Skrzetuscy A. i M., Małoposka gałąź Skrzetuskich herbu Jastrzębiec.pdf

(136 KB) Pobierz
Rocznik Lubelskiego
Towarzystwa Genealogicznego
Tom IV, 2012
Andrzej Skrzetuski, Marek Skrzetuski
Lubelskie Towarzystwo Genealogiczne
Małopolska gałąź Skrzetuskich herbu Jastrzębiec
Gniazdem rodowym Skrzetuskich były Skrzetusz Wielki i Skrzetusz Mały
w Wielkopolsce. Wzmianki dotyczące Skrzetuszy pojawiają się w księgach ziemskich
poznańskich od 1405 r. Szybko rosnąca liczba dziedziców w obu wsiach i problemy
z tym związane powodowały, że jedni Skrzetuscy wybierali służbę – wojskową lub
u bogatszych właścicieli ziemskich, inni idąc do miast stawali się mieszczanami
i zajmowali rzemiosłem, jeszcze inni zaś zakupywali lub dzierżawili ziemię, nieraz
z dala od gniazda rodowego.
Pierwszym udokumentowanym przedstawicielem rodziny Skrzetuskich, któ-
rego potomkowie dali początek gałęzi małopolskiej rodu, był Wincenty. W 1464 r.
nabył działy w Skrzetuszu. Miał trzech synów: Andrzeja, Wawrzyńca i Marcina.
Andrzej po sprzedaży swoich części w Skrzetuszu nabył działy w Głęboczku
i Dąbrowie w powiecie gnieźnieńskim. Zmarł nie później jak w 1517 r. Wówczas
to Anna Skrzetuska, wdowa po Andrzeju nabyła część Chwalikowic (Chwałkowic)
w powiecie pyzdrskim. Tutaj zamieszkali synowie Andrzeja i Anny – Wawrzyniec,
Jan i Maciej. Żona tego ostatniego, Dorota Jelitowska, wniosła mu w posagu swoje
działy w Jelitowie w powiecie gnieźnieńskim. Z kolei jedyny syn Wawrzyńca – Jan,
zwany Synowcem (dla odróżnienia od swego stryja Jana), w drodze spadkobrania
po bezdzietnym małżeństwie Macieja i Doroty oraz poprzez kolejne zakupy
powiększył swoje działy w Jelitowie. W przyszłości potomkowie Jana „Synowca”
wylegitymują się ze szlachectwa, jako
Skrzetuscy herbu Jastrzębiec z Jelitowa.
Jan
żonaty był z Anną Stawską
seu
Węgierską, córką Jakuba Drapieża Stawskiego
seu
Węgierskiego. Jan i Anna doczekali się pięciu synów – Macieja, Stanisława,
Ulissesa, Jana i Bartłomieja. Mający niezwykle rzadkie imię Ulisses był zapewne
pierwszym Skrzetuskim, który zamieszkał na Rusi koronnej. W 1600 r. zakupił
303
SUPLeMeNTy
część Dołhobyczowa w powiecie bełskim i ożenił się z Zofią Rogalanką, córką
Marcina Rogali z Warężyna, podsędka ziemi bełskiej. Skrzetuscy w Dołhobyczowie
mieszkali do końca XVII w. Warto wspomnieć, że Mikołaj Skrzetuski, czyli
sienkiewiczowski Jan z „Ogniem i mieczem”, podczas swojej służby wojskowej
na ziemiach ukrainnych Rzeczypospolitej, wielokrotnie zatrzymywał się u swych
krewnych w Dołhobyczowie. W 1667 r. wraz z grupą zbrojnych, wśród których był
Tomasz Skrzetuski, towarzysz chorągwi husarskiej, wnuk Macieja, brata Ulissesa
z Dołhobyczowa, najechał dwór w Woli Grodeckiej, gdzie zamieszkiwała Zofia
z Brzezickich, podkomorzanka bełska, wdowa po Janie Światopełku Zawadzkim, z za-
miarem poślubienia
ciepłej
i posażnej wdowy. Konkury nie powiodły się jednak,
gdyż w ogólnym zamieszaniu kandydatka na żonę zbiegła, a następnie wniosła
skargę do Trybunału Koronnego w Lublinie. Mikołaj nie stawił się na termin
i został zaocznie skazany na infamię, ponieważ jednak przebywał pod jurysdykcją
hetmańską, wyrokami trybunalskimi zbytnio się nie przejmował.
Bartłomiej, najmłodszy z synów Jana „Synowca”, w chwili śmierci ojca w 1605 r.,
był jeszcze niepełnoletni. Starsi bracia przypuszczalnie spłacili go, po czym
prawdopodobnie opuścił Wielkopolskę, skoro po 1605 r. w księgach ziemskich
województw poznańskiego i kaliskiego, już nie występuje. Pojawia się natomiast
na Kujawach, gdzie nabył działy w Mierogoniewicach w powiecie inowrocławskim.
W r. 1640 notowany był jako podstarości gniewkowski. Był dwukrotnie żonaty,
najpierw z Urszulą Kiełczewską, a następnie z Zofią Popowską. Z pierwszego
małżeństwa miał córkę Annę, a z drugiego, dwóch synów – Andrzeja i Krzysztofa.
Obaj synowie przenieśli się następnie do województwa krakowskiego. Krzysztof
notowany jest m.in. w księgach ziemskich sądeckich od 1651 r., a Andrzej od 1655 r.
Krzysztof nabył wówczas różne działy w powiecie sądeckim i od już od 1651 r.
notowany był jako pisarz grodzki sądecki. W następnym roku poślubił Elżbietę
Zofię Ciołek Poniatowską, córkę Adama, zarządcy dóbr Klarysek w Starym Sączu.
Warto dodać, że ojciec Adama, Kasper Ciołek Poniatowski, który sam wcześniej
pełnił funkcję zarządcy wspomnianych dóbr, miał także drugiego syna – Jana.
Tenże, żonaty z Zofią z Grocholskich,
Imo voto
Zbludzką, był pradziadkiem króla
Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Krzysztof Skrzetuski w 1665 r. ufundował nowy kościół (murowany) w Rabie
Wyżnej, który konsekrowano trzy lata później. Krzysztof był już wówczas podstarościm
i sędzią grodzkim sądeckim. Doczekał się córki Anny, która poślubiła Andrzeja ze
Stroni Strońskiego, i synów – Jana i Bartłomieja. Brat Krzysztofa – Andrzej, żonaty
z Marianną Żukowską, miał syna Krzysztofa, który w zakonie franciszkanów (imię
zakonne Adrian) pełnił funkcję prowincjała, a w 1715 r. został nawet biskupem-
nominatem bakowskim, jednak wskutek śmierci nie zdołał objąć diecezji.
304
A. Skrzetuski, M. Skrzetuski,
Małopolska gałąź Skrzetuskich herbu Jastrzębiec
Jan, syn Krzysztofa, w 1688 r. burgrabia zamku sądeckiego, żonaty z Marianną
z Łukawicy Sędzimirówną, owdowiawszy ożenił się z
Suzanną
z Ględzianowa
Bełchacką. Młodszy brat Jana, Bartłomiej, posiadał połowę Koczanowa w po-
wiecie proszowskim. Od 1715 r. był administratorem w salinach, a następnie
podżupkiem wielickim. W r. 1727 pełnił urząd łowczego chełmińskiego, a w 1732 r.
podwojewodziego proszowskiego. Żonaty był z Konstancją z Kunowa Kunowską.
Z tego związku doczekał się czterech synów: Michała Krzysztofa, Stanisława,
Jana i Józefa oraz córki Katarzyny. Michał Krzysztof w 1730 r. był gwardianem
franciszkanów w Krakowie. Jan, również duchowny, był kanonikiem inflanckim,
a w 1750 r. kanonikiem lwowskim i proboszczem brzeżańskim. Stanisław został po
ojcu w 1750 r. podwojewodzim proszowskim, a w 1762 r. podżupkiem wielickim.
Jego żoną była Justyna z Brzezia Russocka, jednym z synów natomiast, pijar (imię
zakonne Wincenty od św. Józefa Kalasantego), profesor w Collegium Nobilium,
autor m.in. kilku podręczników dla szkół, w tym najbardziej znanego –
Prawo
Polityczne Narodu Polskiego.
