Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego (KBW)
Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego (KBW) – specjalna formacja wojskowa, podporządkowana z uwagi na cele działań ministrowi bezpieczeństwa publicznego (1945-1954) a następnie ministrowi spraw wewnętrznych, powołana uchwałą Krajowej Rady Narodowej z dnia 25 maja 1945 roku dla walki z podziemiem niepodległościowym i niemieckimi (Werwolf) oraz do utrwalania granicy zwanej Linią Curzona zgodnie z paktem rozbiorowym Polski – Ribbentrop-Mołotow z 1939 roku.
Geneza KBW jak i poprzedzających tę formację Wojsk Wewnętrznych sięga jesieni 1944 roku. Po upadku powstania warszawskiego i fiasku rozmów z Stanisławem Mikołajczykiem w Moskwie Stalin zadecydował o zaostrzeniu polityki PKWN na terenach zajętych przez Armię Czerwoną. Wtedy to zapadły decyzje o utworzeniu Wojsk Wewnętrznych jako specjalnej formacji wojskowej działającej w ramach resortu bezpieczeństwa publicznego PKWN. Jej zadaniem było zapewnienie porządku wewnętrznego niezbędnego do wprowadzenia w życie decyzji tzw. aparatu władzy ludowej – tym celu do 1953 KBW uczestniczyło w akcjach przeciwko podziemiu antykomunistycznemu, prowadziło pacyfikacje wsi popierających Polskie Stronnictwo Ludowe i oddziały partyzanckie, w okresie kampanii przed sfałszowanymi przez komunistów: referendum ludowym z 1946 i wyborami do Sejmu Ustawodawczego w 1947, powołano tzw. Grupy Ochronno- Propagandowe – które wspólnie z UB prowadziły m.in. akcję propagandowo-dezinformacyjną mającą na celu skompromitowanie PSL w oczach społeczeństwa.
Według danych oficjalnych, oddziały KBW zabiły w okresie od marca 1945 do kwietnia 1947 ponad 1 500 żołnierzy podziemia niepodległościowego, raniły 301, wzięły do niewoli 12 200 osób, aresztowały ok. 300 współpracowników podziemia oraz dalszych 13 000 osób oskarżanych o przynależność do antykomunistycznych organizacji konspiracyjnych.
Bazą do formowania KBW był Samodzielny Batalion Szturmowy, sformowany 18 października 1943, który 21 marca 1944 został przekształcony w Polski Samodzielny Batalion Specjalny. Według założeń komunistów polskich działających w ZSRR, miała być to formacja stanowiąca odpowiednik Wojsk Wewnętrznych NKWD. Batalion ten, mimo że powołany rozkazem dowódcy 1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, etatowo nie wchodził w jego skład jako jednostka wojskowa, lecz podlegał bezpośrednio wydziałowi krajowemu Związku Patriotów Polskich. W 1944 KBW był podporządkowany Centralnemu Biuru Komunistów Polskich, a następnie przejściowo Polskiemu Sztabowi Partyzanckiemu. 20 października 1944 roku w skład PSBS włączono Samodzielny Batalion Ochrony Jeńców Wojennych. Oba te bataliony dały początek Brygadzie Wojsk Wewnętrznych. Nazwa ta funkcjonowała już w listopadzie 1944 roku.
Kolejne wysiłki organizacyjne nie przynosiły jednak większych rezultatów. Na porządku dziennym były dezercje całych zorganizowanych pododdziałów z szeregów nowo powstałych Wojsk Wewnętrznych, w związku z zadaniami milicyjno-porządkowymi, jakie przydzielano żołnierzom. 26 marca 1945 Rząd Tymczasowy podjął uchwałę o powołaniu KBW. Uchwała ta nakazywała ministrowi bezpieczeństwa publicznego Stanisławowi Radkiewiczowi w terminie do 1 maja sformować Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
Wyznaczonej daty 1 maja nie udało się Radkiewiczowi dotrzymać, a w szeregach KBW nastąpiły liczne przypadki dezercji. Tylko w okresie kwiecień-maj 1945 z jednostek KBW zdezerterowało ok. 800 żołnierzy – 23 kwietnia 1945 zdezerterował prawie cały 2 Samodzielny Batalion Operacyjny Wojsk Wewnętrznych z Lubaczowa, 27 kwietnia 1945 – 2 Batalion 1 Brygady Wojsk Wewnętrznych z Sokołowa Górnego, a 1 maja 1945 zdezerterował Samodzielny Batalion Operacyjny 3 Brygady Wojsk Wewnętrznych z Biłgoraja. 24 maja 1945 roku Rząd Tymczasowy polecił ministrowi obrony narodowej dokończyć formowanie korpusu. Przeprowadzone zmiany nie przerwały jednak fali dezercji i przechodzenia żołnierzy KBW na stronę podziemia niepodległościowego. Sytuacja ta, spowodowana również fatalnymi warunkami materialnymi formowanych jednostek KBW, trwała do końca roku 1947.
W konsekwencji wydzielono ze składu Wojska Polskiego 4 Dywizję Piechoty, jako podstawę organizacji KBW. Na czele KBW stanął dotychczasowy dowódca 4 DP gen. Bolesław Kieniewicz, oddelegowany oficer Armii Czerwonej. Tym razem bazę formowania (oprócz 4DP bez artylerii i bsan) stanowiły: istniejące dowództwo korpusu, dwie brygady zaporowe, dziesięć pułków kawalerii, pięć samodzielnych batalionów ochrony, samodzielny batalion łączności, i inne jednostki będące we wstępnej fazie organizacji.
W 1947 brygady KBW wzięły udział w militarno-przesiedleńczej Akcji "Wisła", w czasie tej operacji w walkach z UPA zginęło łącznie 32 żołnierzy KBW. Po wojnie zajmowały się głównie działalnością konwojową i ochronną – ważniejszych obiektów przemysłowych, obozów jenieckich, obozów dla internowanych przeciwników politycznych, obozów odosobnienia i pracy. Ogólna liczba obiektów chronionych przez KBW wzrosła w okresie 1947-1954 od 83 do 109, następnie uległa stopniowemu zmniejszaniu. Zwiększenie liczebności KBW do 40 tys. ludzi w 1953 było związane głównie z ochroną zakładów przemysłowych. W tym celu wprowadzono również, na mocy przyjętej ustawy z 4 lutego 1953, przedłużenie służby wojskowej w KBW do 27 miesięcy. KBW zostało zaangażowane w wyszukiwanie ulotek antykomunistycznych zrzucanych nad Polską w ramach tzw. akcji balonowej (rozpoczętej 12 lutego 1955 z inicjatywy Radia Wolna Europa), ochronę przymusowego ściągania kontyngentów żywnościowych na wsi i ochronę kierujących tą akcją tzw. komisji skupu płodów rolnych. Oddziały KBW brały również udział w osłanianiu operacji wymiany odcinków granicznych pomiędzy Polską i ZSRR w roku 1951, a także kontroli ruchu ludności (w tym celu wykorzystywano tzw. grupy zaporowe i tworzono posterunki kontrolne na drogach i dworcach kolejowych), a także w akcji rozminowywania kraju i zwalczania skutków klęsk żywiołowych (np. powodzi czy pożarów) oraz utrwalaniu IV rozbioru Polski w oparciu o pakta rozbiorowe z 1939 roku.
Proces powstawania KBW trwał do 22 sierpnia 1945 roku, czyli do czasu przekazania go przez resort obrony narodowej do MBP. W 1945 KBW liczył 29 tys. żołnierzy, w 1950 – 41 tys., a w 1956 – 25 tysięcy. Od marca 1946 terenowe jednostki KBW wraz z UB, MO, ORMO podporządkowane były wojewódzkim komisjom bezpieczeństwa, podległym Państwowej Komisji Bezpieczeństwa.
KBW wziął udział w pacyfikacji wystąpień robotniczych w czasie Poznańskiego Czerwca 1956. W sumie do walk z demonstrantami w dniu 28 czerwca 1956 skierowano 329 żołnierzy KBW stacjonujących w Poznaniu (z 10 Wielkopolskiego Pułku KBW), którzy przy użyciu transporterów opancerzonych mieli odblokować oblężony przez protestujących gmach WUBP, co zakończyło się fiaskiem. Wobec niepowodzenia KBW dostarczało następnie amunicję oddziałom UB. Wobec decyzji władz PZPR o użyciu broni pancernej (głównie czołgi) przeciwko manifestantom, zastępca dowódcy KBW płk. Mieczysław Puteczny – wszedł w skład sztabu dowodzącego operacją gen. Stanisława Popławskiego. Następnie żołnierze KBW zostali podzieleni na kilkunastoosobowe grupy, które w nocy z 28 na 29 czerwca 1956 likwidowały stanowiska ogniowe powstańców. W starciach zginął 1 żołnierz KBW. Wydarzenia poznańskie z roku 1956 były jedną z głównych przyczyn, dla których władze komunistyczne zdecydowały o utrzymaniu dotychczasowej liczebności KBW.
W okresie politycznego przesilenia w październiku 1956 (co nastąpiło po śmierci Bolesława Bieruta w marcu 1956), oddziały KBW zostały użyte do rozstrzygnięcia sporów politycznych w PZPR, zaistniałych po wydarzeniach Poznańskiego Czerwca 1956. Według późniejszych twierdzeń wiceministra spraw wewnętrznych gen. Juliusza Hibnera i dowódcy KBW gen. Włodzimierza Musia – oddziały KBW (na polecenie dowódcy Wojsk Wewnętrznych Wacława Komara, który sympatyzował z Gomułką), skierowano do Warszawy w celu zabezpieczenia stolicy przed interwencją wojsk sowieckich (rozkaz okrążenia Warszawy przez wojska sowieckie i polskie wydał wówczas Konstanty Rokossowski). Twierdzeń gen. Hibnera i gen. Musia nie potwierdzają jednak żadne zachowane dokumenty, a wojska KBW w rzeczywistości miały ochraniać tzw. frakcję puławian w PZPR (skupioną wokół Gomułki), przed ewentualnym zamachem stanu ze strony tzw. frakcji natolińskiej w PZPR. Podczas ówczesnego konfliktu o władzę między obiema frakcjami, w okresie obrad VIII Plenum KC PZPR (październik 1956), oddziały KBW m.in. zabezpieczały w tym celu gmachy użyteczności publicznej w Warszawie.
Zgodnie z zarządzeniem premiera z 24 czerwca 1965 roku Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego do końca 1965 r. uległ rozwiązaniu, a jego jednostki, przemianowane na oddziały Wojsk Obrony Wewnętrznej weszły w skład tworzącego się systemu Obrony Terytorium Kraju. Część jednostek weszła natomiast w skład Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW.
W 1962 Śląska Jednostka Wojsk Inżynieryjnych nr KBW-4 wybudowała bieszczadzkie obwodnice.
1 Warszawska Brygada Zmotoryzowana Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW (Warszawa) została rozwiązana na początku XXI wieku w ramach przekształceń BOR.
Dowódcy KBW
•marzec 1945 – maj 1945 – płk Henryk Toruńczyk
•czerwiec 1945 – wrzesień 1946 – gen. dyw. Bolesław Kieniewicz
•1946-1948 – gen. bryg. Konrad Świetlik
•1948-1951 – gen. bryg. Juliusz Hibner
•1 marca 1951 – 12 marca 1965 – gen. bryg. Włodzimierz Muś
•12 marca 1965 – 1 lipca 1965 – gen. bryg. Bronisław Kuriata
Struktura organizacyjna
Dowództwo
•Sztab
◦eskadra lotnictwa łącznikowego
◦batalion łączności (Warszawa)
◦kompania łączności radioliniowej
◦kompania samochodowa
◦kompania ochrony
◦magazyn rezerw
•Zarząd Polityczny
◦Centralny Klub Oficerski
◦Zespół Pieśni i Tańca
•Szefostwo Służby Samochodowej
•Szefostwo Artylerii i Broni Pancernej
•Szefostwo Służby Chemicznej
•Szkoła Oficerska KBW (Gdańsk lata 1954-55, Czerwieńsk k.Zielonej Góry lata 1955-56)
•Ośrodek Szkolenia (Legnica)
•Szkoła Podoficerów Łączności (Prudnik)
•Szefostwo Wojsk inżynieryjnych:
◦9 Pomorski Pułk Pontonowo-Mostowy (Bydgoszcz)
◦10 batalion pontonowo-mostowy (Rawicz)
◦12 batalion pontonowo-mostowy (Szczecin)
◦16 batalion pontonowo-mostowy (Koszalin)
◦1 batalion inżynieryjny (Warszawa)
◦2 batalion inżynieryjny (Grajewo)
◦4 batalion inżynieryjny (Rzeszów)
◦6 batalion inżynieryjny (Lubliniec)
◦11 batalion inżynieryjny (Jelenia Góra)
◦Ośrodek Szkolenia Wojsk Inżynieryjnych KBW (Pułtusk)
◦Służba Przeciwpożarowa (Poznań)
◦Służba Przeciwpożarowa (Szczecin)
◦Służba Przeciwpożarowa (Kraków)
◦Służba Przeciwpożarowa (Bydgoszcz)
•Brygada Nadwiślańska Ochrony Rządu (Warszawa)
•szkolny pułk samochodowy (Łódź)
•pułk skadrowany
•lekki pułk pancerny
•1 Mazowiecka Brygada KBW (Góra Kalwaria)
•2 Podlaska Brygada KBW (Białystok)
•5 Brygada KBW Ziemi Krakowskiej (Kraków)
•3 pułk KBW (Lublin)
•6 pułk KBW (Katowice)
•10 Wielkopolski Pułk KBW (Poznań)
•11 Dolnośląski Pułk KBW (Wrocław Jelenia Góra)
•12 Pułk KBW Ziemi Szczecińskiej (Szczecin)
•13 Kaszubski Pułk KBW (Gdańsk)
•15 Pułk KBW Ziemi Opolskiej (Prudnik Opole)
KBW chodzące w zielonych mundurach (i pochodne wojska podlegające Min. Spraw Wewnętrznych, MSW) miały granatowe otoki na czapkach, w odróżnieniu od np. czerwonych (wojska lądowe podlegające Min. Obrony Narodowej, MON), czarnych (wojska pancerne), żółtych (1 Warszawska Dywizja Piechoty), białych (Wojskowa Służba Wewnętrzna). Stan osobowy wojsk KBW na 1.01.1962 r.: etatowo – 26 314 faktycznie – 25 470
Źródło:
http://www.ivrozbiorpolski.pl/index.php?page=kbw
hermes50