Musialowicz B_Kircholm 1605.pdf

(4226 KB) Pobierz
Bartosz Musiałowicz
KIRCHOLM
1605
Opracowanie przygotowane z okazji 400 rocznicy bitwy
Wrzesień 2005
Kircholm 1605
Spis treści
Mapa Rzeczpospolitej ok. roku 1600
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Geneza konfliktu polsko-szwedzkiego
Wojna
Bitwa
Po bitwie
Husaria
Jan Karol Chodkiewicz
Kircholm 2005
O autorze
3
4
6
9
16
18
21
23
26
2
Rzeczpospolita
ok. 1600 r.
Kircholm 1605
Kircholm
Korona
Wlk. Księstwo Lit.
Lenna
Rozejm w Dywilinie
Większe miasta
Pozostałe miasta
Rosja
Szwecja
Dania
Księstwo Pomorskie
Księstwo Kamieńskie
Ks. Szczecińskie
Brandenburgia
Saksonia
Czechy
Królestwo Węgier
Imperium Osmańskie
Rzeczpospolita ok. roku 1600
3
Kircholm 1605
1.
Geneza konfliktu polsko-szwedzkiego
Geneza
wojen
polsko-szwedzkich
ma
charakter
dynastyczno-terytorialny.
W połowie XVI w. zaczęło rozpadać się inflanckie państwo Kawalerów Mieczowych.
Okazję tę postanowiła wykorzystać Moskwa, która wkroczyła do Inflant. Sukcesy
rosyjskie i niebywałe okrucieństwo moskiewskich oddziałów skłoniły Inflantczyków do
przyjęcia protekcji króla polskiego Zygmunta Augusta, a następnie do wyrzeczenia się
niepodległego bytu i złożenia mu przysięgi na wierność (1561). Państwo zakonne
przekształciło się w dziedziczne księstwo kurlandzkie, będące lennem Zygmunta
Augusta, z ostatnim wielkim mistrzem zakonnym jako władcą. W ten sposób do
konfliktu inflancko-moskiewskiego wciągnięta została Polska. Konflikt ten przekształcił
się w 1563 r. w wojnę siedmioletnią, w której po jednej stronie stały Szwecja i Moskwa, a
po drugiej, Dania, Lubeka, Polska i Wielkie Księstwo Litewskie. Wojna zakończyła się w
1570 r. nie przynosząc zwycięstwa
żadnej
ze stron.
Konflikt został wznowiony w 1577 r. przez cara moskiewskiego Iwana Groźnego, który
podjął kolejną próbę przebicia się do Bałtyku. W odpowiedzi Stefan Batory uderzył na
północ (Połock 1579, Wielkie
Łuki
1580, Psków 1581). Doszło do okresowego
współdziałania ze Szwecją, która również obawiała się ekspansji moskiewskiej. Szwedzi
wykorzystali jednak okazję i zajęli w Inflantach kilka kluczowych punktów (Rewel,
Narwę, Iwanogrod, Jam, Koporje). Rzeczpospolita bezskutecznie domagała się zwrotu
zagarniętych terytoriów, co utrudniał fakt,
że
Moskwa zawarła ze Szwecją rozejm,
uznając jej prawa do zajętych przez nią ziem.
W 1586 r. w wieku 53 lat, po wieloletnim panowaniu, zmarł król Stefan Batory. Po
okresie burzliwego, trzeciego już w Polsce bezkrólewia, na sejmie elekcyjnym w 1587 r.
na króla Polski wybrano królewicza szwedzkiego Zygmunta, syna króla Szwecji Jana III
Wazy i Katarzyny Jagiellonki
1
. Rozpoczął on panowanie w Polsce jako Zygmunt III
Waza.
Szlachta pokładała duże nadzieje w związku z objęciem władzy przez Zygmunta III.
Liczono na zażegnanie konfliktu z ojczyzną króla, Szwecją. Miano nadzieję na
odzyskanie Inflant, których włączenie do Rzeczpospolitej Zygmunt III obiecał w
pacta
conventa.
1
Do polskiej korony pretendowało dwóch najważniejszych kandydatów. Jednym z nich był
arcyksiążę Maksymilian Habsburg, brat ówczesnego cesarza Rudolfa II, popierany przez
stronnictwo Zborowskich. Drugim był królewicz szwedzki Zygmunt, za którego kandydaturą
opowiadało się stronnictwo z Janem Zamoyskim na czele. Obaj elekci zaprzysięgli
pacta conventa
i
artykuły henrykowskie, po czym wybrali się do Rzeczypospolitej. Zwycięzcą okazał się Zygmunt.
Było to możliwe dzięki szybkiemu działaniu Zamoyskiego, który jako hetman zarządzał wojskiem.
Zamoyski zajął Kraków i nie wpuścił do niego Maksymiliana, ani jego zwolenników. Odparty
arcyksiążę z dużymi stratami wycofał się na
Śląsk.
Jeszcze w czasie sejmu koronacyjnego (grudzień
1587 r.) Zamoyski wyruszył na
Śląsk
za arcyksięciem. Tam rozbił jego siły w bitwie pod Byczyną
(styczeń 1588 r.), a jego samego wziął do niewoli i trzymał przez rok w Krasnymstawie.
4
Kircholm 1605
Zygmunt nie spełnił pokładanych w nim nadziei. Od początku swego panowania w
Rzeczpospolitej myślał przede wszystkim o utrzymaniu korony szwedzkiej, której
utraty obawiał się w przypadku ewentualnej
śmierci
ojca Jana III. Ponadto, Zygmunt
czuł się obcy w Rzeczpospolitej, która była krajem rządzonym w zupełnie inny sposób,
niż rodzima Szwecja.
W 1593 r. zmarł król Szwecji Jan III. Personalna unia polsko-szwedzka stała się faktem.
Zygmunt III udał się do Szwecji na koronację, co nastąpiło w lutym 1594 r. Następnie
przekazał władzę regentowi, którym został jego stryj Karol książę Sodermanlandii
(Karol Sudermański), po czym powrócił do Polski.
Drogi Zygmunta III i jego szwedzkich poddanych rozchodziły się jednak coraz bardziej.
Karol Sudermański konsolidował wokół siebie własnych zwolenników. Protestanccy
Szwedzi obawiali się ponadto rekatolicyzacji kraju i utraty zajętych terytoriów w
Inflantach. Wszystko to skłoniło Zygmunta III do ponownej wyprawy do Szwecji, co
uczynił w 1598 r. Pomimo początkowych sukcesów wyprawa ta zakończyła się
niepowodzeniem, a oddziały Zygmunta III poniosły klęskę w bitwie z wojskami Karola
Sudermańskiego. Następnie szwedzki parlament (Riksdag) zdetronizował Zygmunta i
powierzył koronę jego synowi Władysławowi, pod warunkiem jednak,
że
ten
niezwłocznie przybędzie do Szwecji. Zygmunt III odmówił, a sejm Rzeczpospolitej za
jego zgodą inkorporował Inflanty do państwa polsko-litewskiego. Stało się to
bezpośrednią przyczyną wojny.
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin