiorcy… Uczestnicy, którzy uważali, że dostali testosteron składali mniejsze oferty odbiorcy niż ci, którzy uważali, że dostali placebo -> „folk wisdom about testosterone” Testosteron -> zwiększanie własnego statusu społecznego
Testosteron -> mało specyficzny wpływ, wpływa na motywację do potwierdzania własnego statusu społecznego
Pacjenci z zaburzeniami lękowymi kontra ryzyko i jego ocena plus reakcje. Jak widać anxiety nie pomaga (różowy prostokąt pokazuje nieuprzedzony bodziec, u zdrowych osób nie jest specjalnie różny od braku bodźca, za to lękowcy boją się jak diabeł święconej wody)
...
ABCneuropsychologia