11

PŁwSL–I. 
W y k ł a d  „0”   -  Repetytorium z przedmiotów:
A. „LOGISTYKA”
B. „TECHNOLOGIA TRANSPORTU WEWNĘTRZNEGO”  

Ad A.
Logistyka   stosowane   jest   dziedziną   wiedzy  i   umiejętności 
potrzebnych do  kształtowania  racjonalnych  strumieni materiałów  i  związanych z nimi strumieni informacji oraz do projektowania (kształtowania i wymiarowania) procesów przepływu  materiałów  i  informacji, w celu zaspokojenia potrzeb w   rozpatrywanym   obszarze,   przy   racjonalnych nakładach   i   kosztach,
Logistyka   stosowana   zajmuje   się  teorią   i  praktyką przekształcania strumieni   ładunków  i   związanych   z   nimi strumieni  informacji, ze względu   na   przestrzeń,   postać  i czas,   w   celu   realizacji   zadania logistycznego na wymaganym poziomie usług i po najniższych kosztach.

Przekształcenia strumieni ładunków, których zakres określany jest w zadaniu logistycznym, odbywa się w systemach logistycznych 
        Omówienie pojęć użytych w powyższych definicjach.
TEORIA - systematyka i metodyka dotycząca projektowania nowych i analizy istniejących systemów logistycznych i ich elementów.
Podstawowe znaczenie mają tu zasady (metody i techniki )  kształtowania i wymiarowania procesów przekształcających strumienie ładunków i związanych z nimi strumieni informacji. W teorii tej mają zastosowanie różne dyscypliny naukowe i fachowe. Są to m.in.:                                                                                      
- badania operacyjne,                                          
- modelowanie procesów i systemów,
- technologia transportu , magazynowania i przeładunków,
- budowa i eksploatacja środków transportowych,
- infrastruktura systemów logistycznych,
- sterowanie w transporcie i magazynowaniu,
- ekonomika,
- nauka o pracy,
- metodologia projektowania.
- towaroznawstwo.

PRAKTYKA -  realizacja i użytkowanie systemów logistycznych lub ich elementów,  w tym technologia i zarządzanie procesami przekształcającymi strumienie ładunków i związane z nimi strumienie informacji. W praktyce tej poważną rolę odgrywają wszelkiego rodzaju 
zbiory danych statystycznych o użytkowanych obiektach i systemach logistycznych. Zbiory te zasilają banki danych do analiz i projektowania  technicznego, organizacyjnego i ekonomicznego.                                                                                                   
ZADANIE LOGISTYCZNE  -  określa zakres przekształceń strumieni ładunków i strumieni informacji w obszarze systemu logistycznego. W zadaniu logistycznym uzyskuje się odpowiedzi na podstawowe dla działania systemu pytania:
Co ?   Opis jakościowy i ilościowy ładunków  (np. rodzaj, postać, gabaryty, masa,
jednostka itp.) w różnych stadiach przekształcania. Dane te pozwalają określić zakres przekształcenia ze względu na postać.
Ile ?   Określenie przepływów rocznych i dobowych (średnich, szczytowych, miarodajnych); potrzebnych zapasów itp.
Skąd ?  Np. punkty nadania ładunków.
Dokąd ? Np. punkty odbioru ładunków.

Kiedy ?  W jakim rytmie zamawiać, w jakim rytmie dostarczać itp.                                                

W zadaniu logistycznym ustalane są więc niemal wszystkie dane dla projektów  procesowych, takich jak: 

                   -  transport (przemieszczanie),  

                  -  przeładunki,

                  -  składowanie (magazynowanie),
                  -  rozdział i kompletacja.
Dane dla zadania logistycznego pochodzą z różnych działów logistyki, np. z zaopatrzenia i dystrybucji oraz z działu marketingu. Dane te leżą w obszarze wiedzy ekonomicznej i zarządzania. W wielu przypadkach przygotowanie zadania logistycznego wymaga niemal równorzędnego wysiłku z jego rozwiązaniem. Dane dla zadania logistycznego mają charakter dynamiczny i często probabilistyczny. Dlatego ustalenie miarodajnych  dla projektowania danych o zapasach i przepływach, jest zazwyczaj troską zarówno projektanta jak i inwestora.
W zadaniu logistycznym mieszczą się zazwyczaj takie tradycyjne pojęcia jak:
- opis jakościowy i ilościowy ładunków na wejściu do systemu, w stadiach pośrednich, i na wyjściu z systemu,
- programy transportu,
- programy magazynowania,
- programy rozdziału i kompletacji,
- programy przeładunków,
- inne programy specjalne.                                                               

Zważywszy, że zadanie logistyczne jest podstawą (punktem wyjścia) do  projektowania systemu logistycznego (realizującego to zadanie), czyli podstawą do dania odpowiedzi na szóste pytanie „JAK?” w obszarze wiedzy technicznej, organizacyjnej i ekonomicznej, to odpowiedź na nie wymaga dużej wiedzy, umiejętności i doświadczenia.

POZIOM  USŁUG -  zbiór ustaleń dokonywanych pomiędzy przyszłym                                            użytkownikiem a projektantem systemu logistycznego,  zawierający m.in.:
- wymagane czasy realizacji zamówień w odniesieniu do ich rodzaju i klientów,
- prawdopodobieństwo realizacji kompletnych (ze względu  na asortyment) zamówień,
- ceny usług  i tp.
Ustalenia te rzutują na rodzaj i jakość rozwiązań projektowych technologicznych i organizacyjnych.
STRUMIEŃ ŁADUNKÓW  -  opisywany jest ze względu na jakość (postacie
ładunków, rodzaj opakowań i środek transportowy)  oraz ze względu na ilość (masa, gabaryty, liczba w roku, w dobie średniej i w dobie szczytowej), w dostawie, przeładunkach, magazynowaniu i wysyłce.
STRUMIEŃ INFORMACJI  - opisywany jest ze względu na jakość (rodzaj
informacji, np. poprzedzająca – inicjująca, towarzysząca czy potwierdzająca przepływ strumienia  ładunków, nośniki informacji, w tym zakres i poziom informatyki), oraz ze względu na ilość (liczba informacji w roku, na  dobę średnio i w dobie szczytowej).
PRZEKSZTAŁCENIE STRUMIENI ŁADUNKÓW:
   - ze względu na przestrzeń realizowane jest przez wszelkiego rodzaju transport zewnętrzny (samochodowy, kolejowy, wodny, lotniczy) i wewnętrzny (międzyoperacyjny-technologiczny, magazynowy). Specyficzne są tu procesy  przeładunkowe, w których obok przemieszczania często występuje również  przekształcanie ze względu na postać.
   - ze względu na postać realizowane jest na ogół w trakcie czynności rozdziału i kompletowania oraz konfekcjonowania. Specyficzne jest często  przekształcanie ze względu na postać w procesach przeładunkowych.
   - ze względu na czas realizowane jest w trakcie planowego składowania. Przekształcanie to ma charakter bierny i wymaga stosownych powierzchni lub obudowanych kubatur. Dominuje w nim aspekt przechowalniczy.
   Najczęściej  strumienie ładunków przekształcane są ze względu na dwa lub  nawet trzy w/w kryteria.
PRZEKSZTAŁCENIE STRUMIENI  INFORMACJI:
  - ze względu na przestrzeń realizowane jest przez różnego rodzaju   nośniki informacji, począwszy od dokumentów a skończywszy na poczcie elektronicznej.
  - ze względu na postać realizowane jest zarówno w trakcie zmian treści jak i podczas zmiany nośnika informacji.
  - ze względu na czas realizowane jest w trakcie ich gromadzenia i
przechowywania. Dysponuje się tu również dużą gamą nośników i ich  pojemności.
KOSZTY PRZEKSZTAŁCEŃ. Zsumowane koszty poszczególnych przekształceń (czynności), uzupełnione o niezbędne koszty utrzymania  infrastruktury logistycznej (drogi, budowle, urządzenia), stanowią tzw. koszty logistyczne.
Są one miarą netto dla wyznaczenia wzrostu  WARTOŚCI  materiałów (surowców, półfabrykatów i wyrobów gotowych), zawartych w  przekształcanych strumieniach ładunków, a  wynikających z KRYTERIÓW: MIEJSCA, POSTACI  I  CZASU.
Ad B.              

Opis najważniejszych zagadnień przedmiotu TTW

Definicja transportu wewnętrznego. Spośród wielu definicji  transportu wewnętrznego można przyjąć za najkrótszą , najprostszą i zarazem najogólniejszą, następującą definicję:

    transport wewnętrzny to przemieszczanie, pakowanie i magazynowanie materiałów w każdej postaci w obszarze zakładu; dzięki tym czynnościom tworzone są w materiale walory   użytkowe w sensie miejsca i czasu.

Do głównych specyficznych cech transportu wewnątrzzakładowego zaliczyć trzeba:-bardzo duże zróżnicowanie ładunków, ze względu na ich gabaryty i ciężary,

- małe prędkości przemieszczania,

- bardzo często trójwymiarowe przemieszczanie (w poziomie i pionie),

- przemieszczanie na niewielkie odległości.

Transport wewnętrzny może być podzielony na cztery zakresy działania:

- transport wewnętrzny materiałów luzem (masowych),

- transport wewnętrzny materiałów w opakowaniach jednostkowych i jednostkach ładunkowych (tzw. ładunki sztukowe),

- pakowanie przemysłowe,

- magazynowanie.

Analiza przepływu materiałów w transporcie wewnątrzzakładowym (TWwSL-rozdz.1)

    Przepływ materiału w zakładzie powinien być zidentyfikowany od miejsca, w którym jest on dostarczany do zakładu, przez miejsca magazynowania, operacje obróbcze i montażowe,
pakowanie itp. obszary funkcjonalne, aż do punktu wysyłki wyrobów gotowych. Taka identyfikacja przepływu daje podstawę do opracowania nowego projektu, lub udoskonalenia istniejącego transportu wewnątrzzakładowego. Dopiero po tym można podzielić ten przepływ
na poszczególne obszary i odcinki oraz zaprojektować transport międzywydziałowy, wydziałowy czy technologiczny (np. międzyoperacyjny).

W trakcie analizy przepływu materiałów zbierane są dane dotyczące:

-          rodzaju materiału i pojemnika czy opakowania,

-          dostępności wyposażenia,

-          rozplanowania powierzchni i przestrzeni zakładu,

-          programu transportu.

Bardzo często program transportu wynika z tej części zadania  logistycznego, która dotyczy transportu wewnątrzzakładowego.

Program transportu sprowadza się zazwyczaj do odpowiedzi na pięć głównych pytań:

1/ Co? – konieczne jest ustalenie rodzaju materiału, kształtu, wymiarów, masy, jednostki opakowania, jednostki ładunkowej, transportowej i magazynowej.

2/ Ile?- należy określić ile jednostek materiału lub jednostek ładunkowych jest przemieszczanych, średnio i maksymalnie na każdej trasie oraz ile jednostek jest buforowanych w punktach buforowych.

3/  Skąd? – trzeba określić i oznaczyć wszystkie punkty nadania materiałów.

4/ Dokąd? – trzeba określić i zaznaczyć wszystkie punkty odbioru materiałów.

5/ Kiedy? – trzeba ustalić rozkłady w czasie przepływów materiałów na  wszystkich trasach.  
Odpowiedź na pytanie 6-te: jak? formułowana jest:

-          w zakładzie istniejącym w wyniku obserwacji,

-          dla zakładu projektowanego w wyniku kształtowania i wymiarowania procesu transportowego.

Dla  zapisu wyników  analizy oraz kształtowania procesów  transportu wewnątrzzakładowego  stosuje się:

-          symbole graficzne,

-          wykresy przepływu materiałów na planie zakładu,

-          karty procesu przepływu materiałów,

-          karty cykli transportowych.