Józef Skrzetuski, syn Bartłomieja, a więc bratanek Jana burgrabiego sądeckiego,
zapisał się w 1715 r. na Uniwersytet Krakowski. Po studiach był sekretarzem hetmana
wielkiego koronnego Adama Mikołaja Sieniawskiego, a następnie prowadził sprawy
jego córki Marii Zofii, I. v. Denhoffowej. Ta po śmierci swego pierwszego męża
poślubiła ks. Augusta Czartoryskiego. W związku z tym Józef Skrzetuski zaczął
kierować także sprawami Czartoryskiego w Trybunale Koronnym i z czasem stał
się jednym z jego najbliższych współpracowników. Piastował urzędy: podstolego
bracławskiego, podczaszego przemyskiego, podwojewodziego lwowskiego i starosty
mogilnickiego. W wojsku dosłużył się stopnia pułkownika. Kilkukrotnie wybierano
go posłem na sejm.
Najważniejszym okresem jego działalności publicznej było sprawowanie
w latach 1746–1747 funkcji marszałka Trybunału Koronnego w Lublinie. Jego
marszałkowanie było wysoko oceniane. Doprowadził do rozsądzenia spraw
zalegających przez kilka lat. Odchodząc z tej funkcji pozostawił księgę spraw, która
stanowi dowód jego działalności i wzór dla innych.
J. Skrzetuski był współzałożycielem Bractwa Św. Iwona przy lubelskim kościele
p.w. Nawrócenia Św. Pawła Apostoła, czyli OO. Bernardynów, a także fundatorem
srebrnych sukien dla obrazu św. Tekli w tej świątyni.
Z małżeństwa z Marcjanną Górską miał sześciu synów. Czterej znani są
z imienia. Są to: Michał, Tadeusz, Andrzej i Józef. Michał, również prawnik, po
śmierci ojca w 1764 r. objął urząd starosty mogilnickiego. Jego żoną była Anna
Starzyńska. Brał czynny udział w insurekcji kościuszkowskiej, a po jej upadku
uszedł z kraju. Znalazł się na emigracji we Włoszech, gdzie m.in. pełnił różne
305
SUPLeMeNTy
funkcje w dyplomacji. Był m.in. sekretarzem poselstwa do Turcji w ramach legacji
Piotra Potockiego, co wiązało się z planami wciągnięcia Turcji do wojny przeciw
Rosji.
Spośród kolejnych synów Józefa – Tadeusz, był cześnikiem komyjskim. Jego żoną
była Brygida hr. Skarbek. Andrzeja swatał sam król Stanisław August Poniatowski.
Józef został zakonnikiem – pijarem (imię zakonne Kajetan od św. Eustachego).
Podobnie jak jego bardziej znany stryjeczny brat Bartłomiej (Wincenty), również
był profesorem Collegium Nobilium i autorem kilku podręczników dla młodzieży.
Michał, Tadeusz i Andrzej byli posłami na sejm podczas elekcji króla Stanisława
Augusta.
Tadeusz z Brygidą trzymali miasteczko Michalcze i wieś Kolanki w powiecie
kołomyjskim. Mieli dwóch synów: Kazimierza i Wiktora Gabriela. O tym ostatnim
wiemy, że urodził się w Michalczach 22 marca 1789 r. Bracia zarządzali majętnościami
Skarbków. Wiktor trzymał również kilka dzierżaw nieopodal Zamościa – jedną
z nich były Hutki koło Krasnobrodu. Żonaty z Konstancją Kamieńską, miał czterech
synów: Józefa, Władysława, Jana i Kazimierza. Józef i Władysław urodzili się
w Michalczach, Jan w Czortowcu, a Kazimierz we wspomnianych Hutkach. Wik-
tor w nieznanych okolicznościach w 1848 r. sformował liczący około 100 koni
oddział i wyruszył na Węgry. Tam został ujęty przez wojska rosyjskie, a następnie
osądzony i skazany na 2 lata pobytu w twierdzy. Osadzono go na zamku w Lublinie.
Po odbyciu kary zamieszkał w miejscowym klasztorze OO. Bernardynów.
Syn Wiktora, Kazimierz, po studiach prawniczych w Warszawie został sędzią.
W 1855 r. wylegitymował się ze szlachectwa. Przez kilka lat był urzędnikiem
Rządowej Komisji Sprawiedliwości, a następnie pełnił szereg funkcji w sądach
warszawskich. Po r. 1876 został przewodniczącym wydziału cywilnego tamtejszego
sądu okręgowego. Zmarł w 1904 r. Rodziny nie założył.
Linia Jana
Brat Kazimierza – Jan, był nauczycielem w Szkołach imienia Zamoyskich
w Szczebrzeszynie. Ożenił się z Eufrozyną Przybyszewską, córką burmistrza
Szczebrzeszyna. Po zamknięciu Szkół, jako represji po upadku Powstania Stycz-
niowego, małżonkowie przenieśli się do Guberni Radomskiej, a następnie do
Nowoaleksandryjska (Puławy). Mieli synów: Władysława, Jana, Lucjana, Ignacego
i Kazimierza, oraz córki: Bronisławę, Marię i Feliksę. Urodzony w Szczebrzeszynie
Władysław był pracownikiem Nadwiślańskiej Kolei Żelaznej. Po zaślubieniu
Michaliny Janikowskiej zamieszkał w Lublinie przy ul. Bernardyńskiej. Tu urodziły
się ich dzieci: Mieczysław, Jan, Maria, Kazimiera i Władysława.
306
A. Skrzetuski, M. Skrzetuski,
Małopolska gałąź Skrzetuskich herbu Jastrzębiec
Mieczysław w 1905 r. należał do szkolnego komitetu strajkowego. Został za to
wyrzucony ze szkoły i uwięziony na zamku lubelskim. W 1906 r. wyjechał do Lipska,
następnie do Hamburga, gdzie ukończył z odznaczeniem Akademię Handlową.
Następnie udał się do Paryża. Tam studiował w Wolnej Szkole Nauk Politycznych.
Po powrocie do kraju w 1911 r. pracował w Warszawskim Banku Przemysłowym.
W 1914 r. został członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej, a w 1915 wstąpił do
I-go pułku ułanów Legionowych –„Beliniaków”. W 1920 r. brał udział w wojnie
polsko-bolszewickiej. W latach 1918-1933 pracował w Ministerstwie Skarbu.
Z kolei brat Mieczysława – Jan Adam, w okresie międzywojennym był pracownikiem
jednego z lubelskich banków. Aresztowany zaraz po wejściu Niemców do Lublina
w 1939 r. został osadzony na zamku, a następnie wywieziony do Oświęcimia i tam
w 1941 r. zamordowany.
Drugi z synów Jana, Jan Stanisław, urodzony w Szczebrzeszynie w r. 1855,
miał za żonę Marię Mossakowską. Zajmował się zarządem majątków ziemskich
w rejonie Opola Lubelskiego. Doczekał się trzech córek: Janiny, Jadwigi i Heleny,
oraz syna – Stanisława.
Kolejny syn Jana, Lucjan Seweryn, był właścicielem majątku ziemskiego Boiska,
koło Opola Lubelskiego. Żonaty z Jadwigą Hirszel, miał dwie córki: Zofię i Irenę
oraz dwóch synów: Włodzimierza i Lucjana.
Linia Władysława
Władysław, syn Wiktora, z woli ojca przeznaczony był do stanu duchownego.
Jednak krótko przed święceniami zakochał się z wzajemnością w wychowance
warszawskich Panien Wizytek, Rozalii Junosza Stępowskiej. Młodzi postanowili
wybrać świecką drogę życia. Za ten postępek, brat Rozalii, kanonik Antoni
Stępowski miał ją rzekomo wydziedziczyć. W rzeczywistości po ślubie udzielonym
im przez ks. Stępowskiego zamieszkali w Latowiczu, gdzie szwagier Władysława
był proboszczem. Władysław uczył w tutejszej szkole elementarnej. Kolejnymi
miejscami, w których małżonkowie zamieszkiwali, były: Piotrków Trybunalski,
Radom i Warszawa. W. Skrzetuski uczył w gimnazjach j. polskiego, łaciny i greki.
W 1858 r. przybył do Warszawy młody Henryk Sienkiewicz, aby rozpocząć
naukę w Gimnazjum Realnym. Zamieszkał na stancji u swojego nauczyciela
j. polskiego, którym był właśnie W. Skrzetuski. Sienkiewicz przez wiele lat
utrzymywał kontakty z rodziną Skrzetuskich, w okresie pisania „Trylogii”
kilkukrotnie przebywał na Ukrainie, zatrzymując się w Nosowie k/Podhajec,
w majątku Edwarda Skrzetuskiego, stryjecznego brata Władysława, który zmarł
w 1916 r.
307

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin