Rops D. - Od Abrahama do Chrystusa.pdf

(2023 KB) Pobierz
Spis treści
Część pierwsza – PATRIARCHOWIE
I. POSŁANNICTWO ABRAHAMA.
Abram, Semita z Ur w Szinear, na wezwanie Boga opuszcza miasto rodzinne, zabierając ze
sobą swoją rodzinę. Mezopotamia około roku 2000 przed Chrystusem; dawność różnych
jej cywilizacji; kolejne fale Sumerów i Semitów; panowanie Hammurabiego. Plemię
Abrama w drodze: Charan, pierwsze przejście przez ziemię Kanaan, Sychem; pobyt w
Egipcie i powrót do Kanaanu; Bóg w cudowny sposób daje Patriarsze potomstwo, zawiera
z nim Przymierze, zmienia imię Abram na Abraham i nakazuje zwyczaj obrzezania.
Zniszczenie Sodomy i Gomory. Ostatnia próba: ofiara Izaaka. Śmierć Abrahama.
II. ŻYCIE PATRIARCHALNE.
Przez trzy wieki, korzystając z równoczesnego zmierzchu potęgi Egiptu i Mezopotamii,
ziemia Kanaan nie należy do nikogo (2000-1700); potomkowie Abrahama prowadzą tu
życie koczownicze nie mieszając się z tubylcami. Małżeństwo Izaaka z Rebeką. Ich synowie
Ezaw i Jakub: historia z miską soczewicy, jej znaczenie. Jakub; sen o drabinie sięgającej
nieba, pobyt u Labana, powrót i walka z Aniołem. Życie patriarchalne; jego charakter:
prostota, wiara, poczucie wspólnoty. Historia Józefa sprzedanego przez braci; jego
powodzenie w Egipcie. Ścisły związek między opowiadaniem biblijnym i wydarzeniami
historii egipskiej; najazd Hyksosów; funkcjonowanie państwa faraonów. Józef osadza
swych braci w Delcie i sprowadza swego starego ojca (1750?).
III. WIARA I TRADYCJA
Posłannictwo Patriarchów; podobni do mistyków czynu są natchnieni przez Boga i wyrażają
Jego wolę. Monoteizm istotną podstawą ich myśli religijnej. Tradycja dotycząca początków
ludzkości: stworzenie świata i człowieka; raj utracony; potop i Noe; wieża Babel i
rozproszenie narodów. Psychologiczna głębia i piękno tych wielkich wątków. Zestawienie z
mitami sumeryjskimi i semickimi (Noe i Gilgamesz); hipotezy podsuwane przez
archeologię. Tradycja taka, jaką podaje Biblia, jest wyższa od starych baśni
mezopotamskich tak przez swój absolutny monoteizm, jak i przez swe dokładne a trafne
ujęcie przyszłości ludzkiej. Jak tradycja ta została przekazana: pismo klinowe i pamięć.
Część druga - MOJŻESZ I ZIEMIA KANAAN
I. WÓDZ
Pobyt Izraela w Egipcie: ziemia Goszen. Faraonowie, którzy wypędzili Hyksosów,
prześladują wszystkich Azjatów, zwłaszcza Hebrajczyków. Bóg nakazuje Mojżeszowi, by
naród wybrany - strażnika Obietnicy - wyrwał z egipskiej tyranii. Problem dat: kiedy
umiejscowić Wyjście z Egiptu? Czy około roku 1440? czy 1225? Stosunek tego wydarzenia
do historii egipskiej w obydwu wypadkach. Czy Egipt wywarł wpływ na Izraela?
Wyruszenie ku Ziemi Obiecanej. Epizody tego Wyjścia: cudowne przejście przez Morze
Czerwone, liczne cuda; na górze Synaj Bóg daje Mojżeszowi Tablice Przykazań. Izrael, "lud
o twardym karku": jego grzechy, jego bunty, jego kary i długie błądzenie po pustyni.
Nawet sam Mojżesz zostaje ukarany przez Boga i umiera przed wejściem do Ziemi
Obiecanej. Zagadnienie pisma: czy Mojżesz był jednym z protagonistów alfabetu?
II. ZAKON I ZIEMIA.
Mojżesz daje ludowi hebrajskiemu organizację polityczną i prawo, a przede wszystkim
zapewnia religii silną podbudowę. Objawia imię Boga; jest nim imię: Jahwe. Ogłasza
Dekalog, organizuje kult. Doprowadza Izraela do bram Ziemi Obiecanej. Położenie ziemi
Kanaan pod względem geograficznym, ekonomicznym i historycznym. Gdy Hebrajczycy
przychodzą do niej, jest to znowu kraj bez panów; doniosłość inwazji aryjskiej w tej
epoce. Jacy będą nieprzyjaciele Izraela? Filistyni, Kananejczycy, przeróżni Beduini.
III. JOZUE I SĘDZIOWIE
Epopeja wojenna Izraela w wieku XII i XI. Cudowne przejście Jordanu i zdobycie Jerycha
(równocześnie wojna trojańska). Sędziowie: epizody chronologiczne nie powiązane a
mające na celu uwypuklenie wartości moralnych i duchowych. Prorokini Debora; wyprawa
Gedeona; córka Jeftego; bohaterskie czyny Samsona. Problemy, które stają przed
Izraelem. Rosnące pragnienie jedności, Samuel przygotowuje królestwo. Pośród
wszystkich tych epickich gwałtów zachwycający epizod, może przeniknięty znaczeniem
religijnym: Rut.
Część trzecia - OD CHWAŁY DO WYGNANIA
I. MAJESTAT KRÓLEWSKI
Przez przeciąg jednego wieku (1040-935) rozwija się potęga Izraela; gdzie indziej
zmierzch wielkich mocarstw, straszliwy najazd Dorów. Saul, król tragiczny. Dawid, jego
młodość, jego zwycięstwo nad Goliatem; namaszczony na króla, dokonuje dzieł wielkiej
wagi: daje państwu izraelskiemu stolicę, Jerozolimę, organizuje armię, kończy podbój
ziemi Kanaan; grzech Dawida i kara. Salomon "w przepychu", jego mądrość, jego
przepych. Fenicjanie wtajemniczają Izraelitów w wielki handel i pomagają im przy budowie
Świątyni jerozolimskiej. Legenda królów: Pieśń nad Pieśniami.
II. ZARODKI ŚMIERCI, OBIETNICE ŻYCIA
Święty charakter monarchii izraelskiej. Nowe pogłębienie myśli religijnej w epoce królów.
Wzrastający zbytek, kontakty z ludami obcymi, wpływy haremowe popychają w końcu
królów do bardzo daleko posuniętej niewierności; gorsząca uprzejmość Salomona w
stosunku do bożków pogańskich. Linia najmniejszego oporu w systemie monarchicznym:
tendencje antyrojalistyczne, niezadowolenie z powodu podatków i ciężkich robót, grożące
wstrząsy społeczne, tarcia między Południem i Północą. Katastrofalny rozłam w roku 935.
Dwa królestwa. Straszliwi Asyryjczycy podejmują swoją ekspansję. Do gróźb zewnętrznych
dołącza się w państwach palestyńskich dramat duchowy; groźby bałwochwalstwa. Prorocy;
ich gwałtowny opór przeciwko obcym bóstwom; ich charakter psychologiczny i znaczenie
ich posłannictwa. Znowu pogłębiają religię Izraela przygotowując jej rozwój w kierunku
doktryny i bardziej personalistycznej, i zarazem bardziej uniwersalistycznej.
III. KRÓLESTWO W SOBIE ROZDWOJONE
Obie części Izraela zmierzają do upadku, ale ten upadek polityczny przygotowuje
przyszłość duchową. Kryzys w państwie północnym; bezbożny Achab, Izebel i Prorok
Eliasz. W Jerozolimie Atalia. Pierwsi Prorocy piszący: Amos, Ozeasz. Przygoda Jonasza.
Asyria za Sargona II dochodzi do szczytu potęgi. W roku 722 obala Samarię i królestwo
północne. Największy z Proroków: Izajasz. W małym królestwie judzkim wysiłki
utrzymania czystości religii: Ezechiasz, Jozjasz. Nagły upadek Asyrii, zburzenie Niniwy w
roku 612. Na jej miejsce powstaje państwo neobabilońskie: Nabuchodonozor II znowu
podejmuje politykę ekspansji. Prorok Jeremiasz. Zdobycie Jerozolimy w roku 586.
Część czwarta - JUDAIZM I MESJANIZM
I. WYGNANIE I POWRÓT
Wysiedlenie do Babilonii; wspaniałość cywilizacji babilońskiej; życie i uczucia wygnańców.
Prorok Ezechiel i jego obietnice nadziei. Budujące opowiadania o Judycie, Tobiaszu i
Hiobie. Daniel, jego niezwykłe życie i jego proroctwa zapowiadające upadek Babilonu.