Klasyfikacja i charakterystyka wybranych środków transportu wewnątrzzakładowego (TWwSL-rozdział 2)

Klasyfikacja omówiona i zilustrowana przykładami rysunkowymi  w skrypcie została dokonana ze względu na:

-          obszar działania –  nieograniczony i ograniczony,

-          sposób działania – ciągły i przerywany,

-          zdolność realizacji cyklu transportowego – pełnego i niepełnego.

Normy czasu w transporcie wewnątrzzakładowym (TWwSL-rozdział 3)

Dane liczbowe dotyczące podstawowych norma czasów, pozwalające obliczać jednostkowe  czasy różnych czynności składających się na procesy przemieszczania materiałów, dotyczą pracy ludzkiej i pracy urządzeń, realizujących procesy. Są wśród nich czasy cykli transportowych prostych (pojedynczych) oraz kombinowanych (np. podwójnych).

Analiza środowiska w jakim realizowane są procesy przemieszczania materiałów pozwala urealnić obliczane czasy czynności, tzn. zwiększyć normy standardowe do wartości norm zakładowych. Normy standardowe ustalane są bowiem dla poprawnego technicznie środowiska.
Obliczone czasy czynności, w tym głównie czasy cykli transportowych, pozwalają wymiarować procesy przepływu ładunków, ze względu na wydajność, a dalej ze względu na nakłady i koszty utrzymania.

Zasady kształtowania oraz  wymiarowania czynności i procesów przepływu ładunków – jako podstawa dla zarządzania  transportem wewnątrzzakładowym (TWwSL - rozdział 5)

Proces przepływu ładunków (proces transportowy) to zbiór czynności ułożony w sekwencji odpowiadającej funkcji tego procesu, np. proces przewozowy, przeładunkowy, magazynowy.
O kształcie procesów przepływu ładunków, zarówno w produkcji jak i w dystrybucji decydują trzy czynniki:

- materiał,

- ludzie,

- maszyny.

Operacje produkcyjne, rozdział i kompletacja polegają na współdziałaniu tych trzech czynników. Kształt procesu przepływu materiałów zależy od relacji pomiędzy tymi czynnikami, a ściślej które czynniki są przemieszczane, a które stanowią punkty docelowe. Najbardziej powszechne procesy to takie, w których czynnikiem przemieszczanym jest
materiał, a punktem docelowym jest człowiek i maszyna.
Najbardziej specyficzne procesy występują w przypadkach, kiedy wszystkie trzy czynniki sąruchome a punktem docelowym jest produkt (budownictwo, stocznie, rolnictwo). Przepływ materiałów w zakładzie może odbywać się według jednego z trzech sposobów:
1) przepływ przerywany w pojemnikach (seryjny) do stanowisk pracy ; jest on zmienny pod względem liczby przemieszczanych części oraz nieregularny w czasie,

2) przepływ ciągły, równomierny pod względem ilości i rytmiczny w czasie,

3) przepływ mieszany, występujący w większości zakładów. 

Specyficznym procesem przepływu materiałów jest proces magazynowy.

Kształtowanie procesu przepływu procesu przepływu ładunków polega zatem na zidentyfikowaniu poszczególnych czynności oraz ułożeniu ich w odpowiedniej sekwencji.

Główne czynności w procesie przepływu ładunków to: operacja (dokonuje), transport (przemieszcza), kontrola (weryfikuje), składowanie tymczasowe (buforuje w skali operacyjnej), składowanie (buforuje w skali strategicznej), oczekiwanie (przeszkadza).    
Każda z tych czynności opatrzona jest odpowiednim symbolem graficznym, co pozwala zapisywać proces w czytelnej postaci graficznej.
Uwarunkowania w kształtowaniu czynności i procesu przepływu materiałów mają charakter technologiczny.

Wymiarowanie procesów przepływu ładunków odbywa się ze względu na wydajność i koszty.

Wymiarowanie procesu ze względu na wydajność sprowadza się głównie do obliczenia:

-          pracochłonności procesu przepływu materiałów z uwzględnieniem ludzi, środków   transportowych (lub ogólnie urządzeń)

-          liczby potrzebnych do realizacji procesu pracowników i urządzeń, z uwzględnieniem harmonogramu poszczególnych czynności w procesie.

Procesy przepływu ładunków realizowane są w czterech rodzajach układów transportowych:

-          układach połączeniowych,

-          układach buforowych,

-          układach rozdzielających,

-          układach zbierających.

Układy te mogą być projektowane w różnych konfiguracjach.
Wymiarowanie układu transportowego polega głównie na sprawdzeniu warunków przepływu oraz obliczeniu skutków spiętrzeń, w przypadku przepływów nierytmicznych.

W procesach bezpośredniego przemieszczania materiałów zaangażowani są:

-          w procesach ręcznych – ludzie (L),

-          w procesach zmechanizowanych – ludzie i urządzenia – (L+U),

-          w procesach zautomatyzowanych – urządzenia – (U).

Rozróżnia się zatem:
1) pracochłonność procesu przepływu materiałów ze względu na pracę ludzi jL-tej kategorii pracy - RjL (roboczogodzin),
2) pracochłonność procesu przepływu materiałów ze względu na pracę urządzeń jU-tego typu – RjU (urządzeniogodzin).
W związku z tym, w poszczególnych rodzajach procesów przepływu materiałów występuja:
- w procesach ręcznych             RU = 0,   RL 0:
- w procesach mechanicznych    RU 0,   RL 0;
- w procesach automatycznych   RU 0,  RL = 0.
    Pracochłonność procesu określa „ilość pracy” jaka musi być wykonana w procesie, złożonym z szeregu czynności.
Liczby potrzebnych do realizacji procesu (ilości pracy) pracowników i urządzeń zależą od rozłożenia w czasie wykonywania poszczególnych czynności, czyli od harmonogramu, który z kolei jest uwarunkowany funkcją podsystemu produkcyjnego i podsystemu logistycznego w  systemie zakładu. Uwarunkowania wymiarowania mają tu charakter organizacyjny.
   Organizacja i zarządzanie przepływem materiałów w zakładzie (TWwSL – rozdział 7)
Funkcją wiodącą w projekcie organizacji pracy transportu wewnątrz zakładowego jest stabilizacja struktury produkcyjnej lub magazynowo-rozdzielczej i kompletacyjnej, jako podsystemu podstawowego, tzn. zapewnienie możliwie ciągłej pracy tej struktury z maksymalną wydajnością w okresie całej zmiany czy doby.
Projekt organizacji transportu wewnętrznego powinien, na podstawie analizy lub ustaleń ilościowych, dawać podstawy do opracowania instrukcji obsługi strumieni materiałów w każdej sytuacji (średniej i szczytowej), w ścisłym powiązaniu z otoczeniem (struktury wejść i wyjść), z wyliczeniem niezbędnych środków (ludzi i urządzeń).
Ustalenia organizacyjne są ściśle związane, a zatem i koordynowane, z ustaleniami technologicznymi od pierwszych kroków projektowania podsystemu transportu wewnątrzzakładowego. Szczególny wpływ na organizację i zarządzanie w tym transporcie mają:
- zakres funkcji transportu w zakładzie,
- wybrane dane z programu przemieszczania materiałów,
- wyniki ukształtowania czynności i procesów przemieszczania materiałów,
- wyniki wymiarowania procesów przemieszczania materiałów,
- stopień mechanizacji i automatyzacji procesów,
- ustalenia formalno-administracyjne z użytkownikiem, np. dotyczące rodzajów i nośników informacji.

Opracował: J.Fijałkowski, wrzesień 2014 r.

PRZEPŁYW ŁADUNKÓW W SYSTEMACH LOGISTYCZNYCH I (PŁwSL-I) 2014 zima

Treść wykładu: Syntetyczne ujęcie wiedzy o łańcuchach transportowo – magazynowych towarów. Systemy logistyczne w przemyśle, dystrybucji i handlu. Procedury i zasady przekształceń strumieni ład...