1

Rola i budowa jądra komórkowego.

Rola jądra komórkowego.

-          Jest ośrodkiem informacji genetycznej zakodowanej w cząsteczkach DNA

-          Stanowi centrum regulujące procesy syntezy białka

-          U zwierząt i ludzi tylko dojrzałe erytrocyty nie posiadają jądra i zrogowaciałe komórki naskórka

Budowa jądra komórkowego.

Kształt

-          Różny : kulisty, owalny, wydłużony, pałeczkowaty, spłaszczony, płatowaty

-          Najczęściej zależny od kształtu komórki

-          Kształt może się zmieniać pod wpływem różnych czynników

Wielkość

-          Od 5 do 25   m

-          Stosunek objętości jądra  i cytoplazmy dla danego rodzaju komórek pozostaje stała

-          Wielkość może się zmieniać w zależności od stanu czynnościowego komórki.

Liczba jąder

-          Zazwyczaj mają jedno jądro

-          2 jądra mają komórki wątroby

§         komórki wielojądrzaste noszą nazwę polikariocytów

Położenie jądra

-          w większości położenie środkowe

Skład chemiczny jądra     

-          nukleoproteidy – złożone połączenia białkowe – w tym DNA

i RNA

-          lipoproteidy ( fosfolipidy)

-          steroidy ( cholesterol)

-          substancje nieorganiczne ( Ca, Mg)

Składniki strukturalne jądra komórkowego.

Budowa jądra zależy od tego czy znajduje się w fazie podziału, czy też w fazie międzypodziałowej.

W  okresie  międzypodziałowym  wyróżniamy  w  nim następujące składniki:

Otoczka jądrowa ( przez nią następuje wymiana substancji między cytoplazmą i jądrem)

Plazma jądrowa ( wypełnia wnętrze jądra)

Chromatyna ( ma postać drobnych ziarenek, a w okresie podziału komórki zagęszcza się tworząc chromosomy)

Jąderka ( twory kuliste większe od ziarenek chromatyny, występują zwykle pojedynczo lub po 2, odgrywają rolę w syntezie białka )

W okresie podziału komórki z chromatyny  uwidaczniają się chromosomy

§         Liczba chromosomów jest stała dla komórek danego gatunku zwierząt

Ogół chromosomów w komórkach somatycznych  występuje parami i tworzy

garnitur chromosomów ( zespół)

Jedna para z garnituru chromosomów  - to chromosomy płciowe ( heterosomy),

a pozostałe – to chromosomy zwane autosomami

Autosomy mają w poszczególnych parach nie wykazują między sobą różnic

Heterosomy różnią się między sobą wielkością i kształtem.

Dlatego jeden z nich określa się jako X , a drugi jako Y.

U ssaków garnitur chromosomów wygląda następująco:

Samiec:  nA + XY

Samica : nA + XX

Kształt chromosomów jest różny u różnych gatunków zwierząt.

Uszkodzenia chromosomów pod wpływem różnych czynników jest przyczyną mutacji i śmiertelności.

Wymagania :

Uczeń:

-          Określa rolę jądra komórkowego

-          Wymienia składniki strukturalne jądra komórkowego

.....................................................

-          określa kształt, wielkość, położenie, skład chemiczny, liczbę jąder w komórce

-          wyjaśnia znaczenie pojęć:

-          chromatyna

-          jąderko

-          chromosom

...................................................

-          objaśnia budowę składników strukturalnych jądra

-          potrafi podać różnice w budowie strukturalnej jądra w fazie podziału i w okresie międzypodziałowym

-          wyjaśnia pojęcia :

o        heterosomy

o        autosomy

-          podaje schemat garnituru chromosomów samicy i samca u ssaków

.................................................

-          zna liczbę chromosomów dla komórek podstawowych gatunków zwierząt domowych i człowieka