Cyrus i Persowie. Upadek Babilonu w roku 539. Cyrus pozwala Żydom wrócić do Palestyny.
Ci, którzy pozostają: historia Estery. Ci, którzy wyruszają: trudności powtórnego
osiedlenia się. Prorocy Aggeusz i Zachariasz; odbudowa Świątyni. Izrael jest prowincją
państwa perskiego, ale społeczność żydowska przechowa i uratuje wartości duchowe,
których jest depozytariuszem.
II. OKRES WIELKICH MOCARSTW
Światem rządzą kolejno Persowie, Grecy i Rzymianie; w ten sposób przez pięć wieków
przygotowuje się świat, na który padnie posiew ewangeliczny. Nieustępliwy opór Żydów
przeciwko wpływom pogańskim. Nehemiasz i mury Jerozolimy. Ezdrasz i Prawo. W owej
epoce zostaje napisana Biblia (Stary Testament); doniosłość tego faktu w porównaniu z
osiągnięciami innych cywilizacji. Od Aten po Aleksandra epopeja zdobywcy; podział jego
państwa; cywilizacja hellenistyczna i jej urok. Opór stawiany przez Żydów hellenizacji:
Antioch Epifanes. Bunt Machabeuszów. Potomkowie Machabeuszów ulegają wpływom
greckim; ciągłe rozruchy. Rzym na Wschodzie. Religijny dramat rzymskiego pogaństwa.
Rozproszenie Żydów przygotowuje dla przyszłych Apostołów środki propagandy, ale
jednocześnie - prześladowców. Pompejusz zdobywa Jerozolimę w roku 63. Herod, ostatni
wielki król izraelski, okrutny i rozmiłowany w zbytku. Narodzenie Chrystusa.
III. WEWNĘTRZNE ŻYCIE SPOŁECZNOŚCI
Od religijnej ewolucji społeczności żydowskiej będzie zależeć jej stosunek do Chrystusa.
Organizacja społeczności: sekty i stronnictwa (faryzeusze i saduceusze). Koncepcja Boga.
Pewność posłannictwa Izraela; niebezpieczeństwo; ekskluzywizm żydowski. Panowanie
Zakonu. Niebezpieczeństwo: litera ponad duchem. Moralność żydowska; metafizyka sądu,
zmartwychwstanie zmarłych. Mesjanizm; jego rozwój na przestrzeni historii. Dwie
koncepcje Mesjanizmu: król - mściciel czy odkupiciel boleściwy. Ogólne znaczenie "historii
świętej": Chrystus celem Zakonu uzupełnienie.
CZĘŚĆ I
Patriarchowie
I. POSŁANNICTWO ABRAHAMA.
Lat temu mniej więcej cztery tysiące w krainie Szinear, w miejscowości Ur, lokalnej stolicy dolnego
Eufratu, pewien człowiek imieniem Abram został nawiedzony przez Boga i bez wahania uwierzył słowu:
"Uczynię (...) z ciebie wielki naród, będę ci błogosławił i twoje imię rozsławię: staniesz się
błogosławieństwem" (Rdz 12, 2).
Taki punkt wyjścia daje Biblia całemu temu procesowi historycznemu, którego sprawcą i
świadkiem
był
Izrael. Jest to zdarzenie w swej istocie mistyczne, a zarazem tajemnicze, w swych następstwach
jednak tak namacalne, jak może dla Francji posłannictwo Joanny d'Arc.
Dalecy spadkobiercy Patriarchy, wspominając,
że
małe plemię beduińskie, koczujące jak tyle innych na
równinach i stepach, tkwi u
źródeł
dziejów brzemiennych tak wielkim znaczeniem, zrozumieją,
że
fakt
ten wymyka się logicznym prawom historii: tu miała się ujawnić wyraźna wola Boga.
Nigdy w ciągu dwóch tysiącleci ten mistyczny fakt nie zostanie podany w wątpliwość. W chwilach
najgłębszej rozpaczy jak i w momentach zbłąkania dalecy potomkowie natchnionego męża będą
pamiętać o Obietnicy, będą ją wspominać, by się pocieszać lub by
żałować
za winy. "Abraham,
ojciec
wasz
- powie Chrystus -
rozradował się z tego,
że
ujrzał mój dzień - ujrzał [go] i ucieszył się"
(J 8, 56).
Na tym akcie wiary Patriarchy oprą swe fundamenty trzy wielkie religie: judaizm, chrześcijaństwo,
islam. Ten jakżeż drobny epizod: wyruszenie małego koczowniczego plemienia z Ur ku wzgórzom
Charanu, jest wielką chwilą dziejową, a chociaż nie wierzymy już, tak jak Renan,
że
Abram jest
legendarnym "ojcem Orcham", o którym mówi Owidiusz w swych Metamorfozach, niemniej zgodnie z
świętym
imieniem, które będzie nosił później, pozostanie on dla nas zawsze Abrahamem, "ojcem
wielkiej liczby ludzi".
Jakkolwiek opowieść księgi Rodzaju o tym wydarzeniu jest zwięzła, wystarczy jednak, abyśmy mogli
odgadnąć,
że
postanowienie Abrama to następstwo dramatu religijnego. Jego ojciec, Terach, był
bałwochwalcą.
"Służył bogom cudzym"
- powie później Jozue (Joz 24, 2): zapewne bogu-księżycowi
imieniem Nannar-Sin; dziś odkopane jego posągi przedstawiają go pod postacią jednego z owych
brodatych książąt, których zarost i włosy wykute z kamienia o barwie ciemno-błękitnej mienią się
dziwnie metalicznymi odblaskami. To bóg przezroczystych nocy azjatyckich, a znajdujący się obok
niego sierp księżyca był jedną z owych barek o wysokich dziobach pływających po Eufracie i służył mu
jako łódź, w której
żeglował
ku niebu. Przed tym to właśnie kultem księżyca, przed mezopotamskim
politeizmem postanowił uciec Abram, gdy usłuchał głosu Boga nie nazwanego, mówiącego do niego:
"Wyjdź z twojej ziemi rodzinnej i z domu twego ojca"
(Rdz 12, I). Za czasów Judyty, gdy Asyryjczyk
Holofernes będzie zasięgał wiadomości o Izraelu, dowie się,
że
"nie chcieli iść za bogami swoich
przodków, którzy mieszkali w ziemi chaldejskiej. Oni odstąpili od drogi swoich przodków i oddawali
cześć Bogu nieba, Bogu, którego uznali (...) A ich Bóg polecił im wyjść z tego miejsca zamieszkania"
(Jdt 5, 7-9). Całe przeznaczenie metafizyczne tego ludu, za którego pośrednictwem zapanuje na ziemi
monoteizm, jest już zawarte w czynie owego człowieka, wyruszającego na północ.
Abram nie wyrusza sam. Ten reformator religijny przekonał swoich bliskich. Towarzyszy mu
żona
Saraj;
nakłonił także starego ojca, Teracha, by na rozkaz nieznanego Boga poszedł z nim ku nieznanej ziemi,
a Terach, jakby chcąc przeciąć wszystkie więzy łączące go z przeszłością, bierze ze sobą swego
wnuka Lota, dziecko niedawno zmarłego syna. Jak dokonało się to nawrócenie? Nie wiemy. Wschód
chętnie daje wiarę tym, którzy mienią się wysłannikami Bożymi. Izrael uwierzy wielu prorokom, a prorok
innego ludu semickiego, Mahomet, otrzymawszy od anioła rozkaz:
"Nauczaj twoich bliźnich! Głoś Boga
jedynego!",
po wielu wysiłkach zdobędzie także posłuch. Nasuwa się pytanie, czy w tym odjeździe
całego plemienia nie można by się dopatrywać innych także przyczyn: może była to purytańska reakcja
koczowników, tych nie zadomowionych na dobre w Ur Terachidów, na bogactwo i zepsucie miast; może
tęsknota za wolnym
życiem
pod namiotami, za
życiem,
które mieli jeszcze
świeżo
w pamięci; a może
także było to następstwo jednego z gwałtownych trzęsień ziemi, jakich wiele zaznała Mezopotamia.
Bo ta natchniona wędrówka, która dawniej, niemalże na zamglonym horyzoncie historii, uchodziła za
zjawisko dziwne i mało zrozumiałe - dziś ukazuje się nam na tle
ściśle
określonym, włączona w
całokształt wydarzeń jaśniejszych z odległości lat tysiąca pięciuset; jest jednym spośród wielu epizodów
owych wędrówek ludów, jakżeż częstych w ziemi dwóch rzek
1
. W miarę jak pod glinianymi "tell"
2
uważna łopata archeologów odkrywa warstwa za warstwą wzruszające
ślady
cywilizacji, coraz lepiej
umiejscawiamy owo wydarzenie w historii wieków i społeczeństw. Powołanie Abrama to fakt mistyczny

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